مەنووچێهر جیهانی ـ “مه‌همه‌ت ئاکتاش” به‌رهه‌مهێنه‌ری کورد له‌و باوه‌ڕه دایه که ده‌بێ له روانگه‌ی منداڵانه‌وه خه‌ریکی فیلم چێکردن بین و ئه‌وه‌ی که ئه‌وان له جیهانی ده‌وروبه‌ریان وه‌ریده‌گرن و لێی تێده‌گه‌ن، وێنه‌ی بگرین.
به پێی راپۆڕتی لێژنه‌ی په‌یوه‌ندییه‌کان و راگه‌یاندنی سی‌ودووهه‌مین خولی فیستیڤاڵی نێونه‌ته‌وه‌یی فیلمه‌کانی منداڵان و مێرمنداڵانی ئێران ICFF، په‌نێلی “به‌رهه‌مهێنانی هاوبه‌شی ئێران، تورکیا و وڵاتانی ئه‌ورووپی” به ئاماده‌بوونی “مه‌همه‌ت ئاکتاش”، به‌رهه‌مهێنه‌ری نێوده‌‌‌وڵه‌تی سینه‌ما له کتێبخانه‌ی ناوه‌ندی ئیسفه‌هان به‌ڕێوه‌چوو.
“مه‌همه‌ت ئاکتاش” له سه‌ره‌تای ئه‌م کۆبوونه‌وه‌یه‌دا، سه‌باره‌ت به بواری چالاکی خۆی گوتی: من زیاتر له ئه‌ڵمانیا چالاکی ده‌که‌م و له‌م وڵاته نووسینگه‌یه‌کمان هه‌یه که به‌رهه‌م گه‌لێکی هاوبه‌ش له‌گه‌ڵ وڵاتانی وه‌کوو ئێران، ئه‌ڵمانیا، میسر، تورکیا و وڵاتانی ئه‌ورووپی ئه‌نجام ده‌ده‌ین. پێم وایه تێکه‌ڵاوییه‌کی باسه‌کان روویداوه و دروسته که من له کۆمه‌ڵگای تورکیاوه سه‌رم هه‌ڵداوه، به‌ڵام زۆربه‌ی پرسی به‌رهه‌مهێنانی هاوبه‌شی ئێمه له‌سه‌ر وڵاتانی ئه‌ورووپی ورد بۆته‌وه.
ئه‌و پاشان سه‌باره‌ت به ناوه‌رۆکی به‌رهه‌مهێنانی هاوبه‌ش له سینه‌مادا روونیکرده‌وه: به‌رهه‌مهێنانی هاوبه‌ش ته‌نیا ئه‌مه نیه که ژماره‌کان و ره‌قه‌مه‌کان و بوودجه‌کانی فیلمه‌کان رابگه‌یه‌نین، به‌ڵکوو به‌رهه‌مهێنانی هاوبه‌ش سه‌باره‌ت به چیرۆکی یه‌ک خه‌تی فیلمه‌که و ئه‌و تایبه‌تمه‌ندییه هونه‌رییانه و وه‌رگرتنی به‌رپرسایه‌تی لایه‌نه‌کانی به‌رهه‌مهێنانه.
ئه‌م به‌رهه‌مهێنه‌ره کورده له درێژه‌ی قسه‌کانیدا گوتی: کاتێک له ناوچه‌یه‌کدا ده‌مانه‌وێت ده‌ست به به‌رهه‌مهێنانی هاوبه‌ش بکه‌ین، یه‌که‌مین پرسیار ئه‌مه‌یه که بۆچی ده‌مانه‌وێت وه‌ها کارێک ئه‌نجام بده‌ین، چ شت گه‌لێک له‌م ناوچه‌یه‌دا بوونی هه‌یه که له نێوان دوو لایه‌ندا هاوبه‌شن، بۆ به‌رهه‌مهێنه‌ران ئۆرجیناڵ بوون یه‌کجار گرینگه و پاشان به بابه‌تی فرۆش و نمایش کردنی جیهانی سه‌رنج ده‌درێت.
ئه‌کتاش جه‌ختی کرده‌وه: پرسیاری دوایی که ده‌بێ بیپرسین، ئه‌مه‌یه که ده‌رهێنه‌ر چ که‌سێکه و چ ئه‌زموونێکی هه‌یه؟ ئه‌و کۆمپانیایه‌ی که ده‌یهه‌وێت چێکردنی فیلمه‌که له ئه‌ستۆ بگرێت، خاوه‌نی چ بوارێکه؟ به‌رهه‌مهێنه‌رانی ئه‌ورووپی به ده‌رهێنه‌رانی فیلمی یه‌که‌م زۆر متمانه ناکه‌ن و به دوای به‌رهه‌مه‌کانی ده‌رهێنه‌رانی به‌ئه‌زموون و لێهاتوودا ده‌گه‌ڕێن، هه‌ڵبه‌ت هه‌ندێک جاریش بووه که ده‌رهێنه‌رانی فیلمه‌کانی یه‌که‌م له لایه‌ن به‌رهه‌مهێنه‌رانه‌وه پاڵپشتییان لێکرا، به‌ڵام به زه‌ریفی و وردبینییه‌کی یه‌کجار زۆر هه‌ڵبژێردران.
