هونەرمەندی ئەكتەری بواری شانۆ و دراما (بەكر مستەفا) وەك هونەرمەندێكی بەتوانا و لێهاتوو لە گۆڕەپانی دونیا فراوانەكەی هونەردا بوونی خۆی بە شێوەیەكی دیار و بەرچاو سەلماندووە، بەتایبەتی لە بەرجەستەكردنی ئەو رۆلانەی كە لە زنجیرە دراماكان و كورتە فیلمەكاندا بینیویەتی، هونەرمەند (بەكر مستەفا) لە ساڵی (1965) لە شاری سلێمانی لە دایك بووە و لەكۆتایی ساڵانی هەشتاكاندا دەستی كردووە بەكاری هونەری نواندن، بەشداریی لە چەندیین زنجیرە دراما و بەرهەمی شانۆیی كردووە، لەمیانەی دیمانەیەكدا بۆ خوێنەرانی هەفتەنامەی “هونەری هەولێر” بەم شێوەیەی خوارەوە وەڵامی چەند پرسیارێكی دەربارەی ئەزموونی كارە هونەرییەكانی خۆی و هەروەها روشی درامای كوردیی لە ئێستادا تیشیكی خستە سەر.
دەستپێكی كارە هونەرییەكانت لە رێگەی كاری شانۆیی بوو، یاخوود كاری درامی بوو ؟
بەكر مستەفا : “دەستپێكی كاری هونەریی من لە رێگەی “شانۆ”ـوە بوو، ئەویش مێژووەكەی دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی (1983) كە ئەو كات لە رێگەی كارێكی شانۆیەوە بوو، بەناوی “قاتێ جل” هاوڕێً لەگەڵ هەریەك لە هونەرمەندان (ماهیر حەسن، سامان عوسمان، سەركار حەسەن)ـو چەند هونەرمەندێكی تیپێكی شانۆییمان پێكهێنا بوو بەناوی تیپی شانۆی “سەرچنار” لە هۆڵی سەڵاحەددین لە شاری سلێمانی نمایشمان كرد، ئەو شانۆگەرییە ناوەرۆكێكی زۆر جوانی لە خۆی گرتبوو، توانییم لە سۆنگەی شانۆوە ئاشنایەتییم بۆ كاری نواندن پەیدا بكەم، پاشان لە ساڵی (1989) لەگەڵ تیپی شانۆی “سالار” بەشدارییم لە درامی (خەو خۆش) بوو، لەگەڵ هونەرمەندی بە ئەزموون مامۆستا (ئەحمەد سالار) و چەند هونەرمەندێكی دیكە بەشدارییم لەو درامایەدا كرد و ئەو درامایە بوو بە یەكەم كاری هونەریی من”.
واتە (27) ساڵە خەریكی كاری شانۆیی و (21) ساڵیش ئەزموونی كاری درامییت هەیە، دەمەوێ لە بواری درامی دا چەند پرسێك ئاڕاستەی تۆ بكەم، بەرای تۆ ئەزموونی درامای كوردیی لە ئێستادا بەچ ئاقارێكدا تێپەڕ دەبێت ؟
بەكر مستەفا : “ئەگەر بێت و ئێستا بەرهەمە درامییەكان پۆل بەندێكی بۆ بكەین، یەكەم شت دەبێ ئەوە لەبەرچاو بگرین هەموو كارێكی درامی بە ئەرك و ماندوو بوونێكی زۆر دێتە بەرهەم پێویستە ئەو ماندو و بوون و هەوڵانە لەبەرچاو بگیرێت. دووەم پێویستە ئەوانەی بەشداری لەكارێكی درامیی دا دەكەن، بە ئاستێكی زۆر باش كاری بۆ بكەن و توانای خۆیان بەشێوەیەكی باش دەربخەن، بۆ ئەوەی لە ئاستی حەز و ویستی خەڵك و بینەرەكانیان بێت، بۆ ئەوەی كاردانەوەیەكی باش بۆ بینەرەكەت بەجێ بهێڵیت، چونكە دواجار ئەو كارە بۆ جەماوەرە و پێویستە شوێنی خۆی بگرێت لەلای ئەواندا، درامای كوردیی لە ئێستادا لە ئاستێكی زۆر باشدا نیە و پێویستە دەرفەتی باشتری بۆ بڕەخسێت، بەتایبەتی پشتكگیری مادی و مەعنەوی، بۆ ئەوەی هەنگاوی باشتر بەرەو پێشەوە بهاوێژێت”.
