ئەوەی جێی تێڕامان و سـەرسـوڕمانە لەم قۆناغە گرنگ و مەترسیدارە ئەوەیە کە مرۆڤ هەمـــوو عەقـڵ و هۆش و بیری تەرخــان کـات بـــۆ مەبەســتێکی تایـبەت کە ســودێکی تایبەتــی لە پشــتەوەیە و هەمــوو هەوڵ وتەقەلای ئەوەبـــێ کە بە چ پەنجەیەك ختــوکەی هەنــــدێ لـــە دەسەڵاتدارە هەلپەرسـتەکان بدات کە بە درێژایـــــی مێژووی تێکۆشــان و خـەباتی میللەتــی کــــــورد لەم جۆرە دەســەڵاتدارانە کارەســـــــاتی مێژووییان دەرهەق بە میللەت کردوە و هەموو ئەو دەســـکەوتانەی کە بە خوێنی گەشــــــی هەزاران شەهید بەدەست هاتوە ئەم هەلپەرســـتانە کۆمەڵگا داڕزێنن و بیگەڕێننەوە خاڵی دەسپێك . گەر وانەبێت چی وا لە د. فازل جاف دەکات کە بە چەند وتارێک لە رۆژنامەی هەولێر کێشەی دەروونی خۆی و هەڵپەی پلە و پایە و راگرتنی سۆزو خواسـتی ئەو دەسـەڵاتدارانە نەبێت کە باسمانکرد ، چی وا لەم دکتـۆرە دەکات کە بەردەوام هەوڵی ئەوە بدات کە چەند کەسێك یاخود گروپێك هەبێت کە دژایەتی و ململانێیان لەگەڵدا بکات ، یەکێك لە نووسینەکانی گاڵتەجاڕی بە هونەرمەندانی سلێمانی دەکات لە رێی رەخنەگرتن لە فێستیڤاڵی سلێمانی و دەڵێت :
لە فێسـتیڤاڵـــی شـانۆی سـلێمانی جەخت لەسـەر ئەوە دەکرا کە شـانۆی کوردی بەشـێکە لە شـانۆی عێراقی ، لە کــوێ ؟ لە ســلێمانــی !!؟
لە شوێنێکی کەدا دەڵێت : گەڵێك شانۆکاری غەیرە کورد بۆ ئەم فیستیڤاڵە بانگهێشت کرابوون ، سەرم لەسەر ئەو دروشمە نیشتەوە کە نوسرابوو – نرحب بقامات المسرح العراقی – و زۆرینەی چاپکراوەکانی ئەم فیستیڤاڵە جەختی لەسەر ئەوە دەکرد کە شانۆی کوردی بەشێکە لە شانۆی ئێراقی و هەندێك لە شانۆکاران (واتە شانۆکارانی شاری سلێمانی) زۆر بەم وابەستەیە شاد و مەست بوون. زۆر روون و ئاشکرایە مەبەستی ( د. ) کە دەیەوێت سووکایەتی بە شانۆکارانی سلێمانی بکات و پێیان بڵێت .. ئێوە تابعێکی بچووکی شانۆی ئێراقین و نامەیەك ئاراستەی ئەو دەسەڵاتدارانە دەکات کە لە دوای رووداوەکانی ١٧ شوبات رایان وابوو کە شاری سلێمانی فەرامۆش کرێت و زیاتر بایەخ بدرێت بە هەولێـــــر و دهـــۆك و کەرکوك بەڵام ئەم رایە پەسەند نەکراو بەڵكو زیاتر بایەخی پێدرا و نوێنەری سـەرکردایەتیان بۆ سـلێمانی نارد و بەتەمای دەزگایەکی رۆشـنبیری و هونەری گەورەن لە ســلێمانی بکەنەوە ، دکتۆر وادەزانێت ئەو رایە هەرماوە و ئەم دەیەوێت کاری بۆ بکات بەمەبەستی خۆبردنە پێشەوە لە سەرچاوەی دەسەڵات ، داخەکەم سـاڵانی حەفتاکان و هەشتاکان بەڕێزی ئەوەندە لە کوردسـتان نەمانەوە بۆ ئەوی لە نزیکەوە بزانــن هونەرمەندانی سـلێمانی بەتایبەتی شانۆکارانی جۆن دەزگاکانی بەعسـیان هێنابوە زەلزەلە و ئەو غەیرە کوردانەی کە دکتـــۆر بە ناڕەحــــــەتییەوە باســیان