بەشى يەكەم
سەردەمی شەهرەزاد
شەهرەزاد ئەو زنجیرە ئێرانیەی لە بەرهەم هێنانی محەمەد ئیمانی و دەرهێنانی حەسەن فەتحی یە ، بە بەشداری هونەرمەندانی گەورەی بواری شانۆو سینەما : ترانە عەلی دۆستی ـ شەهرەزاد) ( شەهاب حوسەینی ـ قوباد ) ( مستەفا زەمانی ـ فەرهاد ) (مەهدی سوڵتانی ـ هاشم ) (پەریناز ئیزیدیارـ شیرین ) (عەلی نەسیریان ـ بزورگ ئاغا ) ( گیلاری عەباسی ـ عائیشە ) ( مەحموود باك نیت ـ جمشید ) و چەندین ئەكتەری ناوداری بواری سینەماو شانۆی ئێرانی .
ئەم بەرهەمە كە لەو ماوەیەدا لە كەناڵی كورد سات لە سێ بەشی دۆبلاژكراودا بۆ بینەرانی كوردستانی نمایش كرا، بۆتە خاوەنی پڕ بینەرترین زنجیرەی درامی ، بە تایبەت بۆ بینەری ئێرانی ،كە چەند وێنەیەك لە سەردەمی پڕ لە مەرگە ساتی ساڵانی كۆتایی پەنجاكانی ئێران بەرجەستە دەكات، لە رووە ناشیرینەكانی گەندەڵی و ململانێی مافیاكان و جیاوازی چینایەتی و زەوت كردنی ئازادی و راوە دوونانی رۆژنامە نووسان ، لە توێ ی بەرجەستە كردنی سەربوردەیەكی خۆشەویستی دوو قوتابی گەنج كە یەكێكییان لە كولێژی پزیشكی ( شەهرەزاد) ە، ئەوی تریان لە بواری رۆژنامەوانیدا ( فەرهاد ) كار دەكەن ، لەو زەمەندا كە بازرگانەكانی تریاك و و دەرەبەگ و مافیاكان هەر یەكەو لە شێوەی ئیمپراتۆریەتێكی بچووك كار بۆ سەپاندنی دەسەڵاتی خۆیان و پاراستنی بەرژەوەندییەكانیان دەكەن، بە دەست تێكەڵ كردن لە گەڵ كاربە دەستە هەرە باڵاكانی دەوڵەت، بە ئارەزووی خۆیان گاڵتە بە چارەنووس و ژیانی خەڵك دەكەن ، ئەوان هەر تەنها ململانێكانییان لە گەڵ یاسا و عەدالەت و مافی مرۆیی ئەو خەڵكە نیە ، بەڵكو ئەوان لە پێناو تێركردنی چاوچنۆكییە بێ سنوورەكانی خۆیان، ململانێ لە گەڵ هاوكوفەكانی خۆشییان دەكەن و لەو پێناوەدا یەكتر لە ناو دەبەن.
ئەو فەرهادو شەهرەزادە كەنموونەی نەوەیەكی نوێ ی ئازادیخوازی ئەو كۆمەڵگایەن ، لە ناو ئەو كەشو هەوا خنكێنەرەی ئازادی دا یەكتریان خۆش دەوێ و بەڵێنی بۆ یەك بوون بە یەكتر دەدەن ، لە ئان وساتێكا رۆژانە لایەنگرانی دكتۆر موسەدق دژی دەسەڵات دەپرژێنە سەر شەقامەكان و رژێمیش بە ئاگرو ئاسن هەڵدەكوتێتە سەر بارەگای گۆڤارو رۆژنامەكان و رۆژنامەنووسەكانیان دەستگیر دەكەن و لە سێدارەیان دەدەن ، ئەوەتا فەرهاد یەكێ لەو رۆژنامە نووسانەیە كە لە نێو هەڵمەتی راوە دوونانی ئەو رۆژنامەنووسانە دەستگیر دەكرێت و فرمانی لە سێدارە دانی بۆ دەردەچێت .
راستە دەرهێنەر رووداوەكان بۆ ساڵانی كۆتایی پەنجاكان دەگێڕێتەوە و لە ژێر ئەو پەردەیە بەرهەمەكەی لە ژێر سانسۆر تێدەپەڕێنێ ، بەڵام هەموو بینەرێك ئەوە دەزانێ كە ئەو واقیعە كۆتایی نەهاتووەو لە گەڵ بەرپا بوونی شۆڕشی ئیسللامی لە ئێران و تا ئێستاكەش بەردەوامی هەیە، بۆیە بەشێك لە فاكتەرە هەرە كاریگەرەكانی راكێشانی سەرنجی بینەرو لە باوەش گرتنی بەرهەمەكە بەو قەوارەو جۆش و خرۆشە، ئەوەیە كە بەرهەمەكە تێنوویەتی بینەر لە نمایش كردنی ئەو واقیعە دەشكێنێ .
