كەژاڵ ئیسماعیل : خیانەتی ئەلیكترۆنی
گەرچی ساڵانێكە تەكنەلۆژیا خۆی بەهەموو ماڵێكی ئەم كەینونە فراوانەدا كردووەو كەم تازۆر مرۆڤ سودیان لێوەردەگرێت، جگە لەلایەنە ئیجابییەكانی داهێنانە نوێكان كە خراونەتە خزمەت مرۆڤایەتی، لەئاكامی ناهۆشیاری بەكارهێنانی، كۆمەڵێك سلبیات رووبەڕووی چارەنووس و بنەما ئەخلاقییەكانی كۆمەڵگە بەگشتی و پەیوەندی خێزانیی بەتایبەت هاتوون،
گەرچی تەكنەلۆژیا بۆ خزمەت بەمرۆڤایەتی ڕۆژ لەدوای ڕۆژ لەپێشكەوتن و داهێنانی ئامێری و بەرهەمی نوێدایە و بەردەوام لەبازاڕە جیهانییەكاندا دەفرۆشرێن، بەڵام خودی مرۆڤ زۆرجار ئەو مرۆڤانە دژ بە بەرژەوەندییەكانی خۆی بەكاریان دێنێت، ئەو لەنێو زۆرینەی كۆمەڵگە تازە هۆشیار و بەمۆدێرنبووەكان لەتەشەنەسەندن دایە بەكارهێنانی كۆمپیوتەرە، بەجۆرێك لەنێو سەنتەر و لەشوێنە گشتی و ماڵەكاندا تاكی كۆمەڵگەی بەجۆرێك سەرقاڵ كردووە، تا ئەو ڕادەیە كاریگەری و سلبیاتەكانی لە سوود و ئیجابییەتەكانی زیاترن، هۆكاری ئەو كێشەیە بۆ ناهۆشیاری و نەبوونی ڕۆشنبیری تەواو لەهەمبەر بەكارهێنانی كۆمپیوتەردا بەمەبەستی خزمەتكردن، بەتایبەت لەكۆمەڵگە چەپاوەكاندا كە كۆمەڵگە تاوەكو ئێستا بەڕووی رۆشنبیری و مۆدێرینییە تا بەدیوە رۆشنفیكرییەكەیدا نەكراوەتەوە، زەرەرمەندی یەكەم لەخراپ بەكارهێنانی ئەو ئامێرە خێزانە، هەڵبەت نەبوونی كۆنتڕۆڵ لەسەر ئەو ئامێرە وەك ئامێرێكی شەخسی دەرگای دونیای بەڕووی تاكدا كردۆتەوە، بەهەموو سلبیات و ئیجابیاتەكانییەوە.
كێشەی هەنوكەی زۆرینەی ئەو كۆمەڵگایانە خیانەتكردنە بەهۆی فراوانی و ئازادی لەبەكارهێنانی كۆمپیوتەردا و بوونی هەزاران ماڵپەڕ و كەناڵی ئەلیكترۆنی بۆ یەكناسین و دیالۆگكردن لەنێوان خەڵكاندا، یەك لەئاكامە سلبییەكانی كاڵكردنەوەی پەیوەندی گەرمی خێزانە لەڕێگەی كۆبوونەوە و قسەكردن، ئێستا بەدیلی ئەو كۆبوونەوەیە دانیشتن و سەرقاڵی خێزانە بەكۆمپیوتەرەوە، بەتایبەت ڕەگەزی نێر كە زیاتر ئازادن لەبەكارهێنانیدا لەنێو سنووری خێزاندا بەحوكمی ئەو سوڵتەیەی بەدەستیانە، لێرەدا ژن باجی ئەو هۆگربوون و دروستكردنی پەیوەندییە دەرەكیانە دەدات، لەدەرەوەی خێزان و لەڕیگەی ئەنتەرنێتەوە، گەرچی كۆمەڵێك فاكتەر هەن، دەبنە هۆكار بۆ دروستكردنی پەیوەندی سۆزداری لەو دیو سنووری خێزانەوە، بەڵام كۆمپیوتەر ڕێگەخۆشكەرە بۆ دروستكردنی ئەو پەیوەندیانەی كە بەهەموو حاڵەتەكانیەوە بە (خیانەتكردن) دەناسرێت.
الفونسی راجون دەڵێت (بۆ ئەوەی پرۆسەی هاوسەرگیری سەركەوتوبێت، پێویستە ژن كوێر و پیاو كەڕ بێ).
زۆرن ئەو كیشانەی لەئاكامی خراپ بەكارهێنانی ئامێرە تەكنەلۆژییەكان ڕووبەڕووی خێزان دەبنەوە. هەر لەكەناڵە ئاسمانییەكان كە تەلەفزیۆن لەڕێگەی سەتەلایتەوە دەیانگەیەنێتە هەموو ماڵێك، تاوەكو مۆبایل و ڤیدیۆ و ئەو ئامێرانەی مرۆڤ دەتوانێ لەڕێگەیانەوە جۆرەها ئەفلامی ئیباحی ببینێت.
