دانا هەڵەبجەیی-لاهای
ئەگەر بەرواردێکی تازەترین تیۆری دروستبوونی گەردون و کونە ڕەشەکە و تەقینە گەورەکە و کوانتۆم، لەگەڵ دۆخی نەتەوەی کورد (هەرێمی کوردستان) و دروستبوونی سیستەمێکی سیاسی دادپەروەر و هاوسەنگ بکەین؛ نە ئەوەندە ئەتوانرێت بە ئاسانی راڤەیەکی ساکاری بۆ بکرێت و نە ئەوەدندەش بە سانایی و سەرپێی ئەتوانرێت تێگەیشتمان بۆی هەبێت، هەردووکیان بە جۆرێکی جود دنیادیدی بۆ ئەکرێت،،،.
جوینەوە و وتنەوەی گەندەڵاندنی دەزگاکانی حکومەت. شیعر و شانامەکانی تاوانبارکردنی یەکێتی و پارتی، پرتە وبۆڵە و بەیاننامە گرژ و مۆنەکانی ئۆپۆزسیۆن، خۆنواندن و باڵفشکردنەوەی حیزبە وردەواڵە چەکدارەکان، وە مشتومڕە بێ ئەنجام و بێ ئاکامەکانی دەموچاوە دووبارەبووەکانی سەر شاشە ئێچ دییەکان، ڕاگەیاندن و کۆنگرە ڕۆژنامەوانییەکانی وەزیرە لاڵەپەتییەکان؛ نە دۆخی سیاسی و ئابووری دانیشتوانی هەرێمیان پێ چاک ئەکرێت، نە چارەسازی قەیرانەکانی گوزەرانی خەڵک بوون و ئەبن. میللەت لەنێوان پەردەپۆشکرنی دەسەڵات و پەردەهەڵماڵینی ئۆپۆزسێۆندا گیریان خواردووە، ژیانیان لی بووتە قەوانێکی سواو و قوڕسواندنێکی ڕۆژانەی بێ فەڕ، بە دیوارە گڵییەکانیان. هەرێمی کوردستان(تەنانەت عێراقیش) لە چاوەڕێیەکی مەنگ و مەلولدان، چاوەڕێیەکی دەستەوەستان و خۆخەڵەفاندن کە هەموو چاوبەڕێی پەرچویەکی ناکاو ئەکەن، کە خۆیان و ناوچەکە سەراوژێر بێت، وە دەمداچەقیوی هەڵگەراندنەوەیەکی بنەرەتین کە ڕووبدات. گلۆربوونەوەی بەهای لیرەی تورکی و ڕیاڵی ئێرانی، پێکەوە دانولە نەکوڵانی شیعەکانی عێراق، پەشۆکاوی سونەکان، پەست و پەروازەیی حیزبە کوردییەکانی باشوور، دیالۆگی ڕۆژئاڤا و حکومەتی سوریا، خوێنساردی(باوەڕ پێنەمان)ی خەڵک بۆ وە بە هەڵبژاردن، بێچیقڵدانی ئەمریکا و ئێران وتورکیا، بەرامبەر یەک و هتد؛ ئاماژەی گۆڕنکارییەکی گەورەن لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست ئەکات. پەیام و ئاماژەکانی ئەم دۆخەی ئێستا، جگە لە بێ چارەیی و بێ ئومێدی خەڵک، هێزە سیاسییەکانیشی گەیاندوەتە ئەو بڕوایەی کە کار لە دەستی ئەواندا نەماوە و ئەوەندە پارچە وپەرتەوازە بوون، کە ئەتوانم بڵێم مەحاڵە ئیتر نیشتمان و نەتەوە و ئاینیش بتوانێت هاوساز و کۆیان بکاتەوە. ئەوانیش(سوودمەندانی عێراق و هەرێم) لە تونێلە تاریکەکان گیریان خواردووە، نە پول پاوەرکەیان ئەتوانێت، دەسەڵاتی ڕەها بخاتەوە دەستیان، نە ئەشتوانن دەستبەرداری ئەو دۆلار و دەزگایە و ئەو گزی وفزییە بن، کە دەیان ساڵە کەڵەکەیان کردووە بۆ دەسەڵاتەکەیان.
کەواتە یا ئەوەتا ئەبێت میللەت وەک گیسکەکەی هەیاسی خاس، ڕۆژیک یا ماوەیەک قەڵەو و رۆژێک لاواز، ڕۆژێک تەڕوتوش و ڕۆژێک وشکەساڵی بێت، یاخود ئەوەتا لە هیچەوە ببن بە هێز و ووزە وەک تەقینەوە گەورەکە. وە بژاردەیەکی خێرای چەتونگەرا لەبەردەستی هێزە سیاسییەکان هەیە، کە ئەتوانرێت دەستپێشخەرییەکی جەسوورانەی نیشتمانیی بکەن، بە هاوکاری و پاڵپشتی ئەمریکا بڕیارێکی یەکلاکەرەوە بدەن کە دەریخەن لەگەڵ سیاسیەتی نوێی ترامپن لە ناوچەکە، وە دەستهەڵگرن لە هەژموون و بەردەسیەتی ئێران و تورکیا. چونکە ناوچەکە بەرەو ئەو کەنارە ئەڕوات کە یا ئەبێت لەگەڵ سیاسەتی ئەمریکا بێت یا نا، وە چارەنووسی حکومەتە ئانتی ئەمریکاییەکانی ناوچەکە چۆن لە هەڵوەریندان، ئاواش میللەتەکانیان توشی قەیرانی ئابوری و سیاسی و داڕمان و ئاژاوە و پاشاگەردانی ئەبێت. یاریکردنی سێرک ئاسا لە سەر پەتی نێوان جەمسەرە گەرم و ساردەکان، گەورە و بچوکەکان، ئەنجامەکەی هەر کەوتن وهەڵوەشاندن و هەڵوەڕین ئەبێت. تا کاتی ئەنجامدانی هەڵبژاردنەکانی کوردستانیش، نیشانەکانی گۆڕانکارییەکان زیاتر دەر ئەکەون. ئیتر یا وەک گیسکەکەی هەیاسی خاس مانەوەیە، یا خۆئامادەکردنە بۆ تەقینەوە گەورەکەیە، کە لە کاو و ناکاوێکدا ناوچەکە بە گشتی ئەگرێتەوە.
