کۆلێکسیۆن… عیشقێکی مەزنی مرۆڤە ڕۆژئاوایەکان بەرانبەربەبەرهەمی هـــــــــونهری شێوەکــاری و ڕێزگرتنێك لههــــــــونهرمهندانی پلاستیك …
نووسینی : لۆغ موغه
وهرگێڕانووئامادهکـــــــردنی لهزمانی فرنسی بـــۆزاراوهی سۆرانی کوردی : شێرکۆجهلال
بهشی یهکهم : گەلۆبەرلەوەی بچمەناوکرۆکی ئەوبابەتەهەستیارەگەرکەئاماژەیەك بەوشەی کۆلێکسیۆن بکەم کەواتە وشــــەی ناوبراوبەومانایەدێت کۆکرندەوەوکرینووگەڕان بەدوای بەرهەمی هــونەری هەرلەتابلۆیەك تادەگاتە پەیکەرێك یان سیرامیکێك. بێگومان ناوزهدکردنی وشهی کۆلیکسیۆن لهلایهن بهڕێوهدهرایهتی مـــــــــــۆزهخانهی هاوچهرخ لهشاری پاریس ههڵبژاردراوه وهك ڕێزلێگرتنێك بۆ ئهوکهسایهتیانهی بهوکــــــاره ههڵدهستن و بهشێکی تهواوی ژیانی ڕۆژانهیانی بــــــــــۆ تهرخان دهکهن . گهلۆ ژمارهیهك لهوکهسایهتیانه خوزیار نیین بهشێوهی ئاشکرائهم کارهبکهن نهوهکوبکهونه ژێرههڕهشهی دزین لهلایهن خهڵکانێك لایهنی دوومی نایانهوێت بناســـــــرێن لهلایهن حوکمهت نهوهکوبکهونه ژێرپاڵهپهستۆی باجدانی هونهری ئەوانەی بەم کارەپیرۆزەهەڵـــدەستن پێیان دەوترێت کۆلێکسیۆنێر ژمایان دهگاته نهوت کهس لهوڵاتی فرنسا که لهههمووبهشهکانووشێوازهکانی هـــــونهری پلاستیك تـــــــابلۆکـــــــــۆدهکهنهوهئهوانهن کلودپۆمپیدۆ( ژێغوم سیدۆ) (ژان پێغ مویکس)( مهغی ڤۆن پینۆ)( چین ئهلڤاغێ دوتۆلودۆ)( پۆل دینی)( ئولێن دهڤیدویل) بێگومان هــهریهك لهوکاسایهتیانه ژمارهیهکی زۆرپهڕتووکیان بهچاپ گهیاندوه لهسهرئهوبهرههمانهی کۆیان کردۆتهوه جگهلهوهی ساڵانه دهرگایان کـــــــراوهیه بهسهر میدیابهگشت بهشهکانیهوهســــــــــهردانیان دهکهنوووتارونووسین لهســـــــــــــهرکارهکانیان دهنووسن بهتایبهتیش گـــــــــــــۆڤاری هـــونهرهجوانهکان کهژمارهیهکی لێ ههڵبژاردوون بهتێرووتهسهلی باسیان دهکات و ئاماژه بهژیانی تایبهتیان دهکات و بیربۆچونیان دهخاتهڕووههرلهسهرهتای باســــــــــــهکهش لۆغ موغهی ڕۆژنامهنووس ئاماژه بهخهسڵهت وگرینگی ههستی بینیین و جـــــــــوان زانی دهدات لهلایهن ئهومرۆڤانهو جگهلهوهش ئاماژهبهوهدهدات که ئهوان خهڵکانێکی پارهپهرست نیین لهوهی زیاترکه بهبیری ئهوان پارهدهتوانێ بهشێك لهچێژووخواستی مرۆڤهکـــــان بهرانبهربههــــــــــونهرزیادبکات .