خیانەتی زەوجی، پەیوەندی سۆزداری، شەڕ و ئاژاوەی خێزان، بەهەدەربردنی پارەیەكی زۆر، بەفیڕۆدانی كات، نەمانی پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكان، نەمانی كۆنتڕۆڵی خێزان، بێئاگایی لەو كێشانەی لەخێزاندا هەیە، گۆشەگیری و دروستبوونی نەخۆشی دەروونی (ئیدمانبوون بەكۆمپیوتەر یان مۆبایل)، هاوسەرگیری وەهمی، هەتا دەگاتە بەستنی پەیوەندی ناشەرعی نێوان ژن و پیاو.. ئەمانە كۆمەڵێك كێشەن خێزانیان رووبەڕووی ئاكامێكی نادیار و هەڵوەشاندنەوە كردووە، هۆكاری ناهۆشیاری ناڕۆشنفیكری تاك و ئاكامی لاوازبوونی ئەخلاقیاتی تاكە.
بۆچی ژن خیانەت دەكا؟
بەتەنها پیاو ناكەوێتە نێو گێژاوی خیانەت و لادانەوە، بەڵكو لەئاكامی ئەو ناهۆشیارییە ژنانیش بوونەتە نێچیر و قوربانی ئەو كێشە تەكنەلۆژییەی ئەمڕۆ لەكۆمەڵگە چەپاوەكان و زۆرینەی كۆمەڵگەی مرۆڤایەتیدا باوە، هەڵبەت پەراوێزخستنی ژن و گەڕانی پیاو بەدوای تێركردنی غەریزەكانی خۆیدا لەدەرەوەی سنووری خێزان ژنی خستۆتە نێو گێژاوی گەڕان بەدوای دۆزینەوەی ئەو سۆز و ئارامییەی كە بێبەشە لێی، چ جا لەڕێگەی مۆبایلەوە بێت، یان لەڕێگەی تۆڕی ئينتەرنێتەوە، هەڵبەت هۆكارەكان زۆرن و كێشەكە هەرخۆیەتی، ئەویش كاڵبوونەوەی ئینتمای تاكە لەخێزاندا و ناهۆشیاری و هەستنەكردن بەو بەرپرسیارێتییەی كە لەسەرشانی هەریەك لە ژن و پیاوە، ئەویش پاراستنی خێزانە لەهەر هەڕەشەیەكی دەرەكی دەبێتە هۆی هەڵوەشاندنەوە.
كۆمەڵێك فاكتەر هەن، كە هەریەك لە ژن و پیاو بەرپرسن لەدروستبوونیان بۆ تەشەنەكردنی كێشە كۆمەڵایەتییەكانی نێو خێزان لەوانە (سەرقاڵی پیاو بە كار و مانەوەی لەدەرەوەی ماڵ بۆ ماوەیەكی زۆر، سەفەركردن بەمەبەستی حەوانەوە، ڕێزنەگرتن لەئەرك و مافەكانی هەریەك لەژن و پیاو، مانەوەی ژن ماوەیەكی زۆر لەشوێنی كاركردن، بایەخنەدان بەپێداویستییەكانی پیاو، تێرنەكردنی غەریزە سێكسییەكانی ژن و پیاو، نەبوونی خۆشەویستی…) كەوابوو هەریەك لەژن و پیاو بەرپرسن لەو ئینحرافاتە ئەخلاقیانەی رووبەڕووی دەبنەوە لەڕێگەی تەكنەلۆژیای مۆدێرنەوە.
گەرچی كۆمەڵگە بەگەنج و گەورەكانەوە سەرقاڵی ئامێرە تەكنەلۆژییەكانن، بەڵام ناهۆشیاری وایكردووە لەئاكامی ئەو خراپ بەكارهێنانە ناشارەزابن، وەك بڵاوبوونەوەی كۆمەڵێك نەخۆشی جەستەیی و دەروونی لای ئەو كەسانەی كە هۆگری ئامێرەكانن، هەریەك لەو نەخۆشییانە ئاكامی سلبی دەبێت بۆ سەر دواڕۆژی كۆمەڵایەتی و دەروونی و جەستەیی، بەڵام ئایا گەنجێك ڕۆژانە چەند كارتێك بەمۆبایل قسە دەكات بیری ئەوەی هەیە چۆن و بەچی دەستی كەوتووە؟ ئەویشی جێگەی نیگەرانییە، ڕۆژانە دەیان كێشەی كۆمەڵایەتی رووبەڕووی خێزان دەبێتەوە، هەر لەكوشتن، ئازاردان، دەستدرێژی زایەندی، توندوتیژی، تەڵاقدان و پەرتەوازەبوونی خێزان، كەچی كێشەكە هەر وەك خۆیەتی و بەڵكو تادێت لەزیادبوونە. ئایا ئەو كۆمپانیایانەی ئامێرە تەكنەلۆژییەكان بۆ خزمەت بەمرۆڤایەتی بەرهەم دێنن، ئاگاداری ئەو ئینحرافاتە ئەخلاقیانە هەن، كە ڕووبەڕووی كۆمەڵگە هاتووە؟
