هونەرمەندی بە ئەزموونی بواری شانۆ و درامای كوردیی مامۆستا (ئەحمەد سالار)، وەك هونەرمەندێكی خاوەن سەلیقەیەكی هونەریی جوان، ماوەی (45) ساڵە بە بەردەوامی لە بواری شانۆیی و درامایی دا بوونی هەبووە، ئەو هونەرمەندە بە سەلیقەیەكی جوان توانیوویەتی لە رێگەی قەڵەمەكەی چەندیین تێكستی شانۆیی بنووسێت، هەریەك لەو دەقە شانۆیانەی كردۆتە زادەی بەرهەمێكی ناوازەی شانۆیی و پێش كەشی بینەر و جەماوەریی شانۆیی كردووە.
لەمیانەی لێدوانێكی دا بۆ خوێنەرانی هەفتەنامەی “هونەری هەولێر” مامۆستا (ئەحمەد سالار) ئاماژەی بۆ چەند پرۆژەیەكی تازەی هونەریی خۆی كرد، كە بریتین لە نووسینێكی تازەی شانۆیی و هەروەها نووسین و ئامادەكاری كتێبێكی تازەی بۆ خوێندكاران و هونەرمەندانی بواری نواندن، مامۆستا (سالار) لە سەر زاری خۆی بەم شێوەیەی خوارەوە باسی ئەو كارە تازانەی بۆ كردیین.
لەسەرەتای قسەكانی دا هونەرمەندی شانۆكار (ئەحمەد سالار) گوتی : ”
یەكێك لە ئاواتەكانم ئەوەبوو، كۆمەڵێك كتێب بنووسم. بۆ قوتابیانی هونەر دەخوێنن، بەتایبەتی ئەو قوتابیانەی لە پەیمانگا یاخوود لە كۆلیژی هونەرە جوانەكانن، بەتایبەتی ئەوانەی لە بەشی شانۆ یاخوود سینەما دەخوێنن، ئەو كتێبانەش هەندێكم هێنایە بوون، لەوانە (مێژووی شانۆ، ئاخافتن، زانستی دەنگ) ئێستاكەش كتێبێكی زۆر تایبەتم لە بەردەست دایە، كتێبێكی ئەكادیمی زانستی مەنهەجیە تایبەتە بە هونەری نواندن، بۆ چوار قۆناغەكەی كولێژی هونەرە جوانەكان دەبێتە كەرستەیەكی بەنرخ، ئەو كتێبە باس لە سەرەتای مێژووی نواندن دەكات، تا رێبازەكانی نواندن و هەروەها جەختم كردۆتە سەر رێبازە ریاڵزمیەكانی (ستان سڵافەكی) لەسەر رۆشنایی رێبازەكەی ئەو، كە من زۆر باوەڕم پێەتی، كتێبەكەم لەسەر ئەو ستایلە نووسیوە”.
مامۆستا (سالار) دەربارەی ئەو كتێبە تازەی گوتیشی : “ئەو كتێبە بەناوی (هونەری نواندن)ـە، لە (16) وانە پێكدێت، هەر وانەیەك بەشێكی پێكهێناوە، لە قەبارەیەكی گەورەی (450) لاپەرەیی پێكدێت، نیازم وایە خۆم سەرپەرشتی چاپكردنی بكەم لە (بەیروت) چاپێكی رێك و جوانی بۆ بە ئەنجام بگەینم، پێم وایە ئەو كتێبە دەبێتە چاوگێكی سەركی و پر سوود بۆ قوتابیان و شاگردانی هونەر.
هەروەها مامۆستا (ئەحمەد سالار) ئاماژەی بۆ ئەوەش كرد، چەند سەرچاوەیەكی زانستی زۆر باشم بەكارهێناوە بۆ ناوەرۆكی كتێبەكەم، پتر لە (60) سەرچاوە دەبێت. كە بەچەند زمانێك سوودم لێوەرگرتووە، لەگەڵ تێك هەڵكیش كردنی ئەزموونە تایبەتییەكانی خۆم، كە پتر لە (45) ساڵە من لە هونەریی نواندا كار دەكەم بە بێ پچڕان لەو كتێبەدا رەنگدانەوەی ئەو ئەزموونەی منیش بوونی هەیە، جگە لەوانەش ئەزموونە تێكڕا كوردییەكانی تێدا بەدی دەكرێت. هەروەها چەندیین مەشق و راهێنانی تایبەتی لەسەر نواندن تێدایە، كە هەر هەموویان بە پێ ی ئەزموونی خۆم شیكارم بۆ كردووە”.
