سـامـانی وەسـتا بـەکر & فـەرەیـــــدون کـونـجـرینـی
لە نوێ بوونەوەی شۆڕش و خەباتی شاخدا چەند حیزبی کوردی ئۆپۆسیزیۆنی پارتیزان بوونی هەبووبێت لەپێناو رزگاری خاك و بەئازادی ژیانی هاوڵاتیانی دژبە ڕژێمی بەعس بوە ، دوابەدوای ڕاپەڕین و گۆڕانکاریەکانی ناوچەکە تا ئەم وەرزە چەندین پارتی نوێ بونی هیە، ئەو پارتانەی ١٩٩١و ساڵانی
دوایی دامەزراون بەدرێژایی بوونیان نەیان توانیوە درزێك لەکەلێنی کۆمەڵگەکەماندا پڕبکەنەوە یان ببنەهۆکاری باشبوون و بەرەوپێشچوونی سیستمی حوکمڕانی، بەجۆرو نێـــــیەتێك دانــەمــەزراون کۆتای بەهەژاری و برسێتـی و نەمانی چەوساندنەوەی چیانایەتی بهێنن، بەڵکو بۆ پاڵپشتـی کردن و بەهێزکردنی دوولایەنی دیاری باشور دروستبوون یان دروستکراون و دواتر قڕوقەپیان پێکراوە و ڕەزامەندبوون بەو سیستمەی بەدرێژای 26 ساڵ پارتی و یەکێتی حوکمی تاکڕەوی و تاک لایەنەی دەسەلاتیان گەشەی پێکردووە، لە ئێستاشا دوو قەوارەی نوێ بەشداری لە هەڵبژاردنەکاندا ئەکەن بۆیە لێرەوە بەدواوە ئەبێ گۆڕان ووردتر و ڕژدتر داخوازییەکانی خەڵک بەدیدبگرێت و ئەقوال بگۆڕێ بە ئەعمال.
لەدامەزراندن و هاتنە کایەیی سیاسی و بەشداربوون لە حکومەتدا پێویستە پێش پشتیوانی لە هەرقەوارەیەك، بیەوێ بەشداربێت لە هەڵبژاردنەکاندا یان هەر لایەنێکی ئۆپۆسزیۆنی دامەزرێ مەبەست لە ئامانجەکەی بە هەند وەرگیرێ، لە ڕوانگەیەکی دی لەوەدڵنیابن ئایا قەوارە نوێکان هاوشێوە ئەو حیزبانە نابن کەلە پاش بەهاری ١٩٩١و ساڵانی دواتر دامەزراون ؟
بزوتنەوەی گۆڕان لەسەرەتای دروستبوونی لەڕوانگەی ناوەکی جیاواز لە هەرپارتێکی نوێ دامەزراوەو پشتبەستوتر لە دەسەڵاتداران بە واقعی کۆمەڵگەی کوردی کاری کردووە و بۆتە هۆی کەمکردنەوەو ڕێگیری لە نەیارانی خەڵکی هەژار و توانیویەتی وەك بزوتنەوەیەکی ڕادیکاڵ و ڕاستگۆ لە پێناو مافی هاوڵاتیانا خەبات بکات. لە چوار ساڵی ئۆپۆسیزۆن بوون و ساڵ و نیوێک بەشدار لە دەسەلات توندو چاونەترسانە بەپێـی خواستـی هاولاتیان کەم تا زۆر چالاك بووە، لە دەسەڵاتیشدا هاوشێوەی ئۆپۆسیزیۆن کاری کردوەو ڕێگیربووە لە بەرفراوانی گەندەڵی و دەستێوەردانی حیزب لە حکومەت بەڵام هێزی نەیارانی لەسەرەوە بووەو نەتوانراوە پێچەوانەی ئاڕاستەی دەسەڵاتی پارتی و یەکێتـی کار لەسەر بەرنامەکانی بکات بەڵکو زرمەزلێـی سیاسی ئەو دوو لایەنە ترس و تۆقاندنیان گەیشتۆتە ئاستێکی خراپ تەنانەت ئاڕاستەی مەکۆو بازنە و بنکەکان لەڕێی سوتان و تاڵان و دەسبەسەراگرتن مەبەستبوە لە شەڕەنگێزی و دوپاتکردنەوەی جەنگی ناوخۆ کە ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ نەبوونی دادگاو دادی گشتـی بێ لایەن بەواتای نەبوونی سەروەری یاسا.