ئه‌و به ئاماژه‌دان به ده‌رهێنه‌ره‌کانی به‌ئه‌زموونی سینه‌مای ئێران رایگه‌یاند: من سه‌باره‌ت به ده‌رهێنه‌رانی ئه‌ستێره‌ی سینه‌مای ئێران له‌وانه “ئه‌سغه‌ر فه‌رهادی” و “عه‌باس کیارۆسته‌می” قسه ناکه‌م، چون هه‌موو که‌س هۆگری ئه‌وه‌ن که له‌گه‌ڵ ئه‌م که‌سایه‌تییانه کار بکه‌ن، به‌ڵکوو سه‌باره‌ت به ده‌رهێنه‌رانی گه‌نج و لاو قسه ده‌که‌م. له ئه‌ورووپا به‌رهه‌مهێنه‌ره‌کان به دوای یه‌ک زمانی نوێی سینه‌ماییدان و ئه‌گه‌ر ئه‌م ده‌رهێنه‌ره لاوانه خاوه‌نی ئه‌م زمانه نوێیه نه‌بن، به دڵنیاییه‌وه هه‌ڵنابژێردرێن. له راستیدا له چیرۆکی دووپاته و ده‌ست لێدراو بێزارن و به دوای به‌رهه‌مێکی نوێ، جیاواز و ئۆرجیناڵدا ده‌گه‌ڕێن.
ئه‌م سینه‌ماکاره به ئاماژه‌دان به ئیمکانه‌کانی چێکردنی فیلم له ئه‌ڵمانیا، روونیکرده‌وه: هه‌ندێک ریزبه‌ندی بۆ چێکردنی فیلم له ئه‌ورووپا بوونی هه‌یه، به تایبه‌ت له وڵاتی ئه‌ڵمانیا. بۆ وێنه ئه‌گه‌ر یه‌ک به‌رهه‌مهێنه‌ری ئێرانی بیهه‌وێت، به‌رهه‌مێکی هاوبه‌ش ئه‌نجام بدات و یه‌ک میلیۆن یۆرۆ بباته ئه‌وێ، به شێوه‌ی ئۆتۆماتیک 20 تا 30 له‌سه‌دی تێچووی به‌رهه‌مهێنان له ئه‌ستۆ ده‌گرن، هه‌روه‌ها له بواری ئاماده‌کردنی دیمه‌نی لۆکه‌یشێنی شوێنی وێنه‌گرتنی فیلمه‌که‌ش یه‌کجار یارمه‌تی ده‌ده‌ن. ته‌نانه‌ت ده‌رهێنه‌ره‌کانی ئه‌مریکاییش دێن بۆ ئه‌ڵمانیا و له‌م ده‌ڤرایه‌تی و ئیمکانییه‌ته بۆ چێکردنی فیلم که‌ڵک وه‌رده‌گرن. له راستیدا بۆ سینه‌ماکارانی سه‌ربه‌خۆ دوو رێگا بوونی هه‌یه، یه‌که‌م ئه‌وه‌ی که ده‌توانن له رۆژئاوا شه‌ریکێک بۆ به‌رهه‌مهێنانی هاوبه‌ش په‌یدا بکه‌ن، دووهه‌م ئه‌وه‌ی که بازاڕی ئاسیایی ده‌توانێت رێگایه‌کی شیاو له به‌ر چاویان بێت.
ئه‌و به ئاماژه‌دان بهو به‌رهه‌مه هاوبه‌شانه‌ی خۆی له‌گه‌ڵ وڵاتانی ئاسیایی گوتی: ساڵی پێشوو من دوو به‌رهه‌مهێنانی هاوبه‌شم له ناوچه‌ی بازاڕی ئاسیایی هه‌بوو، هه‌ڵبه‌ت وڵاتانی دیکه‌ی ئه‌ورووپا وه‌کوو ئه‌ڵمانیا و فه‌ره‌نساش له بواری به‌رهه‌مهێنانی هاوبه‌ش له‌گه‌ڵ بازاڕی ئاسیاییدا هاوکارییان هه‌یه.
هه‌روه‌ها ده‌رهێنه‌ران و به‌رهه‌مهێنه‌رانی ناوچه‌ی که‌نداوی فارس یه‌ک رێگای یه‌کجار گرینگ له‌به‌ر ده‌میاندا هه‌یه و ئه‌ویش خه‌ڵاته سینه‌ماییه‌کانه که ئۆسکاری ئاسیایی
ناوی لێ نراوه.
