ئه‌حمه‌د ره‌جه‌ب
ئاشكرایه له هه‌ر كوێ شه‌ر روویدابێت كوردو كوردستانیان به هۆی وڵاته داگیركه‌ره‌كانی كوردستان دووچاری گرتن و كوشتن بوونه‌ته‌وه و هه‌روا له ناوبردنی سامان و دارایی هاوڵاتیانی و خاپوركردنی خاكه‌كه‌ی و ئه‌وه‌تا توركیا چه‌ندین ساڵه شه‌رێكی خوێناوی به نه‌خشه‌و پلانێكی دارێژراوی توكمه دژ به كوردانی باكووری كوردستان هه‌ڵگیرساندووه‌و، سه‌دان هه‌زار كه‌س له سڤیلی بێ ده‌سه‌ڵات دووچاری گرتن و زیندانیكردن و كوشتن بوونه‌ته‌وه له سه‌ر خاكی باوپاپیرانیان ده‌ركراون و ماڵ و سامانیان تاڵانكراوه‌و باخ و بێستان و ره‌زو دارستانه‌كانیان سووتێنراوه‌و، وئاوایی و گوندو شاره‌كانیان وێران كراوه.
بۆ زیندوكردنه‌وه‌ی خه‌لافه‌تی عوسمانلی مردوو پێچووه چاره‌دێزه‌كه‌یان ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆگان هه‌ڵپه هه‌ڵپیه‌تی و ده‌ست بۆ هه‌موو لایه‌ك ئه‌بات و، ته‌نها له سوریا به ناوی كۆنترۆڵ كردنی سنور ده‌ستیگرت به سه‌ر شارۆچكه‌ی جه‌رابلوس و پاشان گرتنی شاری عه‌فرین و، له دواییدا، له ئوكتۆبه‌ری ساڵی 2019 هێرشی زەمینی و ئاسمانی سوپای تورکیا و گروپە توندڕەوەکانی ئۆپۆزسیۆنی سوریا بۆ سەر رۆژئاوای کوردستان، دەستیپێکرد. سه‌ره‌ڕای دژایه‌تی و هه‌ڵوێستی توندی جیهانی به‌ڵام توركیا به‌رده‌وامه له داگیركاری و ژماره‌یه‌كی زۆر خه‌ڵكی مه‌ده‌نییان كردۆته ئامانج و به‌و هۆیه‌وه كوژراو برینداری زۆری لێكه‌وتووه‌ته‌وه.
ئه‌مرۆ له شاری ئیدلب شه‌ر گه‌رمه له نێوان توركیاو سوریاو، ئیدلب شارێكی سوریایه‌و له سه‌ره‌تای راپه‌رینی خه‌ڵكی سوریا دژ به رژێمی به‌شار ئه‌لئه‌سه‌دو به پاڵپشتی حكومه‌تی ئیخوان ئه‌لموسلمینی توركیاوه‌و به‌هۆی لاوازی حكومه‌تی سوریاوه له ساڵانی پێشوو كه‌وته‌ده‌ست توندره‌وه تیرۆریسته‌كان وله‌لایه‌ن توركیاوه به‌رێوه‌ئه‌براو، له‌مرۆدا حكومه‌تی سوریا به پاڵپشتی روسیا ئه‌یوێت شاره‌كه له چنگی ئه‌ردۆگان و تیرۆریستان بسێنێته‌وه.
