ئێران.. راپەڕینی گەل و پرسی ئەڵتەرناتیڤ!

نووسینی عەبدولڕەحمان گەورکی، نووسەر و شرۆڤەکاری سیاسی

باشتر وایە بە رستەیەک لە نووسەری بەناوبانگ، ئێرنست هێمینگوای دەست پێبکەین کە وتبووی (گەل هەمیشە لە کۆتاییدا سەردەکەوێت!)

***

لە پێشکەوتنی راپەڕینی گەل بۆ رووخاندنی دەسەڵاتی دیکتاتۆری لە سەر خاکێکدا، “یەکگرتوویی هێز و لایەنەکان” پرەنسیپێکی بنەڕەتییە. بەڵام زۆر گرنگە هێڵە سوورەکان و نەخشە رێگای هەنگاونان و هەڵوێستی گونجاو لەم یەکگرتووییەدا دیارکراو بێت. هەر لەبەر ئەمەشە کە لایەنێکی رەسەن و بەرپرسیار، هەمیشە کاریگەرە بەسەر ئەوانیتردا و لە ژێر وردبینی ئەواندایە.

ئێستا کۆدەنگییەکی نێونەتەوەیی هەیە کە دەڵێ دەسەڵاتی ئێران بەم زووانە لەلایەن خەڵکەوە دەڕوخێنرێت. حکومەت و کۆمپانیاکان بیر لەوە دەکەنەوە کە وردە وردە لە ئێران بکشێنەوە و سەرکردەکانی رێژیمیش لە رووبەڕووبوونەوەی خەڵکی ئێراندا داماون و هێزەکانی دیکتاتۆریش پەرش و بڵاون. دۆخەکە بەشێوەیەک بەرەوگۆڕان دەچێت کە کۆمەڵێک کەس و لایەن، کە سەرقاڵی کار و پیشە و ژیانی خۆیان بوون، لە گۆڕەپانی چارەنووس و دوورێیاندا، خۆیان لە دەسەڵات دوور راگرتووە و پەیوەست بوون بە ریزەکانی خەڵکەوە. لەدەرەوەی ئێرانیشدا، دەوڵەتان و بەتایبەتی لایەنانی سازشتکار، تووشی نائومێدی بوون و هیچ رێگایەکیتریان لەبەر نەماوە جگە لە پشتیوانیکردن لە راپەڕینی گەل. چونکە راپەڕینی خەڵکی ئێران دژ بە دیکتاتۆری ئایینی ئێستا پێی ناوەتە مانگی سێ و بێ پچڕان بەردەوامە و لەبەر رۆشنایی ئەوەشدا زۆر هاوکێشەی بە قازانجی خەڵک گۆڕیوە.

هەروەها دوو راستی تریش هەن کە هەمووان لەسەری کۆکن. یەکەم: راپەڕینی ئێستا بەشێکی نوێی راپەڕینەکانی پێشووە و لە رابردوو دابڕاو نییە. دووەم: بارودۆخی کۆمەڵگای ئێران هەرگیز ناگەڕێتەوە بۆ رابردوو. جگە لەوەش خاڵی سەرەکی ئەوەیە کە فاکتەری دیاریکەر بۆ وەرچەرخانی دۆخەکە نەک لە دەرەوەی سنوورەکانی ئێران، بەڵکو لە شار و شەقامەکانی ئێراندا بەدوایدا بگەڕێین.

ئێستا بەشێکی بەرفراوان لە خەڵک و کۆڕ و کۆمەلە سیاسییەکان لە جیهاندا چاویان لە ئایندەی ئێرانە. هەندێک دڵخۆشن و هەندێکیش نیگەرانن. هەندێک گەشبینن و هەندێکیان رەشبینن. ئایا خەڵکی ئێران دەتوانێت دیکتاتۆر بڕوخێنێت و دەرگایەک بەڕووی ئایندەدا بکاتەوە؟ یان وەک راپەڕینەکانی پێشوو، سەرکوت و بێدەنگ دەکرێن و دەسەڵاتی دیکتاتۆریی ئایینی بۆ هەتا هەتایە بەردەوام دەبێت؟!

پرسیاری سەرەکی!