ئه‌کتاش ئه‌وه‌شی راگه‌یاند: یه‌که‌مین هه‌نگاو که له یه‌ک پڕۆژه‌دا ده‌توانرێ بنرێت، ئه‌مه نیه که 20 هه‌زار یۆرۆ وه‌ربگرن، به‌ڵکوو ده‌بێت خۆتان نمایش بکه‌ن و له فیستیڤاڵه جۆراوجۆره‌کاندا به‌شداری بکه‌ن، بۆ ئه‌وه‌ی که ببیندرێت.
ئه‌م سینه‌ماکاره پاشان باسی پێداچوونه‌وه‌ی فیستیڤاڵه‌کان، کۆمپانیاکان و ئه‌و دامه‌زراوانه‌ی کرد که له چێکردنی فیلمه‌کانی سینه‌ماییدا یارمه‌تی ده‌رهێنه‌ره‌کان ده‌ده‌ن که له‌وانه ده‌توانرێ به سینه‌فۆنداسیۆنی فیستیڤاڵی کان، فیستیڤاڵی فیلمی به‌رلین، فیستیڤاڵی فیلمی لۆکارنۆ، فیستیڤاڵی فیلمی ڤێنیز، وڵاتانی نه‌رویژ و سویسڕا و چه‌ندانی دیکه ئاماژه بدرێت. ئه‌و سه‌باره‌ت به چۆنیه‌تی کارکردی فیستیڤاڵی فیلمی به‌رلین له‌م بواره‌دا گوتی: له فیستیڤاڵی فیلمی به‌رلین بۆ وه‌رگرتنی پاڵپشتییه‌کانی ماڵی و بێجگه له ماڵی و دارایی بۆ چێکردنی یه‌ک فیلم رکابه‌رییه‌کی سه‌خت بوونی هه‌یه، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی که چه‌ندین ده‌رهێنه‌ری دیار و ناسراو به‌شدارییان تێیدا هه‌یه و وه‌رگرتنی ئاسانکاری و بوودجه‌ی پاڵپشتی بۆ یه‌ک ده‌رهێنه‌ری لاو سه‌خته. هه‌ڵبه‌ت ده‌بێ 50 له‌سه‌دی پاڵپشتی دارایی و ماڵییان له وڵاتی خۆیانه‌وه هه‌بێت.
ئه‌و هه‌روه‌ها به ده‌ربڕینی ئه‌وه‌ی که هه‌ندێک له به‌رهه‌مهێنه‌ره‌کان به شێوه‌ی ناوچه‌یی چالاکی ده‌که‌ن، ئاماژه‌یدا به به‌رهه‌مه هاوبه‌شه‌کانی سینه‌مای تورکیا و ئێران و یادی “بایرام فه‌زلی” ده‌رهێنه‌ری فیلمی “جندۆکه‌ی جوان”ی زیندوو کرده‌وه که فیلمێکی هاوبه‌شی له‌گه‌ڵ وڵاتی تورکیا چێکردووه.
ئه‌کتاش به جه‌خت کردنه‌وه له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی که بابه‌تی به‌رهه‌مهێنانی هاوبه‌ش به شێوه‌ی زه‌ماوه‌ند کردن و هاوسه‌رگیرییه، درێژه‌ی به قسه‌کانیدا گوتی: دوو کلتووری جیاواز له یه‌ک خولی ماوه درێژدا، زه‌ماوه‌ند‌ێک له نێوانیاندا ئه‌نجام ده‌رێت که له ته‌نیشت یه‌کتردا جێگیر بن و له‌گه‌ڵ تایبه‌تمه‌ندییه‌کانی یه‌کتر ئاشنا بن. ئه‌م رووداوه پێکه‌وه دانانی دوو نه‌ریتی ره‌سه‌نی کۆنی فیلم چێکردن له ته‌نیشت یه‌کتر دایه، ئه‌و نه‌ریتانه‌ی که له‌گه‌ڵ هه‌بوونی هه‌موو جیاوازییه‌کان له ته‌نیشت یه‌کتر داده‌ندرێن و له یه‌کدی بابه‌ت گه‌لێکی زۆر فێر ده‌بن.
ئه‌و له درێژه‌ی قسه‌کانیدا گوتی: پرسی به‌رهه‌مهێنانی هاوبه‌ش ده‌توانێت یه‌ک کلتووری فیلم چێکردنی نوێ به ناوچه‌که و جیهان بناسێنێت. دوو زمانی جیاوازی سینه‌مایی ده‌توانن له ته‌نیشت یه‌کتردا جێگیر بن و ببنه یه‌ک جه‌سته‌ی تاک و بۆ جیهان ئاراسته بکرێن.
