دارا خونچە :لەوەتی مرۆ هەیە لە (تاکڕەویی و تاکگەریی) رزگار نەبووە.. نووکەش لە هەر دەمەک فرە بەرفرەتر ژیان و گوزەرانی مرۆیان تەنانەت ئی گیانەوەر و رووەکیشیان داگیر و دابڕ و دوابڕا کردیە، لە سەردەمی کۆمەڵە سەرەتاییەکان هەرچەندە مرۆیەکان دڵ و دەروون سادە بوونە و لە دەستە و کۆمەڵی چووک چووک و وە هەرەوەزیی و هاوکاریی یەکدی ژیانیان وەڕێکردیە.. لێ خولیا و خەسڵەتە دڕندەییەکەیان – کە ئی سەردەمی پێشینە ئاژەڵییەکەیان بووە – کرۆکی خودپەرستیی تاکڕەویی و تاکگەریی بووە، لە سەردەمی دەستپێکی شارستانیەتەکانیشەوە تا نهۆ هەرچەند مرۆیەکان هۆشمەندتر بوونە و پتریش هەستیان وە ئازار و ئەشکەنجەی یەکدی کردیە.. لێ هەر دەستبەرداری ئەو تاکڕەویی و تاکگەرییەی خۆیان نەبوونە بەڵکە هێدی هێدی وە شێوەیەکی نوێ و یاساییانە خەستتریان کردیتەوە.
هەرچەندە ئەوڕۆ تاکڕەویی و تاکگەریی وەک دوو دەستەواژەی جودا و فرە لە یەک دوور دەخرێنەڕوو.. ئەوەش لە بن هەژموونی (ئەکادیمیا)ی پووچ سەرچاوەی گرت – ئەو ئەکادیمیایەی کە وە درێژایی پەیدابوونی تا بەرجەستەبوونی ئەو دواییانەی هەمیشە هەر لەسەر دەستی فەیلەسووفە پەڕپووت و دەربارەکانی ستەمکاران ئافەریدە بووە و گەشەی کردیە.. هەر لە بن دەستی دەسەڵاتی دژەگەلییش وەڕێوەچووە، هەڵبەتە ئەکادیمیایەکی دیکە یان ئەکادیمیایەکی باش و وە سوود بوونی نییە – ئیدی لەمێژە بەو دوو شێوەیەی خوارێ پێناسە دەکرێن کە مرۆگەلێکی زۆریان پێ لەخشتەبردینە و هێشتا دەرفەتی لەخەشتەبردنی پتریش لە ئارایە:
– (تاکڕەویی): پایەداریی تێڕوانین و بڕیار و بەرخوردی تاک و سەرکوتکردنی کۆ و کۆمەڵ تا دەگاتە رادەی داپلۆسین و دیکتاتۆریی.
– (تاکگەریی): ماف و ئازادییەکانی تاک و سەروەخۆیی و سەروەریی و پاراستنی شکۆمەندیی کەسایەتیی تاک و تایبەتمەندییەکانی.
لێ لە راستییدا ئەگەر یەک قیچ وە لای ئاقار و زەوینەی پەیدابوون و نێوەرۆک و جێپەنجەی ئەو دووە دابچین دەبینین هەردووکیان یەک تشتن و یەک سەرچاوەیان هەیە.. واتە هەر دیاردە لەمێژینەکەی جارانە ئەویش مگێزە خودپەرستیی و دڕندەییەکەی تاکە.