دوابەدوای ئەو گۆڕانکارییە گەورەیەی لە ئێران دەستی پێکردووە، پرسیاری سەرەکی ئەوەیە، ئێستا کە دەسەڵاتی مەزهەبی دەڕوات، چ جۆرە حکومەتێک جێگەی دەگرێتەوە؟ بە واتایەکی تر، پرسی ئێستای ئێران، مانەوەی دەسەڵاتی ویلایەتی فەقیهی نییە، بەڵکو بەدیلەکەیەتی؟ یان بە واتایەکی روونتر، ئێستا کە یەکگرتوویی لەسەر لابردنی ئەم دیکتاتۆرە هەیە، ئایا یەکگرتوویی لەسەر “ئەڵتەرناتیڤ”ەکەی هەیە؟ ئەم پرسیارە پێشکەوتنێکی جیددی خەڵک لە گۆڕینی دەسەڵات لە ئێران نیشان دەدات!

سروشتییە کە جیاوازی بیروڕا هەبێت. بەڵام بە دڵنیاییەوە دەرئەنجامی ئەم دوو یەکگرتووییە، (کات) زۆر کورت دەکاتەوە بۆ گەیشتن بە ئامانج. هەروەها لە هێزە رەسەنەکانی کۆمەڵگایش هەر ئەوە چاوەڕوان دەکرێت کە لە هەردوو لایەنی ئەم پێشکەوتنەدا یەکگرتوویی بیروڕایان هەبێت. چونکە دەبێتە هۆی ئەوەی خوێنێکی کەمتر لە جەستەی خەڵک بچۆڕێت و تەمەنی دیکتاتۆر کورت بکریتەوە.

خەڵک مافی خۆیەتی راپەڕن و داوای مافی خۆی بکات. هێزەکانی بەرهەڵستکاریش هەر لەبەر ئەم هۆکارە هەناسە دەدەن و زیندوون. خەڵکی ئێران بە دانی باجێکی زۆر زەبەلاح بنەمای یەکڕیزییان بۆ هێزەکان ئامادە کردووە و بە درێژەدان بە راپەڕین، رۆژانە نرخەکەی دەدەن. بە شێوەیەک کە تەنانەت پاسیڤترین چینەکانی کۆمەڵگایش هاتوونەتە ناو مەیدان و لەگەڵ خەڵکدان!

ڕابردوو.. رۆشنایی داهاتووە!

ئەزمونەکانی رێگای پێشوو، ئاسانکاری دەکات بۆ تێپەڕبوون بەو رێگایەی ماوەتەوە، لە ئەنجامیشدا، هەنگاونان بۆ گەیشتن بە ئامانجەکە خێراتر دەکات. بە واتایەکیتر، ئەم روانگەیە، (کات)ەکە کورت دەکاتەوە لە بەرژەوەندی خەڵک بۆ گەیشتن بە ئامانج. هەرکام لە تاک و لایەنە ئێرانییەکان، گەیشتوونەتە رادەیەک لە پێگەیشتن و گەشەی سیاسی و کۆمەڵایەتی، بۆ ئەوەی هەنگاوێک بەم ئاراستەیە بنێن.

خزمەتکردن بە خەڵکی ئێران لەو ساتەوە دەست پێدەکات کە هەر کەسێک یان بزووتنەوەیەکی جەماوەری، هەناسە و هەنگاوەکانیان بەسترابێتەوە بە بەرژەوەندیی گەل و خۆیان لە گومڕابوون بەدوور بگرن!

ئەو رێگایەی بڕیومانە!

بە سەرنجدان بە کارنامەی رەشی دەسەڵاتی دیکتاتۆریی مەزهەبی و بەرنامە و یاسا و بیرۆکە دژە مرۆییەکانی و نەگەڕانەوە بۆ ساڵانی دوور، لەم ساڵانەی دواییدا شاهیدی هەنگاوگەلێکی گرنگ بووین لە راپەڕینەکانی خەڵکی ئێران دژی بە دیکتاتۆرییەت.

