شانۆی رەش

کامەران حاجی ئەلیاس
شانۆی رەش یاخود( شانۆی رووناکی رەش) ،ڕەگ و ڕیشەی ئەم جۆرە شانۆییە ، بۆ ئەفسانەیەکی وڵاتی چین دەگەڕێتەوە، کاتێ یەکێک لە ئیمپراتۆرییەکانی چین کوڕەکەی دەمرێت ،زۆر خەفەت بار دە بێت، بەجۆرێک ناتوانێ کۆستی کوڕەکەی لەبیر بکات ، بۆیە یەکێک لە جادووکەرەکان کە نزیک بوو لە ئیمپراتۆر پێشنیاز دەکات چەند نمایشێکی خەندە ئامێر ئامادە بکرێت وپێشکەش بە ئیمپرتۆر بکرێت، بۆ ئەوەی کۆستی کوڕەکەی لەبیر بچێتەوە ،نمایشەکان بە بەکارھێنانی سێبەری جوڵاو لە دواوەی پەردەیەکی سپی لە رێگەی بەکارھێنانی مۆم بووە واتە( نمایشی خەیاڵی سێبەر) بەم شێوەیە بەپێی تێپەر بوونی کات نمایشی سێبەر گەیشتە وڵاتانی ئەوروپا وەکو چیکۆسلۆفاکیا، بەڵام ئەو نمایشەی ئەمرۆ بەناوی شانۆی رەش پێکەش دەکرێت، زۆر جیاوازە خاوەن شێواز و فۆرمی خۆیەتی لە شانۆی سێبەر ئەو کات ناچێت ، بەڵام ھەموو بۆ چوونەکان ئەوە دەردەخەن کە شانۆی رەش پشت بە شانۆی سێبەر دەبەستێت .
شانۆی رەش نوێ لە پەنجاکانی سەدەی رابردوو لەسەردەستی داھێنەری فەرنسی (جۆرج لانیی) خاوەن رووناکی سەرووی بنەوشەیی سەری ھەڵداوە ، ئەم رووناکییە سیفەتێکی تایبەتی ھەیە ،جگە لەرەنگی سپی و رەنگەکانی فسفۆری،ھیچ رەنگێکی تر دەرناکەوێت .
شانۆی رەش،شانۆی داھێنانە بەھۆی ئەوەی شانۆیەکە سەرتاپای بەرەش دادەپۆشێت،بەجۆرێک ھەموو شتێک رەشە ھەر لەجل وبەرگی ئەکتەرەکان ھەموو پەردەکان ھەروەھا ھۆڵی نمایشیش رەش دەبێت ،بەجۆرێک ھیچ شتێک دەرناکەوێت ،جگە لە روخساری ئەکتەراەکان یاخود جەستەکانیان دەردەکەوێت، بۆئەم مەبەستە پشت بە سینۆگرافیایەکی بەرچاو وگونجاو دەبەستێت ،ھچ شتێک لەسەر تەختەی شانۆ و بینمیچی شانۆ دەرناکەوێت ، تەنیا ئەو شوێنەی کە ئەکتەر مەبەستییەیەتی دەردەکەوێت، رێگا بە ھیچ سەرچاوەیەکی رووناکی نادرێت بەکار بێت، جگە لە تیشکی سەروی بنەوشەیی نەبێت .
شانۆی رەش یاخود رووناکی رەش بریتییە لەو نمایشە شانۆییەی ،کە ھەموو شانۆییەکە بە پەردەی رەش داپۆشراو بێت ، ھەروھا سەرجەم ئەکتەرەکان جل وبەرگی رەش لەبەر دەکەن و ھەموو دەورپشتیان رەش دەبێت ، ھیچ رووناکییەکیش بەکار ناھێندرێت ، بۆ ئەوەی نمایشەکە تێک نەچێت ،تەنیا پشت بە رووناکی سەروی بنەوشەیی دەبەستێت ،کە لەرێگەی لولویی رووناکییەوە دەبێت ،وە بۆ تەواو کردنی دیمەنی شانۆیی رەنگدانەوەی رەنگی فسفۆری بۆ سەر جل وبەرگی ئەکتەرەکان یان بۆ سەر دیکۆر دەبێت ، لەگەڵ بوونی موزیک،کە گوزراشت لە چەمکی شانۆگەرییەکە دەکات .