لە سپێدەی دەرکەتنی شارستانیەتەوە – پەیداکردنی ئامرازی کار و چێکردنی لانە و جێنشینبوونی مرۆ – تا ئەو دەمانەی کە هێشتا هزر و تێڕوانینی یەکسانییخوازیی هەر لە چارچیوەی ئەندێشە و ئەفسانە خۆش خۆش و سۆزورژێنەکان قەتیس مابوو – واتە نێزیکی ٢٠٠ ساڵ بەری نهۆ – تاکڕەویی دەسەڵاتدارە ستەمگەرەکان وە جۆرەکی ئەوتۆ داسەپابوو کە زۆر وە سووکیی و لووسیی و بێ هیچ لەمپەر و ئاریشەیەک کاری خۆی بکا.. چون هیچ کەسەک نەیدەتوانی بەرانگژ ببتەوە و لە هیچ تایبەتمەندییەکی دەسەڵاتداران بدوێ.. هیچ دەستەواژەیەکیش وە ناوی (تاکگەریی) لە گۆڕێ نەبوو.. لێ لەوان دەمان و پاشان کە هزر و تێڕوانین و خواستی یەکسانیی وە شێوەیەکی بابەتیی گەشەی دەکرد و وە گوێرەی قۆناغەکان هووردە هووردە دەخەملا تا وە شێوە و جۆرەکی ناوازە وەرگۆڕانەکی مەزنی لە فەرهەنگی مرۆ چێکرد و وەک فەلسەفەی چین و توێژە نەدار و کارگەرەکان وە شێوەیەکی زانستییانە وەدەرکەت.. ئیدی دەسەڵاتداران وە پەلەپڕووزێ کەتنەخۆ و چەند فەیلەسووفەکی کۆلەواریان خڕکردەوە و دەستەواژەی (تاکگەریی)ان وە ناوی ئەوان – کە هێندە چرووک و بێ کەلکن تەنانەت شایەنی ئەوە نین چەند سانتیمەترەکیش لێرە وە ناوەکانیان پڕبکەینەوە – تۆمارکرد و بەوپەڕی تواناوە گرنگیی و برەویان پێدان.
یەکسانییخوازان هاتن و بێ ئەوەی ئەو دەستەواژە بێزەوەرەی (تاکگەریی) وەکارببەن گوتیان؛ دەبی ماف و ئازادییەکانی تاک و کۆمەڵ هەردووکیان بپارێزدرێن.. واتە دەبی کۆمەڵ لە رێی هێندێک یاسا و رێسای شارستانییانە و سەردەمییانە وە گوێرەی سەرجەم توانستە مادیی و میناکییەکان کە لە هەر قۆناغەک لەبەردەستن ژیان و گوزەرانەکی تێروپڕی هەبی و ئاسایش و ئارامیی و شکۆمەندیی ژیانی بپارێزدرێ و لە هەموو ئازادییەکان بەهرەمەند بی تا بتوانی خەبات و تێکۆشانە رامیاریی و ئابووریی و کۆمەڵایەتییەکانی خۆی بباتە پێش و وە دەنگی زۆرینەی خۆی بڕیار لەسەر ویست و ئامانجە نێزیک و دوورەکانی خۆی بدا، دەبی هەر تاکەکیش سەرەڕای ئەوەی تایبەتمەندییەکانی ژیانی بپارێزردرێ هەمان ماف و ئازادییەکانی کۆمەڵیشی هەبی.. لێ وە هیچ شێویەک وە زیان وەسەر بەرژەوەندییەکانی کۆمەڵ نەشکێنەوە.
سەبارەت وە دەسەڵاتدارانیش دەبێ ماف و ئازادییەکانی هەر یەکەکیان وەک هەر تاکەک لەبەرچاو بگیردرێن.. لێ کارەکانی ئەوان فرە هەستیارن و کارتێکردنی راستەوخۆیان لەسەر ژیان و چارەنووسی کۆمەڵ هەیە و ئەگەر کەسی خودپەرست و بەرژەوەندخواز بن ئەوە دەتوانن وە ئاسانیی ساختەی یاسایی وەک ئەوەی لە وڵاتە وە ناو پێشکەفتییەکاندا هەیە و ساختەی نایاسایی وەک ئەوی لە زۆربەی وڵاتاندا هەیە ئەنجام بدەن و توانستەکانی کۆمەڵ لە بەرژەوەندیی تاکەکەسیی و ژیان و گوزەرانی تایبەتی خۆیان وەکارببەن.. لەبەرئەوە دەبی کۆمەڵ چاودێرییان بکا و زانیاریی تەواوی لەسەر (کاروبارە دەسەڵاتدارییەکانیان.. ژیان و گوزەرانی کەسیی و تایبەتیی خۆیان و خانەوادە و بنەماڵەکانیان.. پەیوەندییە جۆراوجۆرەکانیان دەگەڵ هەر کەس و لایەن و دامەزراوەیەک وە تایبەتییش بانک و کارگە و نووسینگە ئابوورییەکان و دامودەزگە چەکداریی و سیخوڕییەکان و دەستەبەندییە چەتەیی و نهێنییەکان) هەبی و هەر دەمەک گومانی لەسەریان هەبی لە دادگەی گەل لێپێچینەوەیان دەگەڵ بکا.