توركیا هه‌موو هه‌وڵ و تواناكانی خستووه‌ته‌گه‌ر بۆ ئه‌وه‌ی ئیدلب له ژێر ركێفی بمێنێته‌وه‌و ناوچه‌یه‌كی ئارامی لێدروست بكات و، له‌م رێگاشه‌وه ئه‌توانێت له كورد بدات گوایه كورده‌كان مه‌ترسین له سه‌ر بارودۆخی توركیا به‌ڵام له راستیدا ئیدلب له رووی ستراتیژی جۆگرافیاوه بۆ توركیا گرنگییه‌كی زۆری هه‌یه‌و له‌وانه : یه‌كێكه له‌و ناوچانه‌ی له سه‌ره‌تاوه له شۆرشی خه‌ڵكی سوریا به‌شداری كردووه‌و، ناوچه‌یه‌كی ستراتیژییه‌و توركیا له‌و باوه‌ره‌دایه پاراستنی ئیدلب ریگا نادات ده‌ستی دوژمنان بگاته خاكی توركیا و، ریگا خۆشكه‌ره‌یه بۆ گه‌یشتن به ده‌ریای ناوه‌راست { ده‌ریای سپی} و، نزیكه له شاری لازقییه كه به دڵی رژێمی سوریا ئه‌ژمێردرێت و ئه‌وه‌ش بایه‌خی ستراتیژییه‌كه‌ی زیاد ئه‌كات و، هه‌روا نزیكه له شاری ریحانییه‌ی ویلایه‌تی هاتای و، ئیدلب شاریكی گه‌وره‌یه‌و زیاتر له دوو ملیۆن و نیو خه‌ڵكی لێیه و له شاره‌كانی تره‌وه به تایبه‌تی شاری حه‌ڵه‌ب روویان له‌وێكردووه.
شه‌ر گه‌رمه‌و سوپای سوریا به یارمه‌تی روسیاوه پێشره‌وی كردووه‌و به‌شێكی فراوانی له خاكی ئێدلب رزگاركردووه و، ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆگان سه‌رۆكی توركیا هه‌ره‌شه ئه‌كات و، ئه‌یه‌وێت سوریا بكشێته‌وه‌و، به پێچه‌وانه‌شه‌وه ئه‌ڵێت ئێمه‌ش هێرش ئه‌كه‌ێن و ده‌ست ناپارێزین وبۆردومانی ناوچه‌كانی تریش له ده‌ره‌وه‌ی سنوری ئیدلب ئه‌كه‌ین.
به هۆی شه‌ری زه‌مین و ئاسمانییه‌وه، تۆپباران و فرۆكه‌ی دوو وڵات توركیاو سوریا خه‌ڵكی سڤیل به‌ره‌ورووی له‌ناوچوون بوونه‌ته‌وه‌و نان و ئاویان لێبراوه‌و، دوور نییه ئه‌م شه‌ره زیاتر په‌ره‌بسێنێت و ببێت به شه‌رێكی گه‌وره به تایبه‌ت هێزه‌كانی سوپای سوریا له‌لایه‌ن روسیاوه یارمه‌تی ئه‌درێن و، له سه‌ره‌تای ئه‌م هه‌فته‌دا زیاتر له 33 سه‌ربازی توركیاو 50 سه‌ربازی سوریا كوژراون و، ئه‌م شه‌ره ئاسایش و سه‌قامگیری ناوچه‌كه به‌ره‌و گرژی و ئاڵۆزی زیاتر ئه‌بات و، ئه‌گه‌ر ته‌شه‌نه بكات به ته‌واوه‌تی ئه‌ته‌قێته‌وه‌و لایه‌نی تریش ئه‌گرێته‌وه.
ئه‌ردۆگان زۆر هه‌وڵیدا وڵاتانی په‌یمانی زه‌ریای باكوری ئه‌تله‌نتێك ( ناتۆ) رازی بكات به‌وه‌ی ناوچه‌یه‌كی ئارام و دابراو له خاكی سوریا دروست بكات به‌ڵام ئه‌و وڵاتانه گۆێیان پێنه‌داو، روسیا توانی ئه‌و بۆشایه پر بكاته‌وه‌و پشتگیری له سوریا
ئه‌كات و، به هۆی سوریاوه‌و له سه‌ر بانگهێشتنی حكومه‌تی به‌شار ئه‌لئه‌سه‌د روسیا جێپێی له ناوچه‌كه قایم كردووه.