لێرەوە پوخت و چڕ هەوڵئەیەین ئەو خاڵانە بخەینە ڕوو کە کۆی گۆڕانخوازان و شەقامی کوردی چاوەڕێی ئەکا لە گۆڕان لەسەر هەردوو ئاستی نیشتمانی و حیزبی:
ئەکرێ کۆی کیشەکانی هەرێم لەسەر ئاستی نیشتمانی لە ڕێگەی دوو چاکسازییەوە چارەسەر بکرێ کە ئێمە بەناوی “دایکی ڕێفۆرم” ناوزەندی ئەکەین ئەوانیش.
یەکەم: “دامەزراوەی دادگای گشتـی بێ لایەن و پڕاوپڕ سەربەخۆ”یە، ئەو دادگایە لێکۆڵینەوە بکات لە هەر بابەتێکی نیشتمانی، نەتەوەیی، حیزبی و ڕێکخراوەیی تا بچوکترین تاوان و ئەکتیڤ کردنی سەرجەم دادگاکانی هەرێمی کوردستان، بوونی دادگای نیشتمانی بەپەیوەندی کردن لەگەڵ داگای فیدراڵی گرنگیەکی هەنووکەییە.
دووەم: هەڵوەشانەوەی میلیشیای حیزبی لەژێر هەر ناوێکابێ و دروست کردنی هێزێکی چەکداری پڕ چەکی نیشتمانی لەژێر چەتری وەزارەتی پێشمەرگەدا بەمەرجێک وەزیری پێشمەرگە کەسێکی قاڵ و پرۆفیشناڵ و مەدەنی بێ لایەنبـێ. بۆ ئەم کارانە گۆڕان ئەبێ هەموو ڕێگاکان بگرێتەبەرو سڵ نەکاتەوە لە هانا بردن بۆ زلهێزەکان و فشارو پەستانی شەقام سوود لێوەرگرێ.
لەدیدی شەقامەوە: گۆڕان لەرابوردوا باشتر و چالاکتر لە ئێستا کاریکردووە هەرگیز وەک هەنوکە چەقبەستوو نەماوەتەوەو لەژێر فشارو ڕەخنەدا نەبووە بەتایبەت لەم وەرزەدا وەڵامی نیە بۆ هەڵسوڕاوو ڕەخنەگران ! واتا بزوتنەوەی گۆڕان لە چاوەڕوانی پشتیواناندایە تا خۆی قوتارکات لە ڕەخنەدیدی هاوڵاتیان کە تەوەرێکی گرنگە بۆ هەڵبژاردنەکان و چوونە ناوخەڵك بەکاری نوێوە.
ڕەخنەگرتن لەناوخۆو پەیڕوی سیستم بەربەستە بۆ خراپ بەکارهێنانی پلاتفۆڕمی بزوتنەوەی گۆڕان و هەڕەشەیە بۆسەر هاوڕێیانی ڕەگــــــ ، مەبەستمانە گۆڕان چۆنی هێناوە باشتریکا لە رابوردوو، ناکرێ لێرەدا باس لە هەموو شتێك بکرێ بەڵکو بە هاودەنگی و هاوڕەنگی پشتیوانان یاداشتێکی تایبەت بۆ هەردوو جڤات و ژوورەکانی بزوتنەوەی گۆڕان تا ڕێکخەر وەك مانیفێستێک لە دوو توێی پڕۆژەیەکدا هەموو ئەو پێشنیازانە ڕەوانە دەکەین.
تیندانەوە بە گۆڕان لەسەر ئاستی حیزبی، بەدیدوەرگرتنی هاوڵاتیان لە ڕێگەی هەڵسوراوو چالاکوانان ڕەچاوکرێ، دروستکردنی پردی پەیوەندی نێوان گۆڕان و خەڵک لە قۆناغێکی باش بۆ (زۆرباش) وەک ئەوەی ئەمڕۆ هاوڵاتیان مەبەستیانەو دەیانەوێت هەبێت. هاوڵاتی پرسگەی دەوڵەتە هەر بڕیارێکی حکومەت دەرچێت دەبێت پێشوەخت پرسی هاوڵاتی تێدابێت چونکە هاوڵاتیان دەتوان بڕیاربەن و بەرپەرچی هەرهەڵەیەکی حکومەت بەنەوە.
