ھەڤپەیڤی/ توانا تەھا : سیھام عەبدولڵا یونس، ل سالا ١٩٩٢ ئان ل چەند کەنالێن راگەیاندنێ دەست ب خەباتا رۆژنامەنڤیسیێ کرییە. ھەروەک، تەلەفزیۆنا گەلێ کوردستان – زاخۆ، سلێمانی و رادیۆیا دەنگێ گەلێ کوردستان، رادیۆیا نەوا، کەنالێ کەی ئێن ئێن. پشتگیری کاربوویە ل مافێ ژنان و تا نھا ژی کارێ نڤیسینێ دەکە، ھەفتەنامەیا زاری کرمانجی چەند پرسیاریەک ئاراستا وێ کرن و وێ ب ڤی رەنگی بەرسڤ دا پرسێن مە.
* گۆتنەک ھەیە کۆ دبێژە: ھەرێما کوردستانێ، پرسا ئافرەتان تێکەلی سیاسەتێ کریە، گەلۆ نێرینا تە چاوایە؟
– ب دیتنا من ژبەرکۆ رێکخراوێن ژنان ژئالیێ پارتیان ڤە ھاتنە دامەزراندن و زێدە دەست تێڤەردانا پارتیان دکاروبارێن وان دا دبن سەدەم کۆ ئەڤ گوتنە بێ گوتن, ھەروەسا دیارە ھەر لایەنەکە سیاسی، رێکخراوەکی گرێدای ب خوە دروستکرییە و مژوولی کۆمکرنا دوست و ئەندام و لایەنگرانە ژ بۆ پارتیا خوە.
* توو چەند دگەل ڤێ ھەندێ دای کۆ ژنان ب چەند ناڤەک شۆل بکەن، وەک ژنان، ئافرەتان، خوشکان، و چەند ناڤێن دن، ئایا چێ نابە ئەڤ ناڤە بەس ھەمی ل ژێر یەک چەمکێ دە کار بکەن، تا کۆ ئارمانجێ وان دیاربێت کۆ ژ بەر چ و بۆ چ ھەنە؟
– ب دیتنا من ھەبوونا ڤان ناڤا ژی پەیوەندی ب ھەبوونا پارتیان و دابەش بوونا ژنان ڤە ب سەر ئالێین سیاسی دا ھەیە و ھەر پارتیەکی ناڤەکە تایبەتی ژ بۆ رێکخراوێن خوەیێن ژنان دانانە. ب راستی ئەز دبێژم کارکرنا ژنان ب ھەر ناڤەکی بە چێدبە نە گەلەک گرینگ بە, ژبەرکۆ یا گرینگ شیوازێ کارکرنا وانە، و بۆ چ مەبەستەکێ کاردکەن, زێدەتری رێکخراوێن ژنان دروشمێن کارکرنا وان ژبۆ نەھێشتنا توندوتیژیا ل دژی ژنان و ب دەست خستنا مافێن ژنان وچارسەرکرنا ئاریشەیێن ژنانە. لێ تا نھا ب تنێ وەک دروشم مانە و رۆژ ب رۆژ ژن ل کوردستانێ راستی توندوتیژی و کوشتنێ تێن و چ رێکخراوەکی ب ھەر ناڤەکی بە نەکاریە وەکە پێویست بەرگیریێ ل مافێ ژنان بکە یان بچکوترین مافی ژ بۆ ژنان ب دەست ڤەبینە.
* یانی ب نێرینا تە ب قاسی کۆ ژبۆ زێدەکرنا ھەژمارا ئەندامان بۆ پارتا خوە کار دکەن، ئەڤ قاس کار ژ بۆ گرفت و پرسێن ژنان ناکەن؟
– ب راستی تا نھا ل کوردستانێ کارێ رێکخراوێن جڤاکی ژ کاری حزبی نەھاتییە جودا کرن و ھەروەکە پێشتر ژی من گوت: پڕانیا وان رێکخراوین د وارێ ژنان دا کار دکەن سەر ب پارتیانن و و ئاریشە ئەوە حزب دەستتێوەردانا کارێن رێکخراوی دکە و ژ ھەمیێ خرابتر ژی ئەوە کۆ ژنێن د وان رێکخراواندا کاردکەن رێ ددەنە حزبێ کۆ دەستتێڤەردانێ دکارێن وان دا بکەن. و ل جیاتی کار و بزاڤێن وان ل سەر کیشەیێن ژنان بن کارێن حزبی تیکەلی کارێ خوەیێ رێکخراوی دکەن . لەورا ژی وەکی پێدڤی نکارن خزمەتا ژنان بکەن و کێشە و ئارێشێن وان چارەسەر بکەن.