هونەرمەندی بە ئەزموون مامۆستا (ئەحمەد سالار) ئاماژەی بۆ ئەوەش كرد، كە ئەو كتێبە دەبێتە (21)ـمین كتێب لەسەر شانۆ و دراما نووسیومن، ئێستاكەش (8) كتێبی دیكەم هەیە تائێستا چاپ نەكراوە، دوای بە چاپ گەیاندنی ئەو كتێبە، بەنیازم پێداچوونەوە بۆ هەندێكیات بكەم و بیانخەمە ژێر چاپەوە، چونكە مەبەستمە ئەو كتێبانە لە دوای خۆم وەك سەرچاوەیەك بۆ نەوەی داهاتوو بەخەمە ژێر دەستیان، واهەست دەكەم رۆژ لە دوای رۆژ تەمەن بەرەو هەڵكشان دەروات و شتێكی زۆرم نەكردووە بۆ هونەر و خزمەتی وڵاتەكەم، كە دەڵێم زۆر كەم، بەواتایە دێت من چەندیین خۆزگە و ئاوات و خەونم بنیات نا، بەڵام داخەكەم زۆربەیان نەهاتە دی. بۆیە لەمەو دوا حەز ئەكەم تەمەنەكەم زیاتر بۆ نووسین بێت.
هونەرمەند (ئەحمەد سالار) لە بەشێكی دیكەی لێدوانەكەی دا گوتیشی : ” زۆرجار سەربوردەو ژیانی شاعیرانی كورد، بۆتە مایەی كەرستەیەكی سەرەكی بەرهەمە شانۆییەكانم، بۆ نموونە دوو شانۆییم لەسەر شاعیری بەناوبانگ و گەورەی كورد (نالی) نووسی و بەرهەمم هێنا، بەناوەكانی “نالی و خەونێكی ئەرخەوانی” و “گریمان نالی ئەم جارە هاتەوە”، هەروەها لە بەرهەمێكی دیكەمدا لەسەر شاعیری بەناوبانگی كورد (مەلای جەزیری) شانۆییەكم نووسی لە ژێر ناونیشانی “جەزیری وانەی ئەڤین دادەت”، پاڵەوانەكەی (مەلای جەزیری)ـیە، ئەو شانۆییە بۆ زمانی (عەرەبی)ـش وەرگێردراوە، هەروەها شانۆییەكی دیكەشم نووسیووە بەناوی “ئاهەنگێك لە هەوارگەی یارانا”، كە پاڵەوانەكەی شاعیری بەتوانا (پیرەمێرد)ـە، هەروەها لە ساڵیادی دەرچوونی (100) ساڵەی رۆژنامەی (كوردستان) لە (قاهیرە) وەك یەكەم رۆژنامەی كوردیی شانۆییەكم نووسی، شانۆگەرییەكی دیكەم لەیادی (مەحوی) شاعیردا نووسیوە بە شێوەی چەند تابلۆیەك پێشكەشم كردووە، كە شاعیری جوان نووس (فەقێ تەیران) یەكێك بوو لە پاڵەوانانی ئەو شانۆگەرییەی بۆ (مەحوی) ئامادەم كردبوو.
لە بەشێكی دیكەی ئەو لێدوانەی هونەرمەندی بە ئەزموونی بواری شانۆ و درامای كوردیی (ئەحمەد سالار) ئەوەشی راگەیاند : “لە نوێترین كاریی شانۆییمدا، نووسین و ئامادەكردنی ئەو شانۆگەرییە دەبێتە (27)ـمین كاری شانۆیی من.
شانۆگەرییەكەی ئەم جارەم لەسەر شاعیری نیشتمان پەروەر (فایق بێ كەس)ـە، ماوەیەكی زۆرە خەریكی نووسینی شانۆگەرییەكم، كە تایبەت بێت بۆ شاعیرێكی ماندوو نەناس و نیشتمان پەروەری كورد مامۆستا (فایەق بێ كەس)، كە پێم وایە دوو شاعیری ئەو سەردەمە، كە ئەوانیش (بێ كەس و قانیع)ـن، دوو گەنجینەی زۆر دەوڵەمەندن بۆ كەرستەی درامیی و نووسینی شانۆگەرییەك.