زۆر جار دەبیستین وەزارەتی رۆشنبیری بودجەی زۆرباشی بۆ بەرهەم هێنانی دراما دابین كردووە، كەواتە پاڵپشتی دەبێ لەوە زیاتریش بێت یاخوود پێت وانیە نەتوانراوە لەلایەن دەرهێنەرەكان بەرهەمی باش بێتە بەرهەم ؟
بەكر مستەفا : “بێگومان منیش ئەو زانیاریەم لەلایە كە پارەیەكی زۆر و زوەند خەرجكراوە بۆ كۆمەڵێك دراما، ئەو پارەی لەماوەی چەند ساڵی رابردوو بۆ درامای كوردی خەرجكراوە رەنگە لە وڵاتانی میسر و سوریا بۆ بەرهەم هێنانی دراماكانیان خەرج نەكرابێت !، بەڵام بەداخەوە ئەو پارەیە لەلایەن وەزارەتی رۆشنبیریەوە نەدراوە بەو دەرهێنەر و كەسە بەتوانیانە كە دەتوانن كاری باش بهێننە بوون، دیارە ئەو هونەرمەندە دەرهێنەرانەش دیارن و بەرچاون كێن، كە بەرهەمەكانیان لە بەرچاوانە كەچیان كردووە، ئیتر هەروەك گوتم پارە بۆ هەندێك كەس رژێندراوە و نەیزانیووە و چی لێبكات و چۆن سەرفی بكات، بە بڕوای من ئەو كەسانە و ئەو درامایانەی بەرهەمیان هێنا زەرەری لە درامای كوردی داوە نەك قازانج، بگرە بەرەو دواوەشی بردووە، چونكە ئەو كەسانەی كارییان بۆ دەرهێنانی ئەو درامایانە كردووە، لەگەڵ رێزم بۆیان رەنگە زیاتر ئامانج و مەبەستیان پارەكە بووبێت نەك چۆنیەتی بەرهەم هێنانی دراماكانیان”.
ئەی بەرای تۆ ئەو رەوشە چۆن چارەسەر دەبێت و چۆن دەبین بەخاوەنی بەرهەمی درامی باش ؟
بەكر مستەفا : “ئەگەر هاتوو كەرتی تایبەت، یاخوود كۆمپانیای هونەر باش بێتە پێشەوەو بیر لە بەرهەم هێنانی دراما بكاتەوە ، چونكە بەرهەمی درامی لە رێگەی كۆمپانیایەوە بە شێوەیەكی باشتر كارەكان دەباتە پێشەوە و ئەو كات كۆمپانیا دەرگا بۆ بەرهەم هێنانی هەموو درامایەك ناكاتەوە، ئەگەر هاتوو ناوەرۆكێكی باشی نەبێت، بەڵام دروست بوونی ئەو جۆرە كۆمپانیانە تائێستا لەلای ئێمە بەو شێوە بەر بڵاوە نیە كە هەموو دەرهێنەرەكان پشتی پێ ببەستن، چونكە ئێمە لە قۆناغی سەرەتا داین، پێویستە حكومەتیش پشتكگیری هەبێت بەڵام دەبێ بزانێ بۆ كێیە و بۆ چ جۆرە كارێكە، جگە لەوانەش ئێستاكە درامی كوردی خەریكە لەناو دەچێت و نامێنێت، چونكە سەیركە وەكو هەموو ئەو كاڵایانەی كە رۆژانە دێنە ئەو وڵاتەی ئێمە دەبینین درامی بیانی و توركی و بیانی بۆمان دەهێنن و دۆبلاژی دەكەن و كەناڵەكانیش پێش بڕكێیانە لەسەر كڕین و نمایشكردنی”.