دەکات .. بە چ شـــــێوەیەکی بەرز شــانۆی کوردییان دەنرخانــد ، تا گەیشـــــــــتە ئەو رادەیەی چەنــــد هونەرمەندێـك لە غەیرە کوردەکان راپێچـی دەزگای ئەمنە ســوورەکە بکــەن و هۆشدارییان بەنێ لەسەر ووتار و رایان دەربارەی نمایشەکانی فیستیڤاڵی شانۆی سلێمانی .. لەوانە عەواد علی کە لە کۆڕێکدا ووتی : شانۆی کوردی بۆیە بەم جۆرە بەرزە جونکە کورد میللەتێکی خاوەن – قەزییەن – ئەمە غەیرە کورد بەڕێز.. دکتۆر .. بەداخەوە تۆ ئاگاداری ئەم مێژوە پڕ لە بەهای جوانی و سەختییە نیت ، جونکە جەنابتان تا کۆتایی حەفتاکان لە بەغدای پایتەخت بوویت و شـانبەشـانــــــی زامــداری رەحمەتی بانگەشـەت دەکرد بۆ فیـکری – وجـــودی – و ئـــــــازادی رەهایی و دەتویسـت لە کوچەو کۆڵانەکانی بەغدا و باڕەکانی سەر ئەبو نەواس وەك وجودییەك رەفتار بکەیت و دەتکرد ، لە کۆتایی حەفتاکانیشدا شاری سلێمانی باوەشی بۆ کردیتەوە ، تا ساڵی ١٩٨٢ هەر هونەرمەندانی سـلێمانی لە رێی یەکێتی نیشتیمانییەوە بەڕێیانکردیت بۆ سـوید .. لەوێش کۆمەڵەیەکی شــانۆییت پێك هێنا لەگەڵ پشکۆ ناکام و کەوتیتە ئەوەی کە هێرش و قســەی ناشــرین و نمایشــی شــانۆیی دەربهێنیت دژ بەم حیــزبانەی کە ئێسـتا بە شـانو و باڵیانـــدا هەڵەدەیت ، لەوە زیاتر حــەزناکەم پێداگــرم و پەڕە زۆر قێزەوندەکانی ئەو رۆژگارانە هەڵبەمەوە.
لەو وتارەی کە لە کۆتایی فیستیڤاڵی شانۆیی نێو دەوڵەتی هەولێر نووسیبوت دەڵێیت :
بینه‌رانی شانۆ له هه‌ولێر سه‌لماندیان كه هه‌ولێر شاری شانۆیه .
ئەم قسـەیەی دکتۆرئەو سیاسەتە سەقەتەی هەندێ لە کەناڵە تەلەفزیۆنییەکانـی خۆمانــم هاتەوە یاد لە کاتی رووداوەکانی ١٧ شوبات کە هەولێریان پیشان ئەدا رۆژانە لە سەیرانن و خەریکی یاپــراخ خواردنن و سلێمانیش شەڕ و پێکدادانە .
شانازییە بۆ هەموو کوردێك وەك چۆن هەولێر پایتەختی کوردانە، شاری شانۆش بێت،هونەرمەندانی هەولێر زۆر لەوە گەورەترن کە بەم پێهەڵدانە خەنی بن و چاك دەزانن ئاستی هونەری لە ســـلێمانی و ناوچەکانی تری کوردستان چۆنە و لە چ ئاستێکدایە لە شوێنێکی تری نووسینەکەی باسی درامای کوردی دەکات و دەڵێیت :
یەکەم درامای کوردی کە بە تەکنیکی سینەما ئاوێز پیشان دا.. درامای مەرەزەی هونەرمەندانی شاری کەرکوك بوو ( سەیری ئەم ناوچە گەرێتییە ، ئەم دکتۆرە جەختی لەسەر دەکات ) . پاشان- جەلیل زەنگەنە و حسێن میسری و رەوا ناشاد – هەنگاوی نوێیاننا لە بواری درامای کوردی
( بەداخـەوە تاکو ئێستا شاد نەبووم بە بەرهەمی رەوا ناشاد و لەوبڕوایەدا نیم کە یەك درامای کوردیت بینیبێت ) پاشان ( د. ) وەك بەزەییەکی بە هونەرمەندانی کوردستاندا بیتەوە و دەڵێت :
هەوڵ و تەقەلای چەند هونەرمەندێکی کە نابێت فەرامۆش کرێت .