کەچی دەسەڵاتداران هاتن (تاکگەریی)ان وە پێچەوانە و تەنیا لە پێناو خۆدەربازکردنیان لە لێپرسینەوە و لێپێچینەوەی خەڵک وەکاربرد.. واتە وە ناوی ئەوەی کە نابی دەست لە ژیانی تایبەتی کەس وەربدرێ ئیدی هیچ کەس و دەزگەیەک ناتوانی لێپێچینەوە لە سەرپێچیی و کارە ژێروەژێر و ساختەکارییەکانی تاکی نێو دەسەڵات بکا کە توانستەکانی کۆمەڵ وەفیڕۆ دەدەن و چارەنووسیان تووشی گرفت و کارەساتی گەورە گەورە دەکەن.. ئەگەر هەر هاوڵاتییەکی دوور لە دەسەڵات لە هەر جێیەکی ئەو جیهانە لەو بارەوە بدوێنی ئەوە دەیان نموونەی لەو بابەتانە دەخاتەڕوو. سەبارەت وە کاریگەریی ئەو (تاکگەریی)ەش لەسەر ژیانی خەڵک؛ وەک دەبیندرێ ئەگەر ئەو دەستەواژەیە چەند تشتەکی رووکەش و پووچی وەک ئەوەی نابی پرسیار بکرێ (تەمەنت چەندە؟ مووچەت چەندە؟ خۆشەویستت هەیە؟ کێشت چەندە؟ و… هتد) وە ناوی ماف و ئازادییەکانی تاک و دەستوەرنەدان لە ژیانی تایبەتیی تاک وە تاکەکانی کۆمەڵ دەفرۆشی – کە لە راستییدا هیچ سوودەکیان نییە بێجگە لە خەستکردنەوەی خودپەرستییەکانی تاک – ئەوە زۆربەی ماف و ئازادییەکانیش لە تاک وەردەگریتەوە وە تایبەتییش ئەوانەی کە کۆمەڵ وەدەستیاندەهینی و خۆوەخۆ ماف و ئازادیی تاکیشن!
زۆر سەرنجڕاکێشە؛ لە کاتەکدا سیستەمی دەسەڵاتداریی وڵاتانی رۆژاوا کە لە هەر سێ لایەنی فەلسەفیی و هزریی و رامیارییەوە سیسەتەمەکی تاکڕەوە و تەنیا رووکارەکەی وە دیموکراسیی رەنگڕێژ کرایە.. لە رێی ئەو (تاکگەریی)ەوە تاکڕەوییەکەی خۆی پەردەپۆش کردیە و هووردە هووردە لە ماف و ئازادییەکانی کۆمەڵ وە گشتیی و ئی تاک وە تایبەتیی پەژیوان بوویتەوە تا گەیشتیتە ئەو رادەیەی کە پەیکەرە شارستانیی و پێشڕەوییەکەی کۆمەڵی رۆژاوا لە بنوبۆتکەوە هەڵبتەکێنی و هەر لە سای سەری ئەو (تاکگەریی)ە و بارە خراپەی ماف و ئازادییەکانی تاکیش ملیۆنان گەنج و نەوجەوان دابڕووخێن و:
– روو لە مادە هۆشەبەرەکان بکەن و ببنە مەترسییەکی گەورە لە سەر ژیان و چارەنووسی مرۆ و بارەکی قورس وەسەر کۆمەڵ..
– روو لە بازرگانییکردن وە گواستنەوەی مرۆ و کڕین و فرۆتنی زارۆکان و جەستەی ژنان بکەن و هەست و سۆز و هومێدی مرۆ دابشۆرن..
– روو لە رەگەزپەرستیی بکەن و سەر ڕەشان هێلکەباران و سەرکوت بکەن و بیاندەنە بەر چەقوو و دەستڕێژی گوللان..
– روو لە ئاینزایە مەسیحییە توندئاژۆیەکان بکەن و ببنە جادووگەر و گرۆ لەسەر مەرگ و زیندەگیی مرۆ بکەن..
– روو لە موسلمانبوون بکەن و ١٨٠ پلە لە شارستانیەت و مافی مرۆ وەرسووڕێن و سەرجەم ماف و ئازادییەکان قرچوبڕ بکەن..