لە راپەڕینی ساڵی 2017دا، خەڵک بە دروشمی “ئیسڵاح تەڵەب، ئوسولگەرا، ئیتر تەواوە ماجەرا”، هەمەجۆر داتاشینی ئەڵتەرناتیڤ لە ناو دەسەڵاتیان رەتکردەوە و (عەلی خامنەیی)یان ناچار کرد سیاسەتی گرژبوونەوە بگرێتە بەر و بە لابردنی رەوتی درۆزنانەی (ئیسڵاح تەڵەبی) لە “پەنجەرەی نمایشکردن”ەکەیدا، بوار خۆش بکات بۆ هێنانەسەرکاری بکۆژ و گەورەجەللادێکی وەک “ئیبراهیم رەئیسی”!

لە راپەڕینی ساڵی 2019دا دەسەلاتی دیکتاتۆری، بە داهێنان و فێڵێکی ناوازەوە هاتە سەر شانۆ تا راپەڕینی گەل خەڵتانی خوێن بکات. سیناریۆی “ڕەزاشا رۆحت شاد” کە لەلایەن باڵاترین دەزگای ئەمنییەتی دەسەلاتەوە بڕیاری لەسەر درابوو و لەلایەن خەڵکان و کرێگرتەکانی دەسەلاتی دیکتاتۆرییەوە جێبەجێ کرا، لەلایەن خەڵکی راپەڕیوی ئێرانەوە ئاشکرا و ریسوا و پووچەڵ کرایەوە!

ئەو رێگایەی ماوەتەوە بەرەو داهاتوو!

ماوەتەوە راپەڕێنەکەی ئێستا کە لە مانگی سێیەمیداین و لە سەرانسەری ئێران بەردەوامە، بەدیلی ساختە و داتاشینی بەدیل لە دەرەوەی دەسەڵاتی دیکتاتۆریی ئایینیشدا بووەتە “کارت سووتاو”. بەشێوەیەک کە ئەمڕۆ خەڵکی ئێران دوا بزماریان لەسەر تابوتی دیکتاتۆری پێشوو دا بە دروشمی “مەرگ بۆ ستەمگەر، چ شا بیت و چ رێبەر (واتا خامنەیی)”. خەڵکی راپەڕیو بەم درووشمەوە، کۆتاییان هێنا بە وەهم و خەونی پاشماوەکانی دەسەڵاتی دیکتاتۆریی پێشوو.

ئێستا بە ئاوڕدانەوەیەک لە رابردوو، بۆمان دەردەکەوێت کە تاکە ئەڵتەرناتیڤی مومکین بۆ ئەم دەسەڵاتە، هێزێکی جەماوەرەییە لە (گەل) بێت و دوژمنێکی سەرسەختی دیکتاتۆرییەت بێت لە ئێراندا. خەڵکی ئێران رژێمە دیکتاتۆرییەکانیان بە ئەزموون کردووە و باجی زۆریان داوە بۆ رزگاربوون لێیان.

ڕاپەڕینی ئێستا و بەدیلی ئامادەی مەیدان!

گەر لە داتاشینی ئەڵتەرناتیڤی بێ بنەما و ئەڵتەرناتیڤی دەستکرد لەناو دەسەڵاتی مەزهەبی، یان دەرەوەی ئەو دەسەڵاتە بگەڕیین، ئێستا تەنیا یەک بەدیل لە مەیدانەکەدا هەیە. بەدیلێک کە سەرکەوتووانە بە ناو تاقیکردنەوەکاندا تێپەڕیوە و داهاتووی بۆ خۆی گەرەنتی کردووە. بە واتایەکیتر، ئەڵتەرناتیڤێک کە خاوەن رەگ و ریشەیە لە رابردوودا و ئێستا لق و پۆی داوە و “میوە”ی داهاتوویشی هەر لە ئێستاوە بەرچاو کەوتووە!

پێشهاتەیەکی گرنگ!

لەو رێڕەوەدایە کاتێک کۆبوونەوەی ئێرانییەکان لە بەرلین لە ٣٠ی رەزبەری ئەمساڵ (2022) و بە ئامادەبوونی نزیک بە (100) هەزار کەس بەڕێوەدەچێت، ئەم بەدیلە نەک هەر دڵخۆش و خۆشحاڵە، بەڵکو براوەی سەرەکیی گردبوونەوەکەیە و وەک یاقوتێک بەسەر ئەنگوستیلەی سەرکەوتندا دەدرەوشێتەوە و هەموو بەدیلە ساختەکان وەلا دەنێت و خۆی وەک واقیع و ئایندەدار دەردەخات.