گرنگە بزوتنەوەی گۆڕان پێشنیارو یاداشـــتـی هەرتاکێکی ناو بزوتنەوەکە بەگرنگ بزانێت و پرۆژەو پێشنیاری نێردراوی هەڵسوڕاوان ڕادەستـی ژووری مەبەست بکات پاش شرۆڤە وەڵامی گونجاو بنێرێتەوە بۆ هەڵسوڕاو گۆڕانخوازان چونکوم پێشنیارو پرۆژەکانی ئەوان هەڵقوڵاوی ئازارو دەنگی ناڕەزای خەڵکن. بە دیدگرتنـی خەڵکی بێلایەن و ڕەخنەی لایەنگرانی پارتەکانیتر و دانیشتوانی هەرێم ئەکرێ بکرێ بە کۆکی نیشتمانی، هەروەك چۆن لە ڕابوردووا گۆڕان جیاوازی لە ئایینـی و ئیتنیـــدا نەکردوە دەشکرێ جیاوازی لەناوخۆو پلە بەندی هەڵسوڕاوەکانیشیا نەکات و بەدەم داواکاری و پێشنیاری گۆڕانخواز و هەڵسوڕاو هاوڵاتی ئاساییشەوە بچێت.
نەوشیروان مستەفا پێیخۆشنەبوو لەسەر شکۆی خەباتی شاخ بژی بەڵکو ئەو بڕوای بەو تیۆرییە هەبوو “ئایا لە ئێستایا چیت بۆ ئەکرێ و چی نوێت پێیە”؟ گرنگە گۆڕان بەو ئاڕاستەیە کاربکات کە (دوێنێ فێرگایە بۆ ئەمڕۆ و ئەمڕۆ کاری نوێ ئەکەین و هەڵسەنگاندن بۆ کارەکانی دوێنێش ئەکەین و پلان بۆ سبەینێش ئەکێشین) واتا ئەمڕۆ گرنگترینە!
ئەوەی کە ئێستا کەوتۆتە سەر شانی گۆڕان داهاتووی بزوتنەوەکەی لەسەر بەندە هەربۆیە ئەرکی گۆڕان ئاسان نیە بەڵام کارکردنیش لەسەری گران نیە! گۆڕان ئەبێ سەرەتا گوێ بۆ دەنگە ناڕازییەکانی خوارەوە بگرێ تا لەسەرەوە بڕیارەکان لە بەرژەوەندی گەشەی حیزب بێت. ئەبێ گوێ بۆ ڕەخنەگرانی یارو نەیار بگرێ و نە بەپیاهەڵدانی دۆست شاگەشکەبێ و نە بەڕەخنەی نەیاریش گۆشەگیربێ. ئەبێ گوێ بۆ دەنگ و هاواری شەقام بگرێ تا پردی پەیوەندی لەگەڵ هاوڵاتی ئاساییا نەپچڕی و هەمیشە کارو فرمان و بڕیارەکان لە بەرژەوەندی مافخوراوانبێ، هەڵسوراو و پشتیوانان لەدیدی خەڵکەوە ڕەخنە ئەگرن، ئەبێ بزوتنەوەی گۆڕان گرنگی بدات بەنوسەران و ڕەخنەگران ئەوانەی بیروڕای خەڵك وەرئەگرن لە گوزەرانیان گەیشتون و داواکاریەکانیان بەدیدی خۆیان ئاشکرا ئەکەن.