ئەوڕوودەیە لەوڵاتانی ڕۆژئاوابەشێوەیەکی بەرفـــــــراوان لەلایەن خەڵکانێك کەعەشقی هونەرن گرینگیان پێدەدرێت زۆرجاربەسهردانێکی نهێنی بۆ ماڵی یەکێك لەم کۆلێکسۆنەرانەمـــرۆڤ ئەوەنــــدە ســـــــەرسام دەبێت وادەزانێت لەناومـــــــۆزەخانەیەکی نێونەتەویی دەســــــوڕێتەوەوسەیری بەرهەمی هونەرمەندانی جیهان دەکات . بەڵام مخابن ئەم خەسڵەتە تاوەك وئیمڕۆشی لەگەڵــــــدابێت کەمرۆڤایەتی پێی ناوەتە ناوسەدەی بیستوویەکەمەوە لەکـــــــوردستان نەبۆتە باولەلایەن کۆمەڵگای کوردەواری تابگرەبورژواکانی کوردئەوانەی نیوسەدەشە لەئەوروپاوئەمریکادەژین بەهەمان شێوەبەدەگمەن خــــــۆت بەماڵەکوردێك دا بکەیت تابلۆیەکی ئۆریژینالی هونەرمەندێکی بیانی یان کــــــــورد لەماڵەکەی دەدۆزیەوە. گەلۆئەوسپووتەش هەمـــووی بـــۆنەبوونی چێژلەهونەروگرینگی نەدانە بەولقە پڕشەنگدارەی هــــــــــونەربە هەموولقەکانیەوەلەلایەن خەڵکی کــــــوردبەگشتی.بۆیەبەگرینگی دەزانم ســـــــــــــەردانه نهێنیه کهی ڕۆژنامهنووس (لۆغ موغه)تان بۆوهربگێرم که بهئهنجامی گهیاندووه بـــــــــــۆژمارەیەك لەوکەسایەتیەمەزنووهێژایانەی کەبەشێك ژیانی خـــــــــــۆیان بــــۆئەم عیشقەگەورەیە تەرخان کردوەبەتایبەتیش لەوڵاتی فرەنسا……
کلودپۆمپیدۆ… یهکێك له کۆلێکسیۆنهرهههرهناســــــــــــراوومهزنهکــــــــانی وڵاتی فــرنسا کلودپۆمپیدۆیه کهدهکاته هاوسهری جۆرج پۆمپدۆی ســـــــــــهرۆك کۆماری کـــــــۆنی فرهنسا کهئیمڕۆههردووکیان لهژیان نهماون. ناوبراۆدهڵێت جـــــــــۆرج پۆمپیدۆی هاوســـــهرم عاشقێکی گهورهی هــــــــونهری شێوهکـــــــــاری بووبهتایبهتیش هــــونـــــــهری هاوچــــهرخ هــــــهرئهیش منی خزاندهناجیهانی ئهوهونهرهوئارهزوهکانی لهلاگهورهکردم بهڵام دوای مـردنی ئهومنیش ئێستاوازم لهکرینی تابلۆکان وپارچههــــــــونهریهکانی تر هێناوه. ئیمڕۆ کلودپۆمپیدۆدهبێژێت کهلهناوخانوهکهم لهشـــــــــــــاری پاریس دهســــــــــووڕێمهوه نازانــم لهکوێوهچاوههڵبڕموولهچی خاڵێك بووستم بهرانبهرئهوههمووشـــــــاکاره هــــــــــــونهریهههڵواسراوانهی سهردیوارومهمهڕهکانی ناوخانووه گهورهکهم کهخــــــۆیان لهتابلۆی چهندین هـــــــــونهرمهندی جیهانی دهدۆزنهوه لهوانه تابلۆی دووفۆنتهنه( دوونافوره لهبهرههمی هــــــونهرمهنــــدپیکابیه) یان تابلۆیهکی هونهرمهنــــــــــد( بیسیێغ) و تابلۆی لهدایك بـــــــوونێکی نـــــوێی هــــــــونهرمهندی ڕۆمانی( بغهن کوزی) کهزۆرلهمهوبهردهستهبهرکراون