ئەڵتەرناتیڤێکی دیموکراتی، کە بە یەک ئاڵا بەرەو ئایندەی ئێران دەبێتەوە و، بە دروشمی سەرەکیی “مەرگ بۆ دیکتاتۆر”، و پشتیوانیکردن لە راپەڕینی خەڵکی ئێران و، رەتکردنەوەی دوو دیکتاتۆری شا و دیکتاتۆریی ئایینی، ئاوێنەیەکی راست و درووستە لە سیاسەت و ستراتیژییەکی پوخت، کە بە یەکخستنی توانست و پوتانسیەلی کۆمەڵگای ئێڕانی بەرەو ئایندەیەکی دوور لە دیکتاتۆرییەت و ستەمی شا و ئاخوند، دەبێتە هیوابەخش و، مۆدێلێکی سەرکەوتووە بۆ گەیشتن بە “سەربەخۆیی و ئازادی” لە ئێران و “ئاسایش و سەقامگیری” لە ناوچەکەدا.

تایبەتمەندییەکانی بەدیلێکی دیموکراتی

تا ئێستا زۆر شت لەسەر تایبەتمەندیی (ئەڵتەناتیڤ) بۆ دەسەڵاتی دیکتاتۆری مەزهەبی نووسراوە یان وتراوە. ئەوەی “بنەما”ی دەرکەوتن و هەبوون و مانەوە و ئایندەداریی ئەڵتەرناتیڤێکی سەربەخۆ و دیموکراتیە بریتیە لە: هەبوونی پێگەی کۆمەڵایەتی و مەیدانی، هەبوونی کارنامەیەکی روون لە بەرەنگاربوونەوەی دژ بە دیکتاتۆرییەت و “مەرج”ی سەرکەوتنیشی بریتیە لە: هەبوونی هێزی رێکخراوەیی و رێکخستنەکان و هەبوونی ئەزموون لە بەڕێوەبردن و هەبوونی پشتیوانی نێودەوڵەتی، کە ئەوەیش تەنیا لە (ئەنجوومەنی نیشتمانیی موقاومەتی ئێران)دا بەرچاو دەکەوت، وەک هاوپەیمانییەکی سیاسیی دێرین لە ئێراندا.

دوا وشە!

هاوکات لەگەڵ نزیکبوونەوەی رووخاندنی دەسەڵاتی دیکتاتۆری لە ئێران، ئەم پرسیارە دێتە ئاڕا کە، کێ جێگەی ئەم دەسەڵاتە دیکتاتۆرییە دەگرێتەوە؟ رەوتی کۆنەپەرستی و کۆلۆنیالیزم بە درێژایی مێژوو، بەردەوام دژ بە بەرژەوەندییەکانی خەڵکی ئێران بوون. هەربۆیە هەرگیز دانیان بە مافەکانی خەڵکدا نەناوە، بەتایبەتی مافەکانی کەمینە نەتەوەیی و ئایینی و سیاسییەکان. ئەوان هەمیشە بە شێوەی چڕوپر یان بەربڵاو، لە هەوڵدا بوون بۆ مانەوەی دیکتاتۆرییت و نەک هەر بە داتاشینی ئەڵتەرناتیڤ و بەدیلی ساختە، ویستویانە بەر بە گەیشتنی گەل بە حکومەتێکی نەتەوەیی و جەماوەری و دیموکراتی بگرن و خەڵک لە گەیشتن بە سەربەخۆیی و ئازادی بێبەش رابگرن، بەڵکو ویستویانە خەڵک لە دەستکەوتەکانیان بێبەش و بێهیوا بکەن و لە ئایندە بیانترسێنن. ئاواتێکی ناشەرعی، کە لە لایەن خەڵکی ئێرانەوە و لە بەر رۆشنایی (ئەڵتەرناتیڤێکی دێموکراتی) و (سەربەخۆ)دا فڕێ دەدرێتە زبڵدانی مێژووەوە.

کۆتایی