وێڕای ئەوەی گۆڕان سەرکرادەیەتی لە کۆنگرەیا هەڵنابژێرێ بەلام دواخستنی کۆنگرە کە ئەبێ دوو ساڵ جارێ ببەسترێ و لە ئێستایا دواکەوتووە ئەبێتە هۆکاری چەقبەستوی، کۆنگرە گرنگە بۆ نوێکردنەوەو ژیانەوەی دەستوری ناوخۆی گۆڕان و گونجاندنی لەگەڵ سەردەمی نوێ. هەڵبژرادنە ناوخۆییەکانی ناوەوەو دەرەوەی گۆڕان یەکێکە لە گرنگترین کارەکانی گۆران کە نابێ لەژێر هیچ پاساوێکا دواخرێ کە لە ئێستایا بۆتە هۆکاری باش بەڕێوەنەچوونی ڕێکخستنەکانی گۆڕان، هەروەک چۆن حیزب کاری ڕاهێنان و پەروەدەکردنی کادێرە تا لە کاتی وەرگرتنی دەسەڵات و چوونە ناو حکومەتەوە ئاوێنەی سیاسەتی حیزبن هەرواش گرنگ و ئەرکی ئەخلاقی حیزبە کە هەڵبژاردنی ناو خودی حیزب لەکاتی خۆیا ئەنجام بدات تا هەڵسوڕاوانی تووشی پەتای “ماوە بۆ درێژکردنەوە” نەبن و ڕانەهێنرێن لەسەری و ببـێ بە کلتورێکی بێ کەڵک لەناو حیزب و حکومەتا.
ئاشکرایە کۆڵەکەکانی دامەزراندنی گۆڕان کە لەناو ناوەرۆک و پەیڕەو هەیکەلی دروست بوونی حیزبەوە و پست بەستنە بە دەنگدەر نەک شەڕکەر “هێزی چەکدار”، ئەمە مۆدێلێکی نوێ بوو کە نەوشیروان مستەفا لە دنیای سیاسی کوردا دایهێناو لە یەکەم تاقی کردنەوەو بەشداری کردنی هەڵبژاردنەکانا بوو بە دووەم گەورە حیزبی هەرێم، هەرێمێک کە هێزی چەک لە ناو حیزبەکانا باڵادەستە نەک لۆژیک. ئەوەمان لا ڕوون و بێ تەمومژ ئەکا کە گۆڕان لە دامەزراندن و ئامانجدا سەرکەرتوو بوو بە پلەی نایان بۆیە لادان لە بیرو بڕواو ئامۆژگاری و وەسیەتی بیرمەند و داهێنەر نەوشیروان کارێکی مەترسیدارئەبێ هەربۆیە جێبەجێکردنی یەکێک لە گرنگترین وەسیەت و ئامۆژگارییەکانی بە تێکەڵ کردنی خوێن و توانای نوێ بە ئەزموونی ڕابردوو بۆ دامەزراندنی دامەزراوەکانی گۆڕان بە پێویست ئەبینین.
دووپاتی دیدو شرۆڤەمان لە ئامانجە نیشتمانی و نەتەوییەکان ئەوەیە هەروەک چۆن گۆڕان پەیامێکی پشتیوانی بوو بۆ ئازادیخوازان، شکاندنی دیواری ستەم، ســتۆپــی زەوتکاری داهات، ئاشکراکردنی موڵکی هاوڵاتی، گەڕانەوەی شکۆ بۆ پێشمەرگە و ئازادکردنیان لەدەس حیزب و بەنیشتمانی کردنیان هەرواش گۆڕان ئامانجی کۆتای هێنانە بە قۆرخکاری ئازادی و کردنەوەی گرێی خراپ بەکارهێنانی دەسەڵات هەروەک چۆن لەسەرهەڵدانیەوە بەڵێنــی گەڕانەوەی مافی تاکیدا بۆ خاوەنەکەی، دەستەبەرکردنی دادی کۆمەڵایەتی، نەهێشتنی مەحسوبیەت و مەنسوبییەت، توانای گونجاو بۆ شوێنی گونجاو، ڕیزگرتن لەپەرەنسیپـی بەڕێوەبردن، پوختـی دیموکراسی، درێژنەکردنەوەی ماوەی تەواوبووی سەرۆکی وڵات یان کادێرێکی حیزبی و….هتد هەرواش ئەبێ گۆڕان بەردەوامبـێ باشتر و هۆشیارتر هەنگاو بنێین لە ڕابردوو، بۆ گەشتنیش بەم ئامانجانە گرنگە و ئەشبـێ سیاسەتی لەگوتارەوە بگۆڕێ بۆ کردار.