– روو لە خۆفرۆشتن وە سوپایەکانی وڵاتەکانیان بکەن و وڵاتانی دی لە خوون و فرمێسک هەڵبکێشن و بەوپەڕی دڕندەیی داگیریان بکەن..
– تەنانەت روو لە داعش بکەن و مۆدیلی تازەی سەربڕین و تەقاندنەوە و سوتاندنی پەرتووکخانە تەختکردنی تەلار و دامەزراوە فەرهەنگییەکان و تێکشکاندنی پەیکەرەکان و داڕماندنی شوێنەوارە شارستانییەکان دابهینن و سەرلەبەری دانیشتوانی جیهان بتۆقێنن!
کەچی تازە وە تازە وە ناو رۆشنبیران و سیاسەتمەدارانی کوردستان سەری زمان و بنی زمانیان بوویتە ئەو (تاکگەریی) و ئازادییەی تاکە کە وڵاتانی رۆژاوای بەو دەردە بردیە.. وە تایبەتییش ئەو رۆشنبیرە پەڕپووت و سیاسەتمەدارە کۆلەوارانەی کە ئاوارەی وڵاتانی رۆژاوا بوونە و هێشتاش وە شێوەیەک لە شێوەکان پەیوەستن وە حیزبایەتی و سیاسەتی حیزبە دەسەڵاتدارە چەتەکانی کوردستان.. ئەوە سەرەڕای نەبوونی هیچ ئازادییەک لەو کوردستانە وێران و کاولگەیە:
– نەبوونی ئازادیی هەست و خواستی نەتەوەیی و نیشتمانیی و چینایەتی و سەربەخۆیی کوردستان..
– نەبوونی ئازادیی زمان و نووسین و ئەدەب و هونەر و رۆژنامەگەریی و بڵاوکردنەوەی پەرتووک و گۆڤار و پەخش و نمایشکردنی کارە هونەریی و فەرهەنگییەکان و هەر ئازادیی دەربڕینەک..
– نەبوونی ئازادیی ژنان (یەکسانیی نێوان نێر و مێ و ئازادیی کارکردنی ژنان و چوونەدەر و گەشت و گەڕانیان وە تەنیا و پەیوەندیی نێوان کیژان و کوڕان و ئازادیی سێکسیی و خۆشەویستیی و ئازادیی هاوسەرگیریی نێوان دوو کەسی دوو دینی جودا و ئازادیی جلکوبەرگ پۆشین و ئارایشت) و هەر ئازادییەکی پەیوەست بە ژنان و منداڵان و لاوان..
– نەبوونی ئازادیی هزر و رامان و بیروڕا و مافی بێ دینیی و جوایەزیی دینیی و نەتەوەیی و فەرهەنگیی و سیاسیی..
– نەبوونی ئازادیی رەخنە و وەدواداچوون و وەدەستخستنی زانیاریی و خۆپیشاندان و ناڕەزایی دەربڕین و کۆڕ و کۆبوونەوە و رێکخراوبوون..
– نەبوونی ئازادیی گەشت و گەڕان و سەیران و مانەوە لە مێوانخانەکان.. ئازادیی جلوبەرگ پۆشین و شێوازی جوایەزیی پرچ و ئارایشتکردن.. ئازادیی هاوڕەگەزبازیی.. ئازادیی پەنابەران.. ئازادیی جوایەزیی خواردن و خواردنەوەکان..
– نەبوونی ئازادیی …
ئەرێ.. ئەو رۆشنبیر و سیاسەتمەدارە (بلیمەت!)انە سەرەڕای ئەو بارودۆخەی کوردستان دەیانەوێ وە بڵاوکردنەوەی ڤایرۆسی (تاکگەریی) – کە تێکڕی ئازادییە راستەقینەکان لە تاک دادەچۆڕێنی – تاکی خەڵکی کوردستان خۆپەرستتر و بێ کەلکتر و پتر و پتر دابڕووخێنن!
_________________________________
* تاکگەریی: تاکخوازیی، رێبازەکی فەلسەفیی و هزرییە و کۆی گفتار و رەفتارە سروشتیی و خودپەرستییەکانی تاک دەستنیشان و ئاوێتە دەکا و مگێزی مرۆش لە سەرێی هەر تشتەک دادەنێ. (فردگرایی)، (فردية)، (ئیندیڤیدوالیزم).
٤\٩\٢٠١٦ – لەندەن