بەو مانایەی کە ئەم دەرهێنەرانە .. ناسر حەسەن ، سەباح عەبدولرەحمان ، سەعدون یونس ، ئازاد کەرکوکی ، جوان بامەڕنی ، کامەران رەوف ، بەکــر رەشید ، هاوار مستەفا ، سـالار سوڵتان ، نەجم هۆگر .. بەرهەمەکانیان هەمووی چەند هەوڵ و تەقەلایەکە !!
زنجیرە درامای – ژاڵە – لە دەرهێنانی ناسر حەسەن کە لە حەفتاکاندا بەرهەم هێنرا سەرکەوتنێکی گەورە بوو بۆ کورد ، کە تا ئێستا دیمەنەکانی لە زاکیرەی تاکی کورد نەسڕاوەتەوە و تەنها چۆنێتی و سەختی بەرهەم هێنانی ئەو درامایە تەحەدایەکی گەورەی هونەرمەندان بوو دژ بە رژێم .
بەڕێزان ئەم رایەی – د. فازیل – م بەرامبەر بە ژالە دەرهێناوە بیخوێننەوە :
ژاڵە لاسایی کردنەوە و فۆتۆکۆپییەکی ناقۆڵای مەرەزە بوو ( تەنها مەبەســت لێرەدا ئەوەیە کە لە نرخی ژاڵە کەمکاتەوە و بایەخێکی گەورە بدات بە مەرەزە ئەویش لەبەر ئەوەی هونەرمەندانی کەرکوك بەرهەمیان هێناوە .. ( لەگەڵ هەموو رێز و خۆشەویستی و حورمەتم بۆ هونەرمەندانــی شاری کەرکوك ، تەنها مەبەستم ئەم جۆرە بیرکردنەوە ناوچەگەرێتییە قێزەوەندەیە ) .
لە چەند شوێنێکدا زۆر تەئکید لەسەر ئەوە دەکات ، کە : دراما واتە ئێرە و ئێستا . . هونەرمەندان دەبێ لە بەرهەمەکانیاندا پەیڕەوی پەیامی لێرە و ئێستا بکەن .
خۆزگە بەڕێزی پیی دەوتین ئەم پەیامەی لە کوێوە هێناوە کە دەڵێت.. دراما واتە ئێرە و ئێستا .. لە دووتوێی چ پەرتوکێکا لە چ ووتار و توێژینەوەیەکدا خوێندیوتێوە و ئێمە بەرچاومان نەکەوتوە ، چ عەقڵێکی مەزن ئەم پەیامەی بەرهەم هێناوە ، کە هونەرمەندانــــــــی جیهان تاکو ئێستا پەیڕەویان نەکردوە ، ئەوە فلیمەکانی هۆڵیوود .. ساڵانە ئەوەندەی بەرهەمەکانیان باسی مێژوو دەکات ئەوەندە باس لەمڕۆ ناکات بەڵام بە دڵنیاییەوە باسی ئێسـتا دەکات بەڵام لە چوارچێوەی مێژوودا ، ئەوە دراما سورییەکان کە د. جاف بە نموونە باســــیان دەکات .. تێشـناگەم کە دکتۆرلەم خاڵەدا هۆکەی چییە کە پەنای نەبردۆتە بەر دەرهێنەرێـکی روسـی یاخود ســینارسـتێکی سـویدی ، چونکە ئەو خاڵانەی کە مەبەستێتی جەختی لەســەر بکات بەردەوام لە نووسینەکانیدا پەنا دەباتە بەر ئەم شێوازە لە نووسیندا و دەڵێت :
رۆژنامە نووسێکی عێراقی پێی وتم .. دەرهێنەریکی خەلیجی بۆی روونکردمەوە .
چونکە دەزانێت کە دەسەڵاتدارەکانمان شێت و شەیدای کەسانی غەیرە کوردن گەر بەرهەمەکانیان دژە کوردیش بیت .