لە دووتوێی ناوەرۆكی شانۆگەریی (بێكەس)ـەوە، سەردەمێكی مێژووی پڕ لەداستانی گەلی كورد بەسەر دەكەمەوە، لەگەڵ ئەوەشدا هەڵساوم ساتە گەرمەكانی ژیانی بێ كەس، كە ساتە وەچەرخانە گەورەكانە ئەو پیاوە ئازاو شاعیرە چاو نەترسە باس ئەكەم، بۆ نموونە سەرەتا باس لە سەرهەڵدانی مناڵی ئەو شاعیرە دەكەم، كە لەسەردەمی جەنگی جیهانی دووەم و گۆڕنكارییە گەورەكانی جیهان دەگێڕێمەوە، هەروەها بەشێك لەو شانۆگەرییە باس لە خۆپیشاندانە مەزنەكەی شەڕی بەر دەركی سەرا ئەگێڕمەوە، كە لە رێكەوتی (6) ئەیلولی ساڵی (1930) كاتێك، زۆر جاریش ناو لەو شەڕەی بەر دەركی سەرایان ناوە ئەیلولی رەش، بەڵام من بۆ بەدوا دواچوون لەسەر ئەو بابەتە لەگەڵ مێژوو نووسی گەورەی كورد (د. كەمال مەزهەر) گفتوگۆم كرد و بۆ چوونی ئەوم وەرگرت و لەمبارەیەوە گوتیان ئێمە نابێ بڵێن ئەیلولی رەش بەڵكو پێویستە ناو لەو رۆژە بنێین ئەیلولی گەش، چونكە گەورەترین وەچەرخان لە مێژووی خەباتی كورد روویدا، میلەتی كورد لەبەرامبەر ئەو زوڵم و ستەمەی لێدەكرا لەو سەردەمە ئازایانە بەرنگاری دوژمن بوویەوە، وە كەسانی وەك شاعیری بەتوانا مامۆستا (فایەق بێ كەس) یەكێك بوون لە رابەرانی ئەو شۆرشە، ئەو شاعیرە مەزنە لە یەكێك لە مەراسیمەكاندا لە بەرامبەر (ئەدمۆنس) لە ساڵی (1948) كە ئەو كات حاكمی سیاسی بەریتانی بوو لە عێراق، بە بۆنەی كۆتایی هاتنی كارەكانیەوە لەو ساڵەدا ئاهەنگێكی گەورەی بۆ ساز دەكرێت لە شاری سلێمانی، لەو ئاهەنگەدا (بێ كەس) شعرێكی زۆر پڕ لە مانا و پڕ لە جوانی و بەرگری دەخوێنێتەوە و دەڵێت (بیست و حەوت ساڵە من رەنجبەری تۆم… بەنان و ئاو و بە جل و بەرگی خۆم… خزمەتم كردووی عەجم و رۆم… كەچی هێشتاكە دیل و رەنجەڕۆم) ئەو شیعرە جوانە بریتیە لە پێنج خشتەكییە شاكارە نووسینە ئەدەبیەكانی ئەو شاعیرە بەتوانایەی كورد، دوای خوێندنەوەی ئەو شیعرە لە بەرامبەر (ئەدمۆنس) سزاكەی ئەوە دەبێت، نەفی كرا بەرەو باشووری عێراق و لە شاری حلە، بەڵام باشبووە لەو سەردەمەدا موتەسەریفی شاری سلێمانی كەسێكی نیشتمان پەرەوە بووە و (بێ كەس)ـی خۆشویستووە و پاراستویەتی، ئەو نەیهێشتووە ئازاری بدەن بە مامۆستا (فایەق بێ كەس)ـی گوتووە بڕۆ جارێ لەشاری حلە دابنیشە و بەناوی نەفی بوونەوە دەینرێتە ئەوێ، نەبادا سزایەكی خراپتر بەسەرتا بسەپێنن، دەمەوێ ئەوەش بڵێم لەو شانۆگەرییەدا چەندیین بابەتی سەرن راكێشم وەك كەرستەیەك بەكار هێناوە، بۆ ئەوەی نەوەی ئەمڕۆش خەبات و بەرگری كردنی نەوەكانی پێش خۆیان بزانن و زانیاری لەبارەیانەوە بزانن”.
لە كۆتایی دا هونەرمەند (ئەحمەد سالار) گوتی : “من لەمەو دوا پلانی دیكەم هەیە لەسەر نووسینی شانۆگەریی لەسەر چەند كەسایەتیەكی دیكەی دیار بەتوانا، لەوانە دەمێكە پلانم داناوە شانۆگەرییەك لەسەر هونەرمەند (زیاد ئەسعەد) بنووسم و بیكەمە یەكێك لە بەرهەم شانۆییەكانم، چونكە ئەو هونەرمەندە بەتوانایە ساڵانێكی زۆرە خزمەتێكی جوانی پێش كەشی هونەری كوردی كردووە، ئێستاكەش وەك كانگایەكی لێهاتووە بۆ دروست كردنی چەندیین گۆرانی بۆ چەندیین هونەرمەندی گەنج، كە لەسەر دەستی ئەو دروست بوون، بۆیە من ئەو كارە بۆ كاكە (زیاد ئەسعەد) دەكەم، وەك دیارییەك پێش كەشی دەكەم، واهەست ئەكەم ئەو هونەرمەندە پەراوێز خراوە و منیش وەك حەقێكی مێژووی پێم خۆشە كارێكی شانۆیی جوانی بۆ بەرهەم بهێنم، خوا یار بێ ئەو لە پرۆگرامی من دایە و لە ئایندەدا دەیهێنمە بوون”.