* گەلۆ ژن ب تنێ دکارە بەرگیریێ ل گرفتێن خوە بکەن، یان پێویستە زلام ژی ھاریکاریا وان بکەن؟
– بو گورانکاریێن ریشەیی، ژنێن کوردستانێ پێویستی ب بزاڤەکا فێمێنیستی یا رادیکال ھەیە. ئەو بزاف ژی ب تنێ ب باندۆر نابە، ب تایبەتی ئەگەر ئەو بزاڤ بزاڤەکا مەدەنی نەبە. ھەلبەت ھەڤکاریکرنا زلامان بۆ ب دەست خستنا مافێن ژنان گەلەک پێویستە. ژبەرکۆ یەک ژ گرفتێن ژنان رێگری و پێشیلکرنا مافێن وانە ژئالیێ زلامان ڤە. ھەروسا ب دیتنا من ژبۆ چارەسەرکرنا ڤێ پرسێ، مە پێویستی ب گوڕینا سیستەمێ پەروەردێ و تێگەھشتنا جڤاکێ ب ئاوایەکی گشتی ھەیە، بۆ بەرێخوەدانا وان بۆ ژنێ وەکی بەشەکی جڤاکێ, د ڕاستیێ دا پرسیار ئەوە برا, باب, ھەڤژین… و دژی ئەوێ بەشا جڤاکێ ڕادوەستن کۆ بێی وان ژیان بەردەوام نابە. گەلو سەدەم چ نە؟ ئەگەر پاشکەتنا ھزری نەبە ل با زەڵامان؟
* راستە دبێژن، ب قاسی کۆ ژن مافێ ھەڤ دو بنپێ دکەن، زلام ئەوقاس مافێن وان بن پێ ناکە، نێرینا تە د وێ دەربارێ دە چییە؟
– من باوەری ب ڤێ ئاخفتنێ نینە، ژنێن کوردستانێ وەکە ژنێن جیھانێ دخوازن خودانێ مافێن خوە بن و یاسایەک ھەبە بەڕەڤانیێ ژ وان بکە، و یەکسانی و وەکھەڤی ل ھەرێما کوردستانێ بەرقەرار ببە, تو دکاری ببێژی ھندەک داب ونەریتێن کوردەواری مافێن ژنان پێشل دکەن و دبنە کوسپ و رێگری ل ھەمبەر ژنان کۆ وەک پێدڤی بکارن بەرەڤانیێ ژخوە بکەن وھەبوونا خوە وەک ئینسان دیار بکەن. لێ ئەز نە دگەل وێ چەندێ مە کۆ ژن ب خوە مافێن خوە پێشیل دکەت چێدبە جورەکی غیرێ د ناڤا ژنان ب خوەدا ژی ھەبە و د ھنەک حالەتێن کێمدا ھەڤڕکی بکەڤە ناڤبەرا دوو یان ژی ھندەک ژنان. لێ ئەڤە نابە سەدەم ئەم ببێژین ژن ب خوە مافێن ھەڤدوو بنپێ دکەن. چنکی تشتەکی سروشتییە ھەڤڕکی د ناڤبەرا ژنان دا ژی ھەبە.