ئه‌م به‌رهه‌مهێنه‌ره هه‌روه‌ها سه‌باره‌ت بهو کێشه و گرفتانه‌ی که له بواری به‌رهه‌مهێنانی هاوبه‌شدا روو ده‌دات، گوتی: ئه‌و کێشه و گرفتانه‌ی که له بواری به‌رهه‌مهێنانی هاوبه‌شدا بوونی هه‌یه، زیاتر لایه‌نی خۆجێی و خۆماڵییان هه‌یه، ئه‌م خاڵه یه‌کجار گرینگه، کاتێک له قۆناغی فیلم چێکردندا هه‌موو شاد و دڵخۆشن، بزانن که یه‌ک گرفتتان هه‌یه، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی که هیچ کات له کاتی چێکردنی یه‌ک فیلمدا هه‌موو ستاف و گروپی ئاماده‌کاری فیلم شاد و دڵخۆش نین.
به‌شی دووهه‌می ئه‌م کۆبوونه‌وه‌یه بۆ سینه‌مای منداڵان ته‌رخان کرا و ئه‌کتاش سه‌باره‌ت به روانینی جیهانی به پرسی سینه‌مای منداڵ رایگه‌یاند: ئێمه له دوو رسته‌ی بنه‌ڕه‌تیدا ده‌توانین سه‌باره‌ت به سینه‌مای منداڵ قسه بکه‌ین، ئه‌وه‌ی که فیلم بۆ منداڵه یان سه‌باره‌ت به منداڵ؟ به بڕوای من هه‌ر دوو رسته دروسته، من خۆم کوڕێکی ته‌مه‌ن 10 ساڵم هه‌یه که به‌رده‌وام ئه‌نیمه‌یشێن چاو لێ ده‌کات و کاتێک من ویستم فیلمێکی ئێرانی (کوردی) بۆی نیشان بده‌م، به‌ڵام چون بۆ ته‌مه‌نی ئه‌و گونجاو نه‌بوو، قه‌بووڵی نه‌کرد.
ئه‌و له درێژه‌ی قسه‌کانیدا گوتی: له ئه‌ڵمانیا یاسا و رێسایه‌کی زۆر بۆ چۆنییه‌تی نمایش کردنی فیلمه‌کان بۆ منداڵان بوونی هه‌یه، به بۆچوونی من ده‌بێت باڵانسێک له نێوان ئه‌و راسته‌قینه‌ی که هه‌یه له‌گه‌ڵ جیهانی منداڵانه دروست بکه‌ین، ئێمه ده‌بێ له روانگه‌ی منداڵانه‌وه خه‌ریکی فیلم چێکردن بین و ئه‌و شته‌ی که ئه‌وان له جیهانی ده‌ورووبه‌ریان وه‌ریده‌گرن و لێی تێده‌گه‌ن، وێنه‌ی بگرین.
له به‌شی کۆتایی ئه‌م کۆبوونه‌وه‌یه‌شدا “کامبۆزیا په‌ڕته‌وی” سه‌باره‌ت به باسی به‌رهه‌مهێنانی هاوبه‌ش بۆچوونی خۆی به‌م جۆره ده‌ربڕی: ئێمه هیچ به‌رهه‌مێکی هاوبه‌شمان له پێش شۆڕشه‌وه تا وه‌کوو ئه‌مڕۆ نه‌بووه.، ته‌نانه‌ت به‌ر له شۆرش وه‌زاره‌تی فه‌رهه‌نگ و هونه‌ر بڕیاریدا بۆ چێکردنی فیلم گه‌لێکی له‌م جۆره و ته‌نانه‌ت ستافی ئاماده‌کاری بیانیشیان بۆ وڵاتی ئێران هێنا، به‌ڵام هیچ کات ئه‌و جۆره‌ی که ده‌بێ ئه‌م فیلمه وه‌کوو یه‌ک به‌رهه‌می هاوبه‌ش نه‌بینرا.
ئه‌و وه‌بیری هێنایه‌وه: پێناسه‌ی من له به‌رهه‌مهێنانی هاوبه‌شی فیلم ئه‌مه‌یه که سه‌رمایه‌دانه‌رانی چه‌ند وڵات که ده‌یانه‌وێت به‌رژه‌وه‌ند و سوودێکی زیاتر له فیلمه‌که به‌ده‌ست بهێنن، بڕیار بۆ چێکردنی به‌رهه‌مهێنانی هاوبه‌ش ده‌ده‌ن بۆ ئه‌وه‌ی که بتوانن نمایش کردنێکی به‌ربڵاوتریان هه‌بێت، به‌ڵام ئێمه له ئێران ناتوانین بڵێین به‌رهه‌مهێنانی هاوبه‌شمان هه‌یه.