کارەکانی بەهمەنی قوبادی نموونەیەکی زۆر روونە بۆ سەلماندنی ئەم بۆچونەم ، دەبینین لە فیلمی ( سـاتێك بۆ مەسـتی ئەسـپەکان ) قوبادی دەڵێت کورد میللەتێکی توندرە و و ناشارستانییە ، گەر وانەبێت چ میللەتێك عارەق ئەداتە ئەسـپ بەمەبەسـتی مەسـتکردنیان و بەکارهێنانیان بــــــۆ کاری قاچاغچێتی سەر سنوورەکان ، بەڵێ لەوانەیە ئەم کارە کەسانێك پێی هەستێ بەڵام بۆتە دیاردەیەکی قووڵ ؟ گەر دیاردەش بێت ، دەکرێت ئەم کـارە نامرۆڤایەتییە لەم قۆناغە ناسکەی میللەتی کـــــورد بکرێتە سـیناریۆ و هەموو ئۆروپای بگەڕێنین ؟ .. یاخود لە فیلمی کیسەڵەکان دەڵیت :
ئاستی رۆشــنبیری کوردی لە عەقڵی منداڵێکدا کۆبۆتەوە و بیری ئەو منداڵە میللەتی کورد دەبات بەڕێوە . لە هەموو فلیمەکانی قوبادی یەك وێنەی شارستانی میللەتی کوردم پیشــــاندە ، پەشێمان دەبمەوە لەم رایەی خۆم .
جەنابی دکتۆر بۆ رێگرنەبوویت کە بە دراوی ئەم میللەتە بەشێکی زۆر لە بودجەی ئەم بەرهەمانەی قوبادی لە وەزارەتەکەی جەنابتانەوە بۆی دابیندەکرێت ، کە لە شوێنێکی نووسینەکەتدا بەزەییت دێتەوە بە پارە و دراوی ئەم میللەتە ودەڵێیت :
بە دراو و تواناکانی خۆمان لە رێی دراما کوردییەکانەوە وێنەیەکی نێگەتیڤ و خراپی وڵات و کۆمەڵگاکەمان بە جیهان دەگەێنین(مەبەستی ئەو درامایانەیە کە لە کوردستانی خۆمان بەرهەمدێت).
گەر جەنابت دڵت بە دراوی میللەت دەسوتێت و ناتەوێت بە فیڕۆ بدرێت،ساڵانە چەند جار هاوڕێکانی ئەڵمانیا وسویدت بە بودجەی وەزارەت بانگهێشت دەکەیت بۆ کوردستان ، تەنانەت خۆت بەدواجونی بۆ دەکەیت و لە کوێدا وەستا تەکلیف لە ژمێریاری وەزارەت دەکەیت کە بۆت بڕوێنێت بۆ مەبەست و ویستی و خۆت و رزگاربوونت لە تەنهایی شوقەکانی زەکەریا .
مانگانە مووچەیەکی مۆڵ وەردەگریت وەك راوێژکاری شانۆ کە باوەڕت بە شانۆی کوردی نییە ، جگە لە مەسـروفاتی سەیارە و خانوو .. خاڵێك ناخەیتە سـەر پیتێك جــگە لە دوو چرپەچرپ کە بە گوێچکەی وەزیردا دەیچرپێنێت و هەموو بارودۆخەکە تێکئەدەیت ، چ ۆرك شۆپێکت کردۆتەوە لە کوردستان ؟ چ شانۆگەرییەکت دەرهێناوە ؟ جگە لە یەك دوو کتێب کە کۆکراوەی دەرهێنەرە
رووسییەکانە و بەدستکارییەکی بچووك ، ناوی خۆتت وەك نووسەر لێنووسیوە .. تەحەدات دەکەم گەر بوێریت لە کوردستان شانۆگەرییەك دەرهێنیت ، کە هەموو بوودجەی وەزارەت لەبەردەستایە ، ئەوکات با رەخنەگران و هونەرمەندان بەراوردێكی ئاستی هونەری بکەن لەگەڵ ئەو شانۆگەرییە و شانۆگەرییەکی لاوێکی شاری هەولێر یاخود سلێمانی .
