ژن، نیشتیمانێكی 100 ساڵە، بۆ خەبات لەپێناو رزگاری

كێ پیاوی كردە تاقە دادوەر، لەكاتێكدا ئافرەت شەریكە بەشییەتی لە ژیریدا؟

♦ ماری وڵستنكرافت

ئەم نامەیەم، پێشكەش بەهەموو ئەوانەی هێشتا هەبوونی تۆی ژن، بەهێڵی سوورەكانی نەرێت پێوەند دەكەن، بەوانەی لەمسەردەمی مۆدێرنێتەیەدا، دەیانەوێ‌ بەحوكم و، ئەحكامەكانی چاخەكانی بەردو، دەورانی خەلافەت، سوننەتگەرایی بسەپێننە سەر ژیانكردنت، بەوانەی منی( پیاو )ـیان كردە تاكە دادوەرو، نایانەوێ‌ لەوە تێبگەن تۆی ( ژن )ـیش، هاومرۆڤ و، هاوبەشی لەژیریدا!..

ئێوە!……………

بۆ ئەوەی مرۆڤبوونتان شوێنی شیاو بەخۆی بگرێ‌، دەبێ‌ دەس لەهێزی ملپێكەچكردنی ژنان هەڵگرن، ئەوەی دەبێتە مایەی ڕیشەكێشكردنی پڕو پوچی بەهەموو ماناكانییەوە، تەنهاو تەنها مرۆڤبوونە مرۆڤبوون.

ئێمەی مرۆڤ، بەر لەیاساو ڕێساكان، هاتووینە بوون، پڕ باشیشمان لەوەدایە، لەناو خێزان، لەكوچەو، كۆڵان، لەسەر شەقام، ملكەچی ئەم جۆرە لەسوكایەتیپێكردنەی هاو بوونەوەرەكانمان نەبین، دەی، ئەم ژنە دەیەوێ‌ وەك مرۆڤ، پەنجەكانی ( با ) قژی شانە بكاو، گوێ‌ بۆ دەنگە ئەفسوناوییەكەی ناوكۆی سروش شلبكات، تكایە مەپرسن لێی، ئەو بەتەنهاو، بۆ دەبێ‌ لێرەو، گەرەكییەتی چیبكات؟!..ئەوە هەر ئێمەی پیاو نین، ملكەچی هێزێكی پایەبەرز تر بووین لەپێناوی چێژوەرگرتن لەچێژە بێسزاكانی ئێستا، خۆ ژنانیش هەمان شتیانكردوە، ئێستا چی هەیە ئەوە بسەلمێنێ‌، ژنانێك بەشێوەیەكی بنەڕەتی، پلەنزمتربن لەپیاو؟!..ئەم كیژانە دەیانەوێ‌ لەڕەنگی ئاوێزەیی ناوكۆی خۆیان، بەرماڵێ‌ لەشەماڵ ڕاخەن، مەیلەكانیان سنوردار مەكەن، ئەوانیش ئیتر ئەو مرۆڤە بێدەنگەی دوێنێ‌ نین، چیتر چاوەروانی ئەوە نابن، پیاو ژیریی خۆیان پێببەخشێت، تا هەنگاوە تێكەڵوپێكەڵەكانیان ڕاستبكەنەوە!، ئەمانیش شەریكە بەشمانن لەژیریدا… مرۆڤایەتی، بەژنانیشەوە، داناترو پڕ چاكەتر دەبێ‌، بەبی ماف، هیچ ئەركێكی سەپێنراو، بەمانا نابێ‌، ئێوەی وەها پیاوانێك، ئەو یەكە بێمانایەی خستوتانەتە نێوان ژن و پیاو، ژن بچوك دەكاتەوە بۆ كەسێكی پڕوپووچ و بێبایەخ، شەرمەزارییە بۆ مرۆڤایەتی ئەمڕۆ رێزدارترین ژن سەركوتكراوترینبێ‌، ئەوەی وەك بونەوەری بێنرخ مامەڵە بەمرۆڤبوونی ژنەوە بكات، دواجار بێنرخترینەكان خۆیان دەبن.، شانازی بەلاواز كردنی ژنەوە، هەستكردنە بەخود لاوازی لای پیاو، مەیلی هاوەڵیكردنێكی عەقڵانە لەبری ملكەچییەكی كۆیلەییانە، كچانی پڕ سەرنجترو، خوشكانی پڕ سۆز ترو، هاوسەرانی دڵسۆز ترو، دایكانی بەماناتر دەهێننە تاو بوونمانەوە، بیروڕایەكی باو هەیە، زۆربەی پاشاكان لەمێژودا كەسانی هەرە داناو، هەرە شارەزای كۆمەڵگە نەبوون، بەڵكو بەهۆی خێرانەوە ئەو گەورەییەیان بۆماوەتەوە، نەك هەوڵی پیاوانەو، كۆششیی یەك لایەنەی ڕەگەزی خۆیان، چیتر هەڵەی هەندێك لەپیاوانی تەشریفاتی و، ئاینی، یان ئازاری ڕاستەقینەی ژنان لەدنیای ڕاستەقینەدا، لەسەر ئەو ڕابردوەو، لەسەر حسابی گرفتەكانی ئەمڕۆ، پەسەند نیە، ژنانیش دەبێ‌ خاوەنی هەموو مافە مەدەنیەكان بن‌، ڕزگاری ژنان لەخۆرئاوا، بووە بەحەقیقەت، دیارە بەهۆی بزوتنەوەی فێمینیستیەوە، بەڵام خۆ هەموو سەركردەكانی ئەم بزوتنەوەیە ژنان نین، هەموو ئەو ژنانەیشی سەر بەم بزوتنەوەیەن هەمان بەرژەوەندی هاوبەشیان نییە، بەڵام ئەمڕۆ هەموویان لەدونیایەكدا دەژین یەكسانی جێندەری وەك بەڵگەنەویستی لێهاتووە، سوپاس بۆ ئەو مرۆڤە مەزنانە. دەبا میراتگرەكانی ئەمڕۆی ئەم بزاوتەیش لای ئێمە، ئێوە بن، ئەو نیشتیمانەی سەد ساڵە بۆ رزگاری خەبات دەكا، نیشتیمانی ژنەو، وەك داگیركاریش لەتۆی پیاوی نەڕوانییوە، دەیەوێ‌ وەك یەكی ببێتە مایەی بەردەوامی، ماری وڵستنكرافت دەڵی” جیمیكارتەر بۆ ماوەی( 60 )ساڵ شەڕی لەدژی جیاكارییە پیاوسالاریەكانی كڵێساكەی خۆی كرد، بەڵام ئەگەر لەبری ئەوە، دڕندەیی و، ستەمكاری دژی ژنان ئیدانەكرد بایە، دەیسەلماند شایەنی خەڵاتی نۆبڵەكەیەتی”.

ئەرسەلان مەحمود