*جارنا ژن ب خوە گرفتان ژبۆ خوە دروست دەکەن، بەوێ رە دبنە بار ژبۆ سەر خێزانێکە دن ژی، مەسەلا زلامەک ژنەک ھەیە و دخوازە ژنا دوویەمن بینە، ھەمان ژن شوو پێدەکە، گەلۆ ئەم نکارن وێ یەکێ وسا بنرخینین کۆ ژنەک ژبۆ پێکەنینا خوە ژنەکە دن مەجبووری گریانێ دکە؟
من رێز و حۆرمەت ژبۆ ھەر ژنەکێ ھەیە، بەلێ ئەو ژنا ئامادەبیت شوو ب کەسەکێ بکە کۆ خودان ژن و زارۆک بە, ئەز وێ ژنێ ب ژن نزانم! چنکی بەری ھەر کەسەکێ ئەو ژیانا خوە تێک ددە و بێ رێزییەکە مەزن بەرانبەری خوە و ژنەکە دن ژی ئەنجام ددە.
* ب نێڕینا تە جڤاکا مەدەنی ل کوردستانێ ھەیە؟
– ئەز د وێ باوەریێ دامە ھنەک بزاڤ ھەنە بۆ ئاڤاکرنا جڤاکەکا مەدەنی لە کوردستانێ، لێ پرسیار ئەوە ئایا ئاستێ ڕەۆشەنبیریێ جڤاکا کوردستانێ پێگەھشتییە؟ ئەز دبێژم ھێشتا گەلەک مایە چنکی سەرەرایی پێشکەتنا تەکنەلۆژیێ ئەم ھێشتا د قوناغا دەرەبەگایەتێی دا دژین و بۆ پێکئینانا جڤاکەکە مەدەنی، مە پێویستی ب گوڕینا شێوازێ ھزرکرنا تاکێ کورد ھەیە و ئەڤێ پێنگاڤێ ژی پێویستی ب دەمی ھەیە بۆ پێگەھشتنێ.
*ئەڤ ئازادیێن ژنان ئین ھەیی د چ دا چڕ بوویە؟
– وەکە د بەرسڤا پرسیارێن پێشیێ دا من گۆت, رێکخراوێن ژنان گەلەکن و ناڤ ژی گەلەکن، بێگومان شرۆڤا ئازادیا ژنان ژی د یەک پەیڤێدا کۆم نابە. بەلکی ل گۆر ئایدیۆلۆژیا ھەر رێکخراوەکی تێ گورین و پێناسەئێن جودا بۆ ھەنە. چێدبە رێکخراو ھەبە ئازادیا ژنان د مەسەلا جل و بەرگاندا کورت بکە و ھندەک ھەبن د ھاتن و چونێدا و ھندەک ژی ب ھندەک بابەتێن دی ڤە گرێ ددەن. لێ ب دیتنا من ئازادیا ژنان بەشداریکرنا ژنانە د ھەمی بوارێن ژیانێدا و ڕۆلگرتنا ژنێیە د ھەمو بواراندا و حسابکرنا ژنێیە وەکە مرۆڤ و نیڤییا جڤاکێ، کۆ بێی وێ ژیان بەردەوام نابە.
*ئێن ل کوردستانێ مافێ ژنێ بنپێ دکەن کینە؟
ب دیتنا من پارتێێن سیاسی ب خوە مافێن ژنان بنپێ دکەن. و ب خوە ژی باس دکەن و سەرێ زمان و بنێ زمانێ وان مافێ ژنان و یەکسانی و وەک ھەڤییە!
* ل کوردستانێ ھندەک کەس و لایەن ھەنە کۆ بکوژێ ژنانن و بکوژان دپارێزن ل با خوە رێگریێ دکەن ل جێبجێ کرنا یاسایێ، لێ ئەو کەس خوەژی ژ سەر چارەسەریێ دئاخڤن؟
– ئارێشەیا مەزن د پرسا ژناندا دالدانا بکوژێن ژنانە ورێگرییە ل کارێ یاسایی پرسا ھەری مەزن ل ھەریما کوردستانێ جێبەجینەکرنا یاساییە. ب تایبەتی د وارێ بەڕەڤانی کرنێ دا، ژ مافێن ژنان کۆ گەلەک دوسیەیێن ل سەر کوشتنا ژنان تا نھا نەھاتنە یەکلایی کرن و بکوژێن ژنان نەھاتنە دادگا کرن. لەورا خەمساریەکە مەزن ژلایێ رێکخراوین ژنان ڤە ھەیە کۆ وەکە پێویست کارێن خوە ئەنجام بدەن. سەبارەتی کۆ گەلەک کەس بەحسا چارەسەکرن و یەکسانیا ژنان دکەن ھەر ب خو ژی دژی ژنانن. ب دیتنا من ژبلی ئاستی روشنبیریا تاکەکەسی مەسەلا بەحسکرنا مافێ ژنان و خوە دەرخستنا ھندەک کەسان د ڤی واریدە، دبە کلتۆر و ھەر کەسەک ھەوڵ ددە خوە پێش بخە و خوە دەربێخە، بێی کۆ د بنگەھێ دا باوەری ژی پێ ھەبە.