شانۆی رەش پشت دەبەستێت بەدەرخستنی کەساییەتییەکان ، فۆرمەکان ، نیگارەکان ، دیالۆگەکان لەرێگەی رووناکی بنەوشەیی ،شانۆی رەش ھەر لەبنەڕەتدا لەرێگەی زمانی ھێما و ئاماژەکان و دیالۆگە بەھێزەکان.. وتووێژ لە گەڵ چاوی بینەر دەکات ،لەگەڵ پشت بەستن بە دەقی وورد و موزیک و کاریگەریە دەنگەییەکان بە جۆرێک ھەموو شتێک لەسەر پانتایی شانۆ زۆر بەئازادانە دەجوڵێن و لێک جیا دەبنەوەو یەک دەگەرنەوە،دەردەکەون و وندەبەن لە ھەمان کاتدا دووبارە دەردەکەونەوە .
ئەکتەرەکان جل وبەرگی فسفۆری لەبەردەکەن ، یاخود بەشێکی جەستەیان دادەپۆشن، بۆ ئەوەی بەشێکی تری جەستەیان دەربکەوێت وەکو پێیەکان و دەستەکان بەجۆرێک ئەکتەر لێرەدا دەتوانێنێت بەشێکی لە جەستەی خۆی دەربخات، وای نیشانی بینەر بدات کەلەجەستەی خۆی جیاییە بەھۆی داپۆشینی جەستەی لەرێگەی قوماش یاخود لەرێگەی پەمۆ یاخود لەرێگەی ئیسفەنج کە لەسەر جەستەی مرۆڤ جێگر دەکرێت نمایشی شانۆی رەش ،لەچەندین شێوەی وەکو سەر ، شانەکان ، دەستەکان ، پێییەکان پێک دەھێنێت رەنگەکەشی سپی یاخود فسفۆری دەبێت .فۆرمی ئەندازایی ئاژەڵان وەکو باڵندە یاخود گۆی زەوی یاخود نیگارەکان ..ئەوانیش بەرەنگی سپی یان فسفۆری دەبێت بەڵام دەبێت رەچاوی گونجادنی قەبارەکان لەگەڵ یەکترییدا بکرێت .
جیاوازی شانۆی رەش لەگەڵ شانۆی ئاسایی ،ئەوەیە کە چێژ بە چاوی بینەر دەبەخشێت ، خەیاڵی بینەر دەجوڵێنێت ،چونکە ئەوەی بینەر دەبینێت لە نێو قوڵایی تاریکیدا،جا چ جێگیر بێت یاخود جوڵەیی بێت تەنیا بە رەنگی فسفۆری دەبینرێت،ئەویش لەرێگەی سەرچاوەی تیشکی سەرەوەی بنەوشەیی دەبێت .
ئەم جۆرە شانۆییە دەبێ دەرھێنەر تێرامان و خوێندنەوەی تایبەتی بۆ فۆرمەکان ھەبێت ،بەجۆرێک لەھیچ لە جۆرەکانی تری شانۆدا بوونی نیە.جیاوازی شانۆی رەش لەگەڵ شانۆیی ئاسایی ئەوەیە کە رەھایەکی گوزارشتێکی ئیستاتیکی زۆر جیاواز دەبەخشێت .
یەکێک لە سیفەتەکانی ئەم شانۆیەش بریتییە لە خێرایی جوڵەی ھەمەچەشن لە نمایشەکەدا ،بۆیە دەبێت دەرھێنەر توانستێکی باشی ھەبێت لە داھێنان لە ھەمان کاتدا ھەموو جۆرە پێداویستیە ھونەرییەکانی بۆ دابین بکرێت چونکە شانۆی رەش شانۆیەکی داھێنانەیە .
ئەکتەر لە شانۆی رەش دا بەھۆی ئەوەی ھەموو جەستەی نغرۆی رەش بووە و جل وبەرەگی رەشی لەبەر کردوە دەرناکەوێت ، بەڵام ھەموو جوڵەکانی ئەکتەر لەگەڵ ریتمی موزیک و کاریگەرییە دەنگییەکان و ئەکتەرەکانی تر ھاوتەریب دەبێت بۆ گەیاندنی چەمکی شانۆییەکە.دەبێ شانۆ بەگشتی بەپەردەی رەش دابپۆشرێت، لە ھەموو لایەک وەکو سندوقێکی رەش دەردەکەوێت،دەبێ ھەموو دەروازەکان و دەرگا و پەنجەرەکان،بە رەنگی رەش داپۆشراوبێت .
لەسەر تەختەی شانۆدا، لە لێوارەکانی پەردەکان و لەتەنیشتەکان چەند فسفۆرێک دادەنرێت، بۆ ئەوەی رێگا بۆ ئەکتەرەکان لە کاتی ھامووشۆ کردنیان رۆشن و ڕوون بێت .

بۆ ئەم باسە سوود لەم سەرچاوانە وەرگرتووە :
-المسرح الاسود / محسن النێار
-المرسرح الاسود /جمال الشاتی