کە تەکلیفت لێکرا ببیتە سەرۆکی کۆلیژی هونەر بەشەرتێ رازیبوویت کە راوێژکارییەکەی وەزارەتی رۆشنبیریت بمێنێت . یەك : دوو مووچە وەرگریت .. دوو وەزارەتی رۆشنبیری چەورترە، ئەم کارەی دکتۆر قیمقامێکی زەمانی مەلیك فەیسەڵی وەبیرهێنامەوە ، ئەو قایمقامە دەکەنە موتەسەریفی شارێك لە کوردستان .. دەڵێت بەمەرجێك رازی دەبم قایمقامێتیەکەشم بمێنێت ، بۆئەوەی قەل و کەڵەشێر و هێلکە و ماست و کەرەی لێنەبڕێت .
بەڕێزان سەیری ئەم بەشە کەن لە نووسینەکەی کە چۆن گاڵتە بە دەرهێنەرێکی بە ئەزموون دەکات بێ ئەوەی ناوی بێنێت ، چونکە هیچ راستییەك لەم نووسینەدا نییە ، بیخوێننەوە :
بۆچونەکانم بۆ دەرهێنەرێکی بە ئەزموونی درامای تەلەفزیۆنی باسکرد .. گوتی : تێناگەم مەبەستت چییە لە ئێستاو ئێرە .. ( ئاخر هونەرمەند هەیە ئێرە و ئێستا نەزانێت ، چخوازە دەرهێنەرێکی بە ئەزموون بێت ) .
جارێکی کە دکتۆر دێتە وەڵام و ئەم گرێ قووڵە شی دەکاتەوەو بۆ دەرهێنەری بە ئەزموونی وەسف دەکات : بەمانای جیرۆکێك کە لەم شارەدا رووبدات و کەسانی لاوی ئێستا بێت.. پاشان دکتۆر نموونەی سیناریۆیەك دەهێنێتەوە کە ئاماژەیەکە بۆ نووسەرەکانمان کە بەم جۆرە بنوسن گوێ بگرن ( تکایە ئەوەی حەساسییەتی هەیە یاخود دڵی تەواو نییە ئەم بەشە نەخوێنێتەوە چونکە لەوانەیە لە پێکەنیندا یاخود لە خەفەتدا دڵی بوەستێت ) دەرهێنەری بە ئەزموون هەر تێناگات و دەڵێت : بەرچاو روونی زیاترم دەوێت ، دکتۆر دەڵێت :
لاوێکی خوێن گەرم !! لە سەنتەری گەشەی مرۆیی کار دەکات ، حەز لە کچێکی سلێمانی دەکات کە لە زانکۆی سـەلاحەدین قوتابییە ، دەکرێ لێرەدا تەرکیز بکرێتە سەر رۆڵی ئافرەتان لە خوێنندا ، کوڕەکە هەواداری سـیاسـەتە ، دایــکی پەرلەمانتارە ، کوڕەکە ئۆپۆزسـیۆنە ، لــــــێرەدا رەوشــی دیموکراسی لە کوردســــتاندا پیشان ئەدرێت . هەردووکیان لە پارکی منارە یەکتری دەبینن ، کچەکە ناوی بۆ توانا ســـازی دەردەچێت ، درزێك دەکەوێتە ناو پەیوەندی و هەست و سۆزیانەوە ، کچەکە سەفەر دەکات بۆ لندن ، کوڕەکە لەگەڵ کچێکی کەدا ئاشــنایەتی پەیدا دەکات کچەکە لە ئۆروپــــاوە گەڕاوەتەوە .
( لێرەدا دەوستێت و ئەم نموونە بە پێز و بەلەزەتە تەواو ناکات و سوێ دەکاتە دڵمانەوە . خوێنەری ئازیز من هیچ کۆمێنتێکم لەسەر ئەم نموونەیەی دکتۆر نییە کە دەیکاتە سومبلێك بۆ ســــــــــــیناریۆ نووسانی کورد و بە دەسەڵاتداران دەڵێت ) وەك لە نووسینەکەیدا هاتوە :
* ئەگەر دید و روانگەی رۆشنبیرانمان لەگەڵ ئامانج و ســتراتیجە سیاسییەکانمان هاوتەریب و هاوشان نەڕوات ، ئیدی قسەکردنمان لەسەر سەربەخۆیی و پێشکەوتن هیچی لێناکەوێتەوە .