تێپەڕاندنی هێڵی سوور لە لایەن كەرتی تایبەتەوە، رەخنەیەكی زۆری لای موحافیزەكانەوە دروست كرد ، بەڵام زۆرێكیش هەبوون پێیان وابوو زنجیرەكە بە ئاراستەیەكی دروست دا تێدەپەڕێ ، بە هۆی تێكشاندنی ئەو تەوقەی لە ئەستۆی دراماو سینەمای ئێرانیدا كراوە و بەلای ئەوانەوە شەهرەزاد هەوڵێكە بۆ دروست كردنی فۆرمێكی نوێ لە درامای ئێرانیدا، كە تێیدا خواستی زۆرێك لە بینەران بە تایبەتیش گەنجەكان بەدی بێنێ.
ئەم فۆرمە نوێیە وای كرد كە شەهرەزاد هەر تەنها نەبێتە خاوەنی زۆرترین بینەر لە ئێراندا ، بەڵكو سنووری ئیقلیمی خۆشی تێپەڕێنیً بەرەو بە جیهانی بوون ، وەك دەرهێنەری زنجیرەكە( حەسەن فەتحی) لە كۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند: شەهرەزاد هەر تەنها بەرهەمێكی نێو خۆییی تلفازی ئێران نابێت ، بەڵكو دەبێتە بەرهەمێكی نێو دەوڵەتی، دوای ئەوەی (نیت فلیكس ) گرێ بەستێكی لە گەڵ پەخش كارە جیهانیەكاندا مۆر كرد، بۆ كڕین و پەخش كردنی زنجیرەكە بە چەندین زمانی تر .
ئاراستەكانی شەهرەزاد
زنجیرەی شەهرەزاد بە دوو ئاراستەی (سیاسی) و (رۆمانسی ) دا دەڕوات ، لە یەكەمیاندا بەرجەستەی سیاسەتێكی دكتاتۆرانەی خۆ سەپێنەر دژ بە ئازادی بیرو راو دیموكراسیەت دەكات، لە دووەمیاندا ئەو مافیاو دەسەڵات دارو بازرگانانە بە هەمان پێوەری دەسەڵاتی سیاسی ،دەیانەوێت بازرگانی بە مرۆڤیشەوە بكەن و دەسەڵاتی خۆیان بۆ دەستەبەسەرداگرتنی كردنی خۆشەویستیش بەكاربێنن ، وەك هەر كەرەستەیەكی بازاڕی سەودا بە خۆشەویستی بكەن .
ئەوەتا ئیمپراتۆرێكی مافیایی وەك بوزورگ ئاغا بەزۆر شیرینی كچی لە قوبادی برازای مارە بڕی دەكا بێ ئەوەی ئەو قوبادە ئەو شیرینەی ناسیبێ ، یاخۆشی ویستبێ ، ئەو خۆش نەویستنە تا كۆتایی هاتنی ژیانی ئازاری دەداو دەبێتە هۆی هەموو ئەو نەهامەتیانەی بە سەری دێ ، ئەوەتا كاتێ بوزورگ ئاغا دەیەوێت بە سزا دان و لێدان قوباد ناچار بكات بە خۆش ویستنی كچەكەی، بە هەموو دەسەڵاتی جەبەڕووتی خۆیەوە ئەوەی بۆ ناچێتە سەر .
كاتێكیش ئارەزوو دەكات دڵی شەهرەزدا داگیر بكات و ناچاری بە هاوسەرگیری كردنی بكات لە گەڵ زاواكەی بە هۆی نەزۆكی كچەكەی و رەچەڵەك نەنانەوە بۆ دیوان سالاری ،بەرامبەر بە رزگار كردنی رۆحی فەرهاد لە سەر پەتی سێدارە ، شەهرەزاد ناچار دەكات لە نێوان دوو بژاردەدا یەكێكییان هەڵبژێرێ ، یا شوو كردن بە قوباد ، یاخود لە سێدارە دانی فەرهادی خۆشەویستی، شەهرەزاد بۆ پاراستنی رۆحی فەرهاد ناچار دەبێت هاوسەرگیری لە گەڵ قوباد دا بكات ، بەڵام بزورگ ئاغا ناتوانێت بە زۆر خۆشەویستی قوباد لە دڵی شەهرەزاد دا بچێنێ .. .