وبهنرخی بهها کــــــــــراون بۆوێنهتابلۆی دوونافورهکه به سێ ســــــــهد ههزارفرهنکی فرنسی کراوه واته چلوپێنج هــــــــهزارئۆرۆههروهها پۆرترێتێکی هـــــــــونهرمهند( بۆلێزو) تابلۆیهکی کۆمپۆزسیۆن کهلهلایهن (ڤیۆغیه سیلڤادێ دێدیکاسێ ) پێشکهش بهجــــــــۆرج پۆمپیدۆکراوه. گهلۆئهگهرسهرنج بدهینه هــــــــۆلهگهورهکهی کلۆدپۆمپیدۆئهوهپشکی هـــــــــهرهگهورهودهوڵهمهنـــــــــدی ئهوکۆلێکسیۆنهی بهبهرکهوتـــووهکه بهشێوهیهك خـــــــــۆی نمایش دهکات وهك ئـــــــــــهوهی یهکێك بێت لههۆلهکانی پاشایهتی فرنسا. لهوتابلۆبهنرخ وشاکارنه ی خۆیان پیشان دهدهن تابلۆی گهورهی ڕووت کهلایهن هونهرمهند( کوبکه) نهخشاوه لهتهك ئهوان دووپارچه بهردی هــــــونهری تاشراووبهرههمێکی لیتۆگرافی کهلهلایهن هونهرمهندی فرنسی( جۆرج بغراك) بهرهـــــــــهم هێنراوه ههروهها تابلۆیهکــــــی هونهرمهندی ناوداری ڕووس (کاندنسکی) وشـــــــاکاری( ســـــــــــــــهروهری ســــــهمۆتغاس) به ڕهنگی شین لهبهرههمی هونهرمهنــــد (کلاین) که له ژووروبیرۆتایبهتیهکهی (کلـــــــۆد پۆمپی دۆ) ههڵــــــــــــواسراوه ئــــــــــــــهگهرســــــــــــــــــــــهرنجیش بـــــــــــــــدهینه سهردیواری مهمهری کـــــــــــۆشکهکه بهدهیــــــان تابلۆی گهورهڕازاوهتهوهکهزیاترخــــــۆیان لهبابهتی تابلۆی جهنگ دهدۆزنهوهکهبهشێوهی کلاسیك و کلاسیکی مۆ دێرن کێشراون لهگهڵ ماکێتی پهڕتوكخانهی جــــــــــــۆرج پۆمپیدۆ که پاێزراواهلهناوفۆڕمێکی لهجام دروست کراوبێگومان ئهوهی شـــــــــــــــایهنی باسهلێرهدوای کـــــــــۆچی جۆرج پۆمپیدۆهیچ گۆڕانکاریهکی ئهندازیاری لههۆلومهمهڕهکان نهکراوهوهدهست لهتابلۆکان نهدراوهوشوێنیان نهگـــــــۆڕاوه وهلهئاستی کڕینی تابلۆوکۆلێکسیۆن بهرهـــــهمهکان ههروهکی خــــــــــۆیان ماونهتهوهو زیادیان نهکردوهبهڵام کلود پۆمپیدۆ ههروهکی جاران وسهردهمی ژیانی لهگهڵ جۆرج پۆمپیدۆ کهبهردهوام ســــــهردانی گـــــــــالێری ومۆزهخانهوجموجۆڵههونهریهکانی پاریسیان دهکرد ئیمڕۆش بههــــــــهمان شێوهکلودپۆمپیدۆبهردهوامه لهوسهردانوو جموجۆڵانهوچێژی بهرانبهربههـــــــــــونهرنهگـــــۆڕاوهجگهلهوهش بههـــۆی شـــــــــارهزایی و دهوڵهمهندی لهم بوارهگرنگ و ههستیارهبۆته ئهندامی مۆزهخانهی مۆدێرنی هــونهرلهفرنساوههروهها ئهندامی مۆزهخانهی گوگونایم موزێ لهنیۆیۆڕك ….