* درامای کوردی خزمەتی پرسی سیاسیمان ناکات .
* گەنجی ئێستا نازانێت ئاغا و کوێخا یانی چی و کێ .
بەڕێزان ئەمە سانسۆرێکی دکتاتۆرانە نییە کە دکتۆر ئەیەوێت حکومەتی هەرێم پەیڕەوی بکات ؟ ئایە ئەم شیعارانەی زەمانی بەعسمان وەبیرناهێنێتەوە هەر لە – کل شیء من اجل معرکە و فنان کالسیاسی یاخود منجزات الثورە .
لە چەند شوێنێکدا دکتۆر باسی ئەو پێشکەوتن و ئازادی و دیموکراسییەی لە کوردستاندا هەیە دەکات و دەڵێت :
* کۆمەڵگە و وڵاتەکەمان لە زۆر رووەوە گەشەی کردوە ، دەبوایە ئەم رووە گەشە بە جیهان بگەێنین ، ئەم وێناکردنە چەند زیان بە کێشەی سیاسیمان دەگەێنێت .
* کاتی ئەوە هاتوە کە نەخشە رێگایەك بۆ درامای کوردی دابنرێت بە پێی پێوەرێك و ستراتیجێكی هاوسەردەمانە کە گۆڕانکارییەکانی کۆمەڵگا و گەشەی هەموو بوارەکانی سیاسی و کۆمەڵایەتی رۆشنبیری لە چاو بگرێت .
بەڵام هەر خۆی لە نووسینێکی تردا بە پێچەوانەی ئەم بۆچونانەی باس لە دواکەوتوویی میللەتی کورد دەکات و لە ژێر مانشێتێکدا دەڵێت :
کەم نەتەوە بە ئەندازەی نەتەوەی کورد پێویستی بە سیاسەتی کولتوورییە و کەم نەتەوەش بە ئەندازەی میللەتی کورد بێ ئاگایە لە سیاسەتی کولتوری .
هیوادارم دکتۆر بەلایەکدا خۆت ساغ کەیتەوە جونکە ئەم میللەتە ستەم دیدەیە چاوەڕێی راتانە .
هەر ئەم غرورەش پاڵی پێوەنا کە بڵێت : نەخشە رێگایەکی سیاسی کولتووریم بۆ وەزارەتـــی رۆشـنبیری نووسـیوە و دوو هەزار دانەم دابەشـکردوە بەسـەر نووســـەران و هونەرمەنــــدان و پەرلەماندا و زۆر لایەن و دەڵێت : بەداخەوە کەس ئاوڕی لەم نەخشە رێگایەم نەدایەوە و بێدەـنگ رۆیشت وەك ئەوەی باس لە بزافی رۆشنبیری جیبۆتی یان یەمەن کردبێت .
لەم خاڵەدا ناهەقی دکتۆر ناگرم جونکە تەنها چوار ساڵە هاتۆتەوە بۆ کوردستان ئاگای لە جموجۆڵی هونەرمەندانی کوردستان نییە کە چەندین راپۆرت و نەخشە رێگایان نوسیوە ، . پاشان نەخشە رێگا یاخود سیاسەتی کولتوری بە تۆ نانووسرێت .. یەك تۆ بڕوات بە شانۆی کوردی نییە .. دوو نەخشە رێگا پێویستی بە چەند پسپۆڕێکی زۆر شارەزا هەیە لە زۆر بواردا ، پەروەردە .. رۆشنبیری و هونەری ، کۆمەڵایەتی ، سیاسی ، بیرمەندی ئاینی .. پلان و نەخشە ، ئایە جەنابتان جێی هەموویان دەگریتەوە ؟ شکم هەیە .
رێبوار حمە شریف
سەرچاوەکان
* مەلیك هێشتا ماوە .. فازیل جاف ، رۆژنامەی هەولێر ژمارە ١١٣٣ ٦ ئەیلول ٢٠١١ * کەم نەتەوە بە ئەندازەی نەتەوی کورد پێویستی بە سیاسەتی کولتوورییە کەم نەتەوەش بە ئەندازەی میللەتی کورد بێ ئاگایە لە سیاسەتی کولتووری . . فازیل جاف رۆژنامەی هەولێر ژمارە ١١٦٨ ١٧ ئەیلول٢٠١١