واتە بەرای تۆ هەبوونی ئەو دراما بیانی و توركیانە كاریگەری خراپی هەیە لەسەر درامی كوردیی ؟
بەكر مستەفا : بێگومان كاریگەری خراپی هەیە بۆ سەر درامای كوردی، چونكە سەیر دەكەیت كەناڵەكان ئەوەندەی لە خەمی دۆبلاژ و نمایشكردنی درامی توركی بیانین ئەوەندە لە خەمی درامای كوردیی نین، جگە لەوەش بینەر وای لێدێت ئەوەندە ئەو دراما بیانیانە دەبینێت درامای كوردی و ئەكتەری كوردی هەر بیر نامێنێت، جگە لەوانەش كاریگەرییەكی خراپتری هەیە ئەویش ئەوەیە ئەو كەلتورەی تۆ جیاوازی زۆر هەیە لەگەڵ كەلتووری وڵاتی ئێمە ئەوەشیان هەر بۆ بینەر كۆمەڵگاكەمان كاریگەری خراپی دەبێت، بە براوای من هەبوونی ئەو درامایانە دەستێكی دەركی لە پشتەوە بێت، كە بە پلەی یەكەم كار بۆ رەشكردنەوە و لەناو بردنی كەلتوری ئێمە دەكات، بەڵام بەداخەوە نازانم بۆچی كەس دركی پێناكات! ئاخر من نازانم بۆچی كاتێك درامایە دێتە ئەو وڵاتە و وەریدەگێرن بۆ زمانی كوردی بۆچی سەیری ناوەرۆك و ئامانجی ئەو درامایە ناكەن ئینجا نیشانی بینەری كوردی فەقیری بدەن؟!”.
یەكێك لەو كارانەی كە دەنگ و سەدایەكی زۆری دایەوە لەناو خەڵك فیلمی (سندوقە چا) بوو، دەكرێ هۆكاری سەركەوتنی ئەو بەرهەمەمان بۆ باس بكەیت ؟
بەكر مستەفا : هەر بەرهەمێك باس لە ئێش و ئازاری خەڵك بكات، سەركەوتوو دەبێ، فیلمی (سندوقە چا) لە نووسین و دەرهێنانی هونەرمەندی دەرهێنەر (لوقمان غەریب) بوو، ئەو شێوازە كار كردنەی ئێمە لە نێو دراماكانمان جۆرە ستایلێكی بەخۆیەوە بینیووە ئەویش ستایلی (رەخنەیی و كۆمیدی)ـیە، وایكردووە لە بەرهەمەكانی ئێمە رەنگی داوەتەوە، لە درامای (سندوقە چادا) بەو شێوازە كارەكەمان هێنایە بوون بۆیە سەركەوتنێكی باشی بەدەست هێنا لە ناو خەڵك، دەمەوێ ئەوەش بڵێم ئەو جۆرە كێشەو گرفتانەی كۆمەڵگا تاڵیەكە بە هەنگوین دەخواردی بینەرمان داوە و بینەریش ئێستا لەو سەردەمەدا بەو شێوازە باشتر و چاكتر بەرهەمەكە وەردەگرێت”.
پێت وانیە یەكێك لە گرفتەكانی ئێستای درامای كوردی نەبوونی تێكستی درامی و نووسەری درامییە ؟
بەكر مستەفا : “بیگومان نووسەری درامای كوردییمان بەو شێوەیە نیە بڵێن زۆرەو پشتی ئەوەیان پێ ببەسیتن، هەندێك نووسەری بەتوانا و لێهاتوومان هەیە بەڵام بەهۆی پەیوەست بوون بە كاری رۆژانە یاخوود دەوامێكی حكومی لەیەكێك لە دام و دەزگاكانی حكومەت، رەنگە ئەو بوارەی نەبێت بتوانێ بەباشی خەریكی نووسین بێت، بەداخەوە نابێ وابێ چونكە وڵاتی ئێمە خاوەنی زۆرترین داستانی شۆرشگیری و چیرۆكی خۆشەویستی و چەندیین بەسەرهاتین، جگە لەوەش چەندیین كێشەو گرفتمان هەیە لە ناوكۆمەڵگای كوردیی لە ئێستادا پێویستە كاری لەسەر بكرێت و بنوسرێتەوە”.