کلودبێری… سیناریۆنووس و بهڕێوهبهری گالێری . یهکێك لهپهیڤه جــــــــــوانهکانی ئهوکهســــــــــایتیه هێژایهئهویه کهدهڵێت هــــهرگۆڕانکایهك بهسهرشێوازی هـــــــــونهرچێژی هونهریــــــــم بهرزتردهکاتهوه گهلۆکلودبێغی لهکاتی کارکردنی بــۆ فلیمی سینهمایی لیۆکاستۆل یهکهم خورپهی دڵی بــــــــۆهونهری هاوچهرخ لێ دهدات وبهختی خۆی لهناوجیهانی ئهوهـــــــــونهرهدهخاته تاقیکردنهوهلهکۆتایش دهبێته بهکێك لهبهختهوهرانی هونهری شێوهکاری و وهك دهڵێن ڕاوکاری کۆلێکسیۆنی هونهری هاوچهرخ یان مــــــــۆدێـــــــــرن لهوانهتوانی ببێته خـــــــاوهنی یهکێك لهتابلۆکانی هـــــــونـهرمهنــــــدی ناودار(پیکاسۆ) ههروههاتابلۆی (تهمهغه) لهبهرههمی هونهرمهند( لۆلیتهلۆم پیکا) و تابلۆیهکی هــــونهرمــــهنــــدی فرنسی( ژون دوبووفێ ) ژمایهکی زۆر له تـــابلۆکانی ههردووشێوازی هــــــاوچهرخ و شێوازی هــــــونهری گێڕانهوه وگـــوزارشتهی مێژوو. بێگومان دهوڵهمهنــــــــــــدی ئهوکاسایهتیه لهبـــــــواری کرینوکۆکردنهوی تابلۆو پارچههــــــــــونهریهکان گهیشته ئهوئاستهی دیالـــــــــۆگێك دروست بکات لهنێــــوانی خــــــــۆیی و مێژوونووسی بواری هـــــــــــونهر( ئان ئاندغێ )لهئاکام نووســــــــــــــهری ناوبراوبههۆی کــــــــــۆششهکانی (کلۆدبێغی) پهڕتوکێك ئامادهدهکات ، ههربـــــــــــۆیهش لهســـــــــــهرتای پهڕتووکهکهی خـــــــــۆی دهڵێت( کلۆدبێغی) خولیامهندێکـــــــی مهزنی کۆلێکسیۆنی هـــــــــــونهری شێوهکــــــاریه هــــــهربهوهــــــــــۆیهوهش پهنادهباته بهرکــــــــــڕینی تابلۆهـــــــــهرهنــــــــــرخ بهرزهکــــان لهیێناوی عیشقی بهرانبهربهوهـــــونهره ئـهوبهردهوام چـــــاوهڕوانی بینینی تابلۆکانهوچـــــــــاوهڕوانی سیگنالێکی خــــــــورپهی دڵهبــــــــۆکڕینی شاکارێکی ترودهوڵهمهندکردنی مــــــــۆزهخانه خنجیلانهکهی خـــــــــۆی . ئهوهـــــــــــــونهرمهنـــــــــــدانهی کهزۆرسهرنجی ئهویان بۆلای خــــــــــۆیان ڕاکێشاوهوئارهزووی کڕینیان داوهتێ هــــــــــــونهرمهندانـــــــــی ئهمریکی( غۆبێرت غیمه) و (ژوودۆنهل )(وسۆل لو.وویت) (غوناغدفریدریك) ههروهها هــونهرمهنـــــــدی ئیتالی قوتابخانهی باڕۆك (پاولینی پیتڕۆ )وههونهرمهند(کلاین)و ههروهها هونهرمهندی ئیتالی (پێرۆ مهن زۆنی)و هـــــــــونهرمهندی یۆنانی( کۆنلی) ژمارهیهکـــــــــــی ترلههــــــــــونهرمهنـــــــــدان که تهواوی هـــــــــۆلهگهرهکانوو مهمهڕهکانی ماڵی ئهوکهســــــایهتیهیان پڕکــــــــردۆتهوههــــــــهرلێرهوش دهتوانیین چهشهوچێژووئارهزوهبهرزهکانی هونهری شێوهکاری لهلایهن ئهومرۆڤهدهست نیشان بکهین کهتاچــــــی پلهیهك ووردووهێژایه له ههڵبژاردنی تابلۆکان وشێوازههونهریهکان بهتایبهتیش شێوازی دهربـــــــڕین لهلایهن هـــونهرمهندانی ئهلمان وهلهکۆتایش دهکـــــــــــرێت دهست نیشانی نمونهیهك لهتابلۆکانــــــــی هــــــــونهرمهندی ئهمریکی(ئیدوان پاغکێ تۆمبلی ) بکهین بــــۆوهی ئاشنابیین بهبهرزی نرخاندنــــــــــی هـــــــــونهروههستی بینیین وئێستیاتیکا لهلایهن ئهوکهسایهتیه.