حەسەن فەتحی لە دیمانەیەكی رۆژنامەنووسیدا گوتی : دوای ئەو سەركەوتنە گەورەیەی زنجیرەكە لە بەشی یەكەمدا بە دەستی هێنا ، بینەران هانیان داین بیر لەبەرهەمهێنانی هەردوو بەشی دووەم و سێیەمیش بكەینەوە، بۆ ئەوەی دوای نمایش كردنی 26 ئەلقەی بەشی یەكەم كە رووداوەكانی ساڵانی كۆتایی پەنجاكان، لە بەشی دووەمدا باس لە سەردەمی پێش سەرهەڵدانی شۆڕشی ئیسلامی بكەین لە ئێراندا ، لە هەمان كاتدا چارەنووسی دوایی ئەو چیرۆكە رۆمانسیەی شەهرەزادو فەرهاد بگەینینە ئەنجام .
لە بەشی یەكەمدا كە 26 ئەلقەیەو دۆبلاژەكەی بۆتە 33 ئەلقە، دەرهێنەر زێتر لە سەر پرۆسە سیاسیەكان وەستاوە و وێنەیەكی جوانی ئەو هەلو مەرجە سیاسیە خنكێنەرەی ئەو كاتەی نیشان داوە ، لە بەرگێكی كلاسیكی ، لە جلوبەرگ و ئیكسسوارات و بیناسازی و باڵەخانەو ئۆتۆمبیل و هەموو كەرەستەكانی تر ، كە بینەر بتوانێت وێنەیەكی دەقاو دەقی ئەو سەردەمە ببینێ ، لە قومار خانەو مەیخانەو سینەماو شانۆ و بازاڕو هەموو رواڵەتەكانی دیكەی ژیان ،رەنگە نیشاندانی زۆر لەو رۆاڵەتانە ماوەیەكی زۆرە لە تی ڤی و سینەمای ئێرانی دا قەدەغە كراون
مستەفا زەمانی ـ وەك ئەكتەری سەرەكی زنجیرەكە دەربارەی بەشی دووەم و سێیەمی زنجیرەكە دەڵێت : من پێم وایە ئەو دوو بەشە لە بەشی یەكەم تێرترە ، چونكە دوای سەركەوتنی بەرهەمەكە دەرهێنەر گۆڕانكاری زۆری لە فۆرمی زنجیرەكەدا كرد ، هەروەها گوتی : مەعنەویاتی تیمی زنجیرەكە لەو دوو بەشەدا زۆر بەرز تر بوو لە یەكەم بەشدا ، رۆژانە بۆ ماوەی12 كاژێر زێتر لە بەردەم كامێرادا دەوەستان، بێ ئەوەی هەست بە بێزار بوون بكەن .
لە بەشی سێیەمی زنجیرەكە چەند كاراكتەرێك زێدەكراون ،ئەوەتا ئەكتەری ناسراوی ئێرانی (ئەمیر جەعفەری ) رۆڵێكی سەرەكی لەو دوو بەشەدا وەك نەقیب دەبینێت ، هەروەها ئەكتەری ناسراو رویال نونهالی و رەزا كیانیان، ئاتنە فەقیە نەسیری، مەهدی سوڵتانی،پەریناز ئیزدیار، عەلی نەسریان،مەحمود پاك نیت ،حەمید رەزا، رەزا بەهبودی، رەزا كیانیان ، ئەمیر حسێن رۆستەمی ، لیندا كیانی ،كلارە عەباسی،فریبا متەخەسس، سوهەیلا رەزەوی،غەزەل شاكری، ناهد موسلمی،فرخ نیعمەتی و چەند ئەكتەرێكی تر . هاتنە ریز ئەكتەرە سەرەكییەكانی تر
یەكێك لە فاكتەرە هەرە بنەڕەتیەكانی سەركەوتنی بەرهەمەكە بەشداری بوونی ژمارەیەك لە ئەكتەرە هەرە ناسراوەكانی بواری سینەماو شانۆی ئێرانە ، كە هەریەك لەوان بە شێوەیەكی سەرنج راكێش توانیوویانە بەرجەستەی كاراكتەرەكانی خۆیان بكەن لەوانە :
مستەفا زەمانی (فەرهاد)
كە لە دایك بووی 1982 ە،دەرچووی بەشی كارگێڕی و ئەندازیاری پیشەسازییە ، بۆ یەكەم جار لە فیلمی یوسفی راستگۆ رۆڵی یوسف پێغەمبەری بینی ، كە سیناریۆكەی چوار ساڵی خایاندووە ، 20 توێژەری مێژوویی بەشدارییان لەنووسینی سیناریۆكە كردووە ،هەروا بەشداری كردووە لە زنجیرەی بەدەم باوە ،جگە لە چەند فیلمێكی سینەمایی وەك سزا ،ماڵ ئاوا بەغدا ،راز، ئێرە تاریك نیە ،فیتەی كۆتایی ،بەرلین 7،هێڵی تایبەتی ،دزی شەقامی باشوورو چەندینی تر ..لە شەهرەزاد دا ، مستەفا زەمانی فۆرمێكی دیكەی نوێمان لە نواندندا نیشان دەدات ، رۆڵی ئەو رۆژنامە نووسە شۆڕشگێڕە دەبینێت ، كە لە لایەك هەوڵی گۆڕینی ئەو واقیعە تاڵە دەدات ، لە لایەكی دیكەوە ، وەك مرۆڤ خۆشەویستی دەكات بە هێما بۆ بەرەنگاربوونەوەی واقیعە تاڵە كۆمەڵایەتی و سیاسیەكانی كۆمەڵگاكەی .