نووسه‌رێك له شیكردنه‌وه‌ی بارودۆخی ناوچه‌كه به ناوی مارتن شۆلۆڤ ئه‌نووسێت و ئه‌ڵێت : ئێستاكه ده‌ستی روسیا له كێشه‌و گیروگرفتی له گه‌ڵ توركیادا بڵنده‌و، ئه‌وه سێ ساڵه سه‌باره‌ت به باكوری سوریاوه مشتومریانه به‌ڵام مشتومره‌كه له‌م دواییه‌دا گوازرایه‌وه بۆ پێكدادانێكی ترسناك له نێوان دوو لایه‌ن یه‌كه‌میان سوریاو روسیاو دووه‌میان توركیاو تیرۆریستان
ئه‌ردۆگان جارێكی تر زه‌لیلانه رووی كرده ناتۆو داوای یارمه‌تی كردو، به پێی نووسین و په‌ره‌گرافه‌كانی یاسای هاوپه‌یمانی ناتۆ ئه‌بێت ئه‌و وڵاته‌ی ئه‌ندامی ناتۆیه‌و تووشی شه‌ر بێت له‌لایه‌ن ناتۆوه یارمه‌تێبدرێت و پشتگیری لێوه بكرێت به‌ڵام له‌م حاڵه‌ته‌ی توركیا ئه‌ندامه‌كانی ناتۆ وتیان هێرشكردنه سه‌ر سه‌ربازانی توركیا هه‌ره‌شه له توركیا ناكات و، به‌وته‌ی ئه‌و ئه‌ندامانه هێشتا شه‌ر گه‌رم نییه‌و، له به‌رامبه‌ردا ئه‌ردۆگان هه‌ره‌شه‌ی له یه‌كێتی ئه‌وروپا كرد به‌وه‌ی رێگا له به‌رده‌م كۆچبه‌ران واڵا ئه‌كات به‌ره‌و ئه‌وروپا برۆن و هه‌ره‌شه‌كه‌ی جێبه‌جێ كردو هه‌زاران كۆچبه‌ر روویان له بولگاریاو یۆنان كردووه‌و له‌لایه‌كی تره‌وه پۆتین سوره له سه‌ر كۆتاییهێنان به جه‌نگ له رێی هێرشی ئاسمانییه‌وه‌و شاره‌كه بخاته‌وه ژێر ركێفی سوریاو، به‌و هه‌نگاوه‌ش روسیا له ناوچه‌كه جێگیر ئه‌بێت و، به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی توركیا ته‌ماوه‌ییه و به روونی دیارنییه و له ساڵی 2012 تا 2016 پشتگیری له ئۆپۆزیسیۆنی چه‌كداری كردو هه‌موو هیواو مه‌رامه‌كانی توركیا ئه‌وه بوو كورد له سنوره‌كانی دووربخاته‌وه‌و له ئێستادا هه‌ردوولا (توركیاو سوریا) شه‌ریان ناوێت و هه‌وڵی ئاگربه‌س ئه‌ده‌ن.
پێویسته ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆگان پشوویه‌ك بدات و به خوێدا بچێته‌وه‌و واز له سیاسه‌تی داگیركردنی خاكی وڵاتێكی تر بێنێت و، هه‌روا به شێوازێكی دووفاقه هه‌ڵسوكه‌وتنه‌كات ، له‌لایه‌ك یارمه‌تی تیرۆریستان ئه‌دات و، له لایه‌كی تره‌وه ئه‌یه‌وێت له گه‌ڵ فلادیمیر پۆتین نزیكبێته‌وه و، پیویسته ئه‌ردۆگان له جه‌نگی سوریادا وانه فیربێت و، وانه‌زانێت چوونه ناوی خاكی وڵاتێكی تر گه‌شتوگوزاره و، دیاره پرۆژه‌كه‌ی توركیا به‌ره‌و نه‌مان مل ئه‌نێت.