ژۆن فیلیب … گهلۆکهسایهتی ژۆن فیلیب بهپێچهوانهی کهســــــــــــــایهتی کلودبێری بووه واته ئهودژی لێدانی یهکهم خورپهی دڵ بووهسهبارهت بهکڕینووعهشقی بۆ تابلۆیهك یان پارچهیهکی هـــــونهری تر . ژمارهی تابلۆوپارچههونهریهکانی دهگاته زیاتر له سهد دانه بهرههمی بهنرخوگران بههائهگهرچـی تائیمڕۆڕوناکی و بینییان زۆرکهم کهوتۆتهســـــــــهربهڵام زۆربهی ئهوبهرهــــــــهمانه پهیامێکی رامیاری لهخۆدهگرن . ناوبراوماوهی بیست ساڵه بهکاری کۆلێکسیۆن ههڵدهستێت ئیمڕۆش یهکێکه لهپێشـــڕهوی کۆکهرهوانی پارچههـــــونهریهکانی وڵاتی فرنسا بـــــــــــۆیهش پرسیارمان لێیکردبۆخولیای ئهوکارهبووه لهئاکام وهڵامێکی چاوهروانهکراووشڕۆڤهیهکی بێ ئهندازهوگرینگی وروژاندکهبۆئهم ســـــهدهیهی تێیدا دهژین بههای خۆی ههیهبهتایبهت بۆ خهڵکانێك کهبهشداری لهعیشقی هـــــــــونهردهکهن بهتایبهتیش هونهری مۆدێرن وتێگهیشتنمان لهوشێوازهنامۆوهاوچهرخانهی گۆڕهپانی ئیمڕۆی هــــــــــــونهروههروهها بهشداری کرندنووبرهوپێدانی چهشهوچێژی هونهروبهرزکردنهوهی ئاستی ڕۆشـــــهنبیری هــــــــــونهری و هیواکانمان سهبارهت به ڕهوتی هــــــونهر ههرلێرهوهش ژۆن فیلیب کهسایهتیهکی سنوورشکێن دهبێت بهتایبهت لهســـــــــــــــــهربهرههمی تـــــــــــۆرۆنی کهیهکێکه لاتابلۆههڵواسراوهکانی ناوهۆلهکهی روونتر بهرههمێكی هونهری کهمایهی دروست کردنی بیروهزری هــــــونهری بێت وکهلێنێك پڕبکاتهوهلهڕهوتی هونهری هاوچهرخ. بۆیه بهنینینی ئهوبهرههمههـــــــونهریه پرسیارێکی بهم جــــــــــۆرهخۆی لێمان قیت دهکاتهوه… ئایا ئهمهیه خاڵهکانی کۆتایی جوانزانی وبههاهونهریهکانی هــــــــــونهری شێوهکاری یان ڕهوتی هــــــــــونهرلهمهمان زیاتروجوانترودهوڵهمهندتر لێ داوادهکـــــــــات وژیان تاقیکـردنهوهیهکی بێ کۆتایهولهدایك بوونی نوێش بهڕێوهیه؟
گریمان لهتوانامان داههبێت دورتربڕوانیین وههنگاوهکانمان زێدهترههڵدهین ســهبارهت بههونهر ئایا چی شوێنهوارێك بهجێ دههێڵین دهرههق بههونهرو ئایا ئهم ڕهزمهلهشێوازی هـــونهرتاچهند مایهیی سهرنجدانی بینهران دهبێت بهرانبهربهتابلۆیك وتاچهند تهماشاڤان دهوهستێنێ لهبهردهم شاکارێکی هـــــــــــونهریدا. چۆن تابلۆیهکی وهك تۆرۆنی ختمی پێڕهنگ لێدانی تابلۆی ژماره پهنجا وهردهگـــــرێت وجارێکیتردووبارهناکرێتهوهلهلایهن هــــــــــــــونهرمهند یان چـــــــــــــۆن تابلـــۆی یورێن وتابلۆی رهی بۆر لهســــــــــــهرههمان