ترانە عەلی دۆستی ( شەهرەزاد )
لە دایك بووی ساڵی 1982 ی تارانە،ئەكتەرو وەگێڕە ،خاوەنی خەڵاتی بازی زێڕینە وەك باشترین ئەكتەری فیستیڤاڵی سینەمایی فەجر،هاوسەری عەلی مەنسورەو مناڵێكی لێی هەیە ، لە تەمەنی 15 ساڵییەوە بەشداری سینەمای كردووە بە فیلمی ( من ترانام ) جگە لە چەندین كاری دیكەی سینەماو دراما
ترانە ـ لەو بەرهەمەدا لە رووی هزرو رۆحەوە لە گەڵ فەرهاد بە یەك دەگەنەوە ، ئەو بەرلە هەموو شتێ ئەشقی فەرهادە وەك هزرو هەڵوێست ،ئەمە وای كردووە قوربانی بە هەموو شتێ بدات لە پێناوی ئەودا ، بە تایبەت كاتێ بە شووكردن بە قوباد رازی دەبێت تەنها بەو مەرجەی ئاغای مامی فەرهاد لە سەر پەتی سێدارە رزگار بكات ..هەمیشە خواستی لە قوباد ئەوەبوو كە خۆی لە ژێر باڵی ترسنۆكی و بێ هەڵوێستی دەربێنێ و ئەوەندە زەلیلی ژێر دەستی مامە زاڵمەكەی نەبێت ، بەڵام قوباد ئەوەی بۆ نەدەكرا ، بۆیە هەمیشە لە بەرچاوی شەهرەزاد كەسێكی لاوازو پەڕپووت و بێ دەسەڵات بوو ، نەی دەتوانی بە هیچ شێوەیەك جێگەی فەرهاد بكاتەوە لە دڵی شەهرەزاد دا .
شەهاب حسینی قوباد (قوباد):
لە دایك بووی 1973 یە ، لە دەرچووانی كولێژی زانستی دەروونیە لەتاران ، بەڵام تەواوی نەكردووە ، لە سەرەتادا لە شانۆی زانكۆیی كاری كردووە ، لە رادیۆ بێژەر بووە ، لە تەلەفزیۆن بەرنامەی ئۆكسجین ی پێشكەش كردووە ، یەكەم بەرهەمی بەشداری كردنی بووە لە زنجیرەی پاش باران ، لە سینەما بەشداری فیلمی كاردانەوەی پێنجەم و فیلمی مۆم بە دەم باوە بووە ، جگە لەوەندەش بەشداری چەندین فیلم و زنجیرە درامای كردووە و چەندین خەڵاتی بە نرخی بە دەست هێناوە ، لەوانەش خەڵاتی ئۆسكار بۆ باشترین ئەكتەری بیانی .
لە زنجیرەكەدا رۆڵی قوباد دەبینێت كە كاراكتەرێكی لاوازە، هەمیشە مل كەچی بڕیارەكانی بوزوگ ئاغای مامیەتی،بۆیە هەمیشە شەهرەزاد سەركۆنەی دەكات كە توانای بڕیاردان و روو بە روو بوونەوەی توندو تیژیەكانی شیرینی هاوسەری و بوزوگ ئاغای نیە ، تەنانەت كاتێ ئاغا فرمانی پێ دەكات لەماوەی شەوو رۆژێكا شەهرەزادی ژنی بۆ پاراستنی دڵی شیرینی كچی تەڵاق بداو منداڵەكەشی لە باوەش دەربێنێ ، هیچ هەڵوێستێكی نابێت و ئەوە دەكات كە ئاغا دەیەوێت .