ئەگەر بێمە سەر دوایین بەرهەمی درامی كە تۆ بەشدارییەكی بەرچاوت تێدا كردووە، ئەویش (نامەكانی ئەشرەف)ـە، كە تۆ جگە لە رۆڵ بینین وەك ئەكتەرێك هەروەها وەك یاریدەدری دەرهێنەر كارت بۆ ئەو درامایە كردووە، دروست بوونی ئەو درامایە بەو شێوەیە چ جۆرە پێویستیەكی هەبوو ؟
بەكر مستەفا : “زنجیرە درامای (نامەكانی ئەشرەف) لە رۆمانی (ئیبراهیم زەبۆك)ـی نووسەری بەناوبانگ (عەزیز نەسین) وەرگیراوە، بەڵام هونەرمەند (لوقمان غەریب) كە وەك دەرهێنەر كاری لەو درامایەدا كردووە، ئەو چیرۆكەی “ئیبراهیم زەبۆك” لێكچوونێكی هەیە لەگەڵ بەسەرهات و كێشەكانی كۆمەڵگای كوردیی، ئیتر هەر لە بەرپرس و خەڵكی ئاسایی و كەسانی وەك (ئەشرەف) و (ئەشرەفەكانی) تریش، بۆیە پشتمان پێ بەست و كارمان لەسەری كرد، بەڵام ئێمە بە بەرگێكی كوردییانە دامان رشتەوە و كارمان لەسەر بەرهەم هێنانی كرد، تا ئێستا كە ژمارەیەكی زۆری ئەڵقەكانی پێش كەش كراوە، پێم وایە زۆربەی بینەران خۆیان لەناو كێشەكاندا دۆزیوەتەوە. بۆیە بە كارێكی پێویستمان زانی لە ئێستادا درامایەكی لەو شێوەیە بەرهەم بهێنین و پێش كەشی بە جەماوەر و بینەری كوردی بكەین”.
ئەو رۆڵی كە بەرجەستەت كردووە، رۆڵی جەنابی (قایم قامە) خۆت ئەو رۆڵەت بەدڵ بوو، یاخوود بەنیازی رۆڵی دیكە بووی ئەو رۆڵەت بەرجەستە كرد ؟
بەكر مستەفا : “سەرەتا بڕیارەكە وابوو لەناو هاوڕێانم كە ئەگەر رۆڵم نەبێت وەك یاردەدەری دەرهێنەر كار بكەم، بەڵام لەدوایی دا كە سەیری ناوەرۆكی كارەكەم كرد، زانیم كە رۆڵی “قایم قام” دەتوانم بە شێوەیەكی باش بەرجەستە بكەم و رەهەندەكانی بەشێوەیەكی باش نواندنی تێدا بكەم و بۆیە بڕیارمدا ئەو رۆڵە وەربگرم، ئیتر بڕیاریش ئێستا لەلای بینەرە ئایا ئەو رۆڵە قایم قامە یاخوود نا”.
ئەگەر بێمە سەر چەند پرسیارێكی شانۆیی، كە تۆ لە شانۆشدا رۆڵێكی بەرچاوت هەبووە، زۆر لە هونەرمەندانی شانۆكار قۆناغی ئێستا بە قۆناغی قەیرانی شانۆیی یاخوود لاواز بوونی شانۆ ناودەبەن، بەرای تۆ كێشەكانی ئێستای شانۆیی كوردیی لە چی دا خۆی دەبینێتەوە ؟
بەكر مستەفا : “بەرای من شانۆی كوردیی كێشەی نیە، بەڵكو كیشەی شانۆ تەنها لەلای خودی هونەرمەندەكان خۆیانە، شانۆكارەكان خۆیان بوونەتە هۆكاری دروست بوونی ئەو قەیرانەی كە ئەوان باسی لێوەدەكەن، ئەگەرنا بۆنموونە بۆچی تیپی هونەری “ر ەنگاڵە” هەموو ساڵێك بەرهەمێكی شانۆیی ئامادە دەكات و نمایشەكانی بۆ ماوەی (3) زیاتر بەردەوام دەبێت. بیینەرێكی زۆر و جەماوەرێكی زۆر لەخۆی كۆدەكاتەوە، ئەی بۆچی ئەو بینەرە ماوە و قەیرانەكە لە كوێ دایە، ئەگەر قەیران هەبێت كەواتە دەبێ هۆڵەكانی ئێمەش بۆ بەرهەمەكانی تیپی “رەنگاڵە” چۆڵ بێت و رەنگە نەتوانین بۆ ماوەی (3) رۆژیش نمایشی بكەین، بۆیە من جارێكی دیكە دەیڵێمەوە گرفت و كێشەكانی ئێستایی شانۆی كوردیی تەنها لەلای خودی شانۆكارەكانە”.