فـــــــــۆڕمی لاکێشهیی بهرههم هێناوهوهفاداربووبهرانبهریان لهوهی جـــــــــارێکی تر لهسهرئهوفۆڕمووئهندازهیه تابلۆ نهکێشێت . چـــــــــونکههونهرمهنـــد وای بـــــــــۆ چوهکهجۆرێك لهکاری واهزرناشێوێنێت وجورێکیش لههاوســــــــهنگی وڕتمێکی ڕێك وپێك لههــــــــــزردروست دهکات بێ ئهوهی هــــــــــونهرمهنــــــد مهجبوربکـــــــات دووباره لهوفــــــۆڕمووشێوازوئهندازهیه بهرههم بێنێت. جگه لهوهی ئهندێشهیهکی ڕۆشهن فکری لهلامان دروست دهکــــــــهن لهکــــۆتاتیش لهههرچــــــــــرکهیهك جـــــــــۆرێك لهبهختهوهریمان پێ دهبهخشن جگهلهتوانای هــــــــــــونهری بههێزجۆرێك له دیالێکتی جیاوازدهخهنه ڕوونیشانهیهکی تری ڕێك وپێکی هـــــــــــونهردهپێکن جگه لهوهی دهمانخهنه ناو فهزاوئهتمۆنسفێرێکی نهپچڕاوی مێژووی هونهروپێشاندانی بێگومان باوهڕیشمان بهباڵادهستی هـــــــــــونهری هاوچهرخ وکرین وفرۆشتنهوهی بهرههماکان بهرزڕادهگرن وبهرگریمان بهرانبهربههـــونهربههێز دهکهن بهگشتی . واته کڕین وکۆلیکسیۆن لهڕێگاکانی چێژوو بزووتنهوهی هونهروپێش وهچوونی که شـــــــــڕۆڤهیهکی قولترمان بهگوێچکهدا دهسپێنن بهرانبهربههونهرههرئهوهشهلهئاکام دهبێته ماهیهتی گرێـــــدانوو بهندبوونمان بهوکارهپیرۆزهوئهوینمان بهرانبهربههونهر بهرزڕادهگرێت….
دیدیێ سویشارد… یهکێكه له کۆلێکسیۆنهرهکانی کهزۆر لهتهمهنێکی گهنجی دهستی کــــردوهبهکاری کڕینووفڕۆشتن یهکێك لهقسهسهرنج ڕاکێشهرهکانی دیدێ ئهوهیه که دهڵێت هــــــــــونهری شێوهکاری هــــــــمونهرێکی زیندو پڕ لهجولهو پڕهلهژیان. ئهوکــــــۆکهرهوهیهکی تابلوپارچههـــــونــــــهریهکـــــانــــی ترهههرلهههڕهتی لاویهتیداچۆتهنائهوجیهانه مهزنهومامهڵهی لهگهڵ کردوهئهگهرچی خـــــۆی دهرچی کۆلێژێ ئهنـــــدازیاریه بهڵام شــــــــــــۆڕش گێڕێکی عاشقانهی کرینووکۆکهرهوهی تابلۆهــــــــونهریهکانه بهتایبهتیش شێـــوازهکانی هاوچــــهرخ یهکێك لهقسـه ههرهســـهرنج ڕاکێشهرهکانی (دیدیێ) کهدهڵێت لهتاقیکردنهوم بهرانبهر به تابلۆپارچههــــــــونهریهکانی تری ئهوهـــــــونهرهمهزنوو دهوڵهمهنـــده ئهم ڕاستیهم بــــــــۆ ئاشکـــرابــــــــــــــووهکه کههـــــــــــــونـــــهرهکه دهبێتــــه بهشێکـی گـــــرینگ لهژیانـمانـــــوو لـــــهگهڵمانادهژیتوولهگـــــهڵیادهژین کــــــهواته ئهگــــــهرچـــــی تابــلــۆقســــــــهناکـــــات بهڵام کائینێکـی زیندوهوههربهزیندوش دهمێنێتهوه…