ژماره‌یه‌ك له سه‌ربازانی لاو به خۆشحاڵییه‌وه چوونه ناو خاكی سوریاو، به پێی ئاخافتنه‌كانی ئه‌ردۆگان و خۆهه‌ڵكێشان و راگه‌یاندنه‌كانی له‌و باوه‌ره‌دا بوون ئه‌مان به‌هیچ شێوه‌یه‌ك تووشی زه‌ره‌روزیان نابن به‌ڵكو ته‌نها سورییه‌كان زه‌ره‌ر ئه‌كه‌ن و، نه‌یان ئه‌زانی جه‌نگ گاڵته‌ی مناڵان نییه‌و، له‌كاردانه‌وه‌ی زیانه‌كانی به فه‌رمانی ئه‌ردۆگان تۆره‌كانی ئه‌نته‌رنێت له شاره‌كانی توركیا پچراو پێجه‌كانی فێسبوك داخران بۆ ئه‌وه‌ی زه‌ره‌روزیانه‌كانی له خه‌ڵك بشارنه‌وه‌و، له شاره‌كانی ئه‌نكه‌ره‌ی پایته‌خت و ئێسته‌نبول خۆپیشاندان دژ به ئه‌ردۆگان و جه‌نگه‌كه‌ی ئه‌نجامدراو ئه‌گه‌ر ئه‌ردۆگان له سه‌ر ره‌فتاره‌كانی بمێنێته‌وه دوور نییه له هه‌موو شاره‌كانی توركیا خۆپیشاندان دژی ده‌ستپێبكات.
ئه‌ردۆگان داوای لە هاوپەیمانی باکوری ئەتڵەسی ( ناتۆ) کرد لە پرسی سوریادا یارمەتی بدەن، به كردار نه‌وه‌ك ته‌نیا به قسه یارمه‌تی توركیا بده‌ن به‌ڵام ناتۆ هیچ یارمه‌تییه‌كی پێشكه‌ش نه‌كردو، ئه‌مجاریان هانا بۆ مۆسكۆ ئه‌بات و بریاره رۆژی 5 ی ئازار له مۆسكۆ چاوی به فلادیمیر پۆتین بكه‌وێت و، سه‌ره‌رای تێكشكاندن و دۆراندن ئاكار خه‌لوسی وه‌زیری به‌رگری توركیا له به‌یاننامه‌یه‌كی پر له درۆ باسی له جه‌نگی ئیدلب كردو وتی هێرشه‌كانمان دژ به سوپای سوریا به سه‌ركه‌وتوویی به‌رێوه‌ئه‌چێت.
ناتۆ له سه‌ر زاری سكرتێری گشتی رێكخراوی ناتۆ یێنس ستۆلتێبێرگ
Jens Stoltenberg, پشتیوانی رێكخراوه‌كه‌ی بۆ توركیا ده‌ربری رایگەیاند هاوپەیمانان هاوخەمیی خۆیان بۆ کوژرانی سەربازە تورکەکان دەرئه‌برن و داوای له روسیاو سوریای كرد هێرشه‌كانیان بوه‌ستێنن و، قسه‌كانی ستۆلتێبێرگ یارمه‌تییه بۆ توندره‌وه تیرۆریسته‌كان.
هه‌زاران كورد به ده‌ستی ئه‌ردۆگان و توركیا كوژران به‌ڵام رۆژێك له رۆژان ناتو ده‌نگی به‌رز نه‌كرده‌وه‌و هاوخه‌می ئه‌ندامه‌كانی بۆ گه‌لی كورد ده‌رببرێت و داوا له ئه‌ردۆگان بكات هێرشه‌كانی بۆ سه‌ر شارو دیهاته‌كانی كوردستان بوه‌ستێنێت و، له‌مرۆدا ئه‌ستێره‌ی ئه‌ردۆگان سه‌ره‌وخوار ئه‌بێته‌وه‌و عه‌فرین و شارو دیهاته‌كانی تریش ئازاد ئه‌كرێن و، دووریش نییه شورشێك دژ به ئه‌ردۆگان به‌رپا بێت.
4/3/2020