* ب دیتنا تە ھەیا کەنگی پێدڤی ب پرسگرێک ھەبی ب ناڤێ ژنان و ھین لایەن نانێ پێڤە بخون؟
– پێدڤی بۆ ژمێژە رێکخراو و لایەنێن ژبۆ ژنان کاردکەن و ئالیێن نانی پێ دخون ژھەڤ ھاتبان جوداکرن. لێ مخابن نھا پرسا ژنان ب تنێ پاریەکی گەرمە د دەڤی ھنەکاندە. زێدەباری ھەبوونا ڤان ھەمی رێکخراوێن ژنان، لێ ھندابوون و کوشتنا ژنان ل ھەرێما کوردستانێ زێدە دبە و پرسا ژنان تێ پشت گوھخستن. ئەم ژبیر ژی نەکین پرس و ئاریشەیێن ژنان نە ب تنێ ل کوردستانێ ھەنە، بەلکی ل گەلەک وەلاتێن ھەری پێشکەتی ژی مەسەلا بنپێکرنا مافێن ژنان کێشەیەکی مەزنە.
* تێ گووتن کۆ ژنا ب خوە باوەر نینین، بەلکو تا حزب وان ئاراستە دکە تو گۆتنێن وان دگەل گۆتنێ حزبێ دایە؟
– نەخێر مە ژنێن چالاک و باش ھەنە و باوەری ژی ب خوە ھەنە، لێ کێشە ئەوە دەرفەت و ھاریکاری نینە بۆ وان ژنێن چالاک، تا دەنگی ژخوە بینن. ب راستی ئەز گازندا ژ رێکخراوێن ژنان دکم. نابە بێ دەنگ بمینن و ل ھیڤیا پارتیان بمینن تا دەنگ ژ وان بێ پێویستە دەنگێ ژنان ھەردەم ھەبە و داخوازا مافێن خوە بکەن بیێ راوستان نەکۆ ب بڕیارا حزبێ, کێشەیەک ھەیە پێدڤییە ئەم ژبیر نەکن گەلەک جاران ئەڤ رێکخراوێن ژنان ل گور بەرژەوەندی و ئایدلۆژیا حزبی بێدەنگیێ د ھەلبژێرن یان بریارێن نە تەندورست ددەن.
* ب نێڕینا تە پرۆگرامێن نھا یێ خواندنێ چاوایە؟ تو وسا نابینی کۆ تا نھا ڤێ پرۆگرامێ نکارینە ھزرەکە ساخلەم د جڤاکێ دە ئاڤا بکە؟
من پێشتر ژی ئاماژە ب گرنگیا گوھەرتنا سیستەما پەروەردێ کر, دیسا ئەز دبێژم ب دیتنا من پروگرامێ نھا د سیستەمێ پەوەردێ دا ھەیە، سیستەمەکە کەڤنە و مە ل ھەرێما کوردستانێ پێدڤی ب سیستەمەکە مودێرن و نوو ھەیە. بو ھشیار کرنا جڤاکێ, مە پێدڤی ب پروگرامەکی ھەیە کۆ کچ و کور ل سەر مافێن خوە بێنە شیارکرن. ب ئاوایەکی گشتی تاکێ کورد بێتە شیار کرن. چونکە ئەز د وێ باوەریێ دامە د ڤی سەردەمێ دا ژی ئاستەنگی بەرفرەھێ تێنەگەھشتنێ دناڤ چڤاکا مە ھەیە.
ئازادیا ژنان بەشداریکرنا وان د ھەمی بوارێن ژیانێ دایە