تا لە ئەنجامدا لە هێرشێكی نیوە شەوی ئاغادا بۆ سەری ، بێ ئاگا لە خۆی لە رووی ئاغادا دەوەستێتەوە و وا لە بزورگ ئاغا دەكات جەڵتە لێی بدات و گیان لە دەست بدات .
دوای ئەوەی قوباد دەسەڵات دەگرێتە دەست ، هەموو دەسەڵاتی خۆی بۆ تۆڵە سەندنەوە لە شەهرەزاد بەكاردێنی و دەبێتە كەسایەتیەكی ئەهریمەنی و شەڕخواز كە تەنانەت خۆشی سەری لە كردە شەڕانیەكانی خۆی سوڕ دەمێنێت ، لەوانەش كوشتنی هاشم و دەستگیر كردنی فەرهادو فەرمانی لە سێدارەدانی ، بە پشتگیری پیاوە باڵاو دەسەڵات دارەكانی دەوڵەت ، بەلاًَم لە كۆتاییدا دیوان سالاری و ژنەكەی و منداڵەكەی و هەموو شتێ لە دەست دەدات ، ئەو درەنگ دەگاتە راستیەكان ، بەڵام ئەو دەرفەتەی بە دەستەوە نامێنێ ژیانێكی تر دەست پێ بكاتەوە و لە دەست دوژمنەكانی رزگار بێت .
عەلی نەسیریان (بزورگ ئاغا ) تەمەنی 83 ساڵە ، لە دایك بووی ساڵی 1934 ە، دەرچووی پەیمانگای هونەرە لە تاران ، بۆ یەكەمجار ساڵی 1952 چۆتە سەر تەختەی شانۆ، لە چەندین كاری شانۆییدا بەشدار بووە ، لەوانە : هەزار داستان ، پاسەوانەكانی وێستگەی شەمەندەفەر ، میوەی قەدەغەكراوو چەندین كاری شانۆیی تر .
بۆ یەكەمجار ساڵی 1969 بەشداری لە فیلمی سینەمایی (مانگا) دا كردووە، كە لە دەرهێنانی داریوش مهرجونی بوو ، بە سەدان كاری دیكەی سینەمایی و درامی .
دەربارەی بەشداری كردنی لە زنجیرەی شەهرەزاد دەڵێت : من خۆم ئارەزووەكی زۆرم لە بەشداری كردن لەو زنجیرەیەدا هەبوو، چونكە سیناریۆكەی بەلای منەوە سەرنج راكێش بوو ، جگە لەوەش من ئاشنا بە توانای دەرهێنەرەكەی حەسەن فەتحی یە ، بۆیە ئەو پێشبینیەم دەكرد كە ئێستا دەیبینین ، لە زنجیرەكەدا ئەوەی من زیاتر لە هەموو شتێ بیرم لێ دەكردەوە بەرجەستە كردنی رۆڵكەم بوو..
بوزورگ ئاغا لە شەهرەزاد دا ، ئەو پیاوە بازرگانە كۆنە پەرستە بوو ، كە هەرگیز بڕوای بە خۆشەویستی نەبوو ، بۆیە هەمیشە داوای لە شەهرەزاد دەكرد كە بیر لە خۆشەویستی نەكاتەوە ، لە لایێكی دیكەوە خۆی دابووە پاڵ دارو دەستەی شاو رێگەی ئەوەی نەدەدا كەس زمانی بە خراپە بجوولێ بەرامبەر بە رژێم ، ئەویش سوودی زۆری لەوان دەبینی و دەستی تێكەڵ كردبوو لە گەڵیان بۆ لە ناوبردنی ركابەرەكانی لە بازرگانی دا ، كێشەی سەرەكی ئەو ئەوەبوو كەسی نەبوو جگە لە شیرینی كچی نەبێت بۆ جێگرتنەوەی ، ئەو شیرینەی لە گەڵ قوبادی برازای مارە بڕی كردبوو بۆ ئەوەی نەوەیەك بنێنەوە ، بەڵام ئەو ئاواتەی ئاغا نەهاتە دی ، چونكە كچەكەی نەزۆك دەرچوو ئاغاش بۆ ئەوەی بێ ئومێد نەبێت شەهرەزادی ناچار كرد كە هاوسەرگیری لە گەڵ قوباد بكات ، بۆ ئەوەی مناڵێك بێنێ ، ئیدی ململانێی شەهەزادو شیرین و قوبادو شیرین گەیشتە لوتكە ، تا وای لێهات سەری بوزورگ ئاغای تێدا بچێ و لە خەفەتان جەڵتە لێی بداو گیان لە دەست بدا .