واتە بەرای تۆ قۆناغی ئێستای كار كردن بۆ بەرهەمێكی شانۆیی گۆڕاوە و پێویستە شێوازی بەرهەم هێنانی شانۆییەكانی بە شێوازێكی دیكە بێت ؟
بەكر مستەفا : “بێگومان سەردەمی ئێستا سەردەمێكی دیكەیە، بینەری ئێستا حەزی لە بابەتێكە كە چێژی لێوەربگرێت، ئەگەرنا بینەریش هەر بینەری ساڵانی حەفتەكانە و دێ بۆ سەیر كردنی شانۆ لە هۆڵكاندا، ئێمەش هەر هونەرمەندی ساڵانی هەشتاكانین كە دەڵێن سەردەمی هەشتاكان سەردەمی زێرینی شانۆی كوردیی بووە، ئێمەش لەو سەردەمدا كارمان كردووە و كەواتە ئێمەش بەر ئەو قۆناغە زێرینە دەكەوین، من پێم وایە ئێستاكەش سەردەمی شانۆیە سەردەمی هونەرە، جەماوەری ئێستا جەماوەرێكی بە ئاگا و هەستیارە و بەدوای كاری هونەریی جواندا دەگەڕێت”.
بەڵام زۆر جار ئەو دەبیستین لایەنی “كۆمیدیا” بەسەر بەرهەمەكانتان زاڵە، بۆیە بینەرێكی زۆر لە بەرهەمە شانۆییەكانتان كۆدەبێتەوە ؟
بەكر مستەفا : “راستە لایەنی كۆمیدیا بەسەر بەرهەمەكانمان زاڵە، بەڵام نەك بەتەنها كۆمیدیا بەڵكو لایەنی رەخنەیشمان فەرامۆش نەكردووە، بینەری ئەمڕۆش زیاتر حەز لەو دوو بابەتە دەكات (كۆمیدیا و رەخنەیی)، جەماوەری ئێمەش لە هەموو چین و توێژێك پێكهاتووە و پێویستە ئێمەش ئەو جۆرە بەرهەمانەیان پێش كەش بكەین كە ئەوان خۆیان تێدا بینەوە و هەروەها چێژی لێوەربگرن، دوای لایەنی “كۆمیدیا” ئەگەر لەبەرهەمێكدا هەبێت بۆ ئەو بەرهەم هونەر نیە؟!، (كۆمیادیا)ـش كارێكی ئاسان نیە قورسە و بە هەموو كەسێك ناكرێت، هونەری نواندن بریتیە لە (تراژیدیا و كۆمیدیا) بۆیە دەتوانم بلێم ئێمە وەك تیپی هونەری “رەنگاڵە” تیپێكی هونەریی جەماوەریی میللین، میللی بەو مانایەی لەناخی خەڵكدا بێ و بۆ خەمی خەڵك و كێشەو گرفتەكانی خەڵك كار دەكەین.
تۆ ئێستا ئەندامی تیپی هونەری “رەنگاڵە”ـی، ئەگەر كارێكی هونەریی بێتەپێشەوە لەگەڵ تیپێك یاخوود چەند هونەرمەندێكی دیكە بێتە پێشەوە ئامادەیی كارییان لەگەڵ بكەی، یاخوود تەنها لەگەڵ تیپەكەی خۆت كار دەكەیت ؟
بەكر مستەفا : “ئەگەر كارێك بێت خۆم بەدڵم بێت بۆنا، بەتایبەتی ئەگەر بزانم كارێكە دەبێتە مایەی دەوڵەمەند كردنی كارەكانی پێشووترم، بێگومان مەرج نیە تەنها لەگەڵ تیپەكەی خۆم بێت كارێكی باش بێت كاری تێدا دەكەم”.
بەسەرهاتێك لە تۆدا هەیە ئەویش لەگەڵ پەیمانگای هونەرە جوانەكانە، بەچەند ساڵ پەیمانگات تەواو كرد ؟
بەكر مستەفا : “بە پێكەنیەوە… من لە ساڵی (1983) چووم بۆ پەیمانگای هونەرە جوانەكانی شاری سلێمانی، لە قۆناغی سێهەم لەبەشی دەرهێنان خەریكی خوێندن بووم، بە هۆی كاری سیاسیەوە گیرام و (15) ساڵ حكومم بەسەردا سەپێندرا و نەمتوانی پەیمانگا تەواو بكەم، دوای راپەڕین بە ماوەیەكی زۆر بەبڕیارێك توانیم ساڵانە تاقی كردنەوەم ئەنجام دەدا تا لە ساڵی (2007) تەواوم كرد، بۆیە هەموو جارێك ئەڵێم من پەیمانگام بە (23) ساڵی تەواو كردووە”.
عەبدولغەفار عەبدوڵڵا
Abdulgafar1981@yahoo.com
