سیمبولی ئاشتی ..جەنگ هەموو کات سێبەرمانە..شەڕ حزبی کردە قوتابخانەی جەهل و جەهلی کردە هزری بەرێوەبردنی وڵات
رزگار رەزا چوچانی / سوید
سەرنوسەری
لەو وڵاتەی بەدرێژای مێژووی دروستبونی نەیتوانیووە چێژی پێکەوە ژیان بکات، لەو دەڤەرەی جەنگ بووەتە بەشێک لەنەریتی خەڵکەکەی، لەو دەڤەرەی مانەیەک بۆ پێکەوە کار کردن و پێکەوە ژیان نەماوەتەوە، لەو دەڤەرەی خوێن مێژوی بونمانی نوسیوەتەوەو رابەرەکانی دەیانەوێ بەخوێن بەردەوامی مانەوەیان بنوسنەوە، لەو ناوچەی جەنگ لە بیرکردنەوەی رابەرەکانی پشکی شێری بەردەکەوێت و هەموو خەڵکەکەی بەبێ ویستی خۆی دەبێتە زوڕنا ژەنی جەنگ. ژیان مانایەکی بۆ نامێنێتەوە و هەموو هەوڵێک دەبێتە هەوڵی خۆ کوژی، خەڵک کوژی بۆ دروستکردنی هیوایەکی بچوک.
لەوێندەر بۆ لەناو بردنی یەک پێویستمان بە پاساو دروستکردن نییە، رۆچونمان بەنێو ئەو رقەی لە رۆحماندایە لەهەبمەر یەک ونیمچە ئاوڕدانەوەیەکمان لەوەی دوێنێ لەئاستی یەک کردمان، بەسە بۆ تەیار کردنمان لە یەکتر سڕینەوە.
ئاخر لەکوردستان هەزاران یادەوەری هەن دەستبردن بۆیان و وردکردنەوەیان بمانخەتەوە سەرە ڕێی شەڕ، شەڕێک نا, لەپێناوی ئازادی وڵات و سەربەستی میللەتدا و گێڕانەوەی ڕێزی مرۆڤدا بەرپا کرابێت، بەڵکو شەڕێک کە بۆ بیهیواکردنی میللەت و بێ ماناکردنی نیشتیمان و بێ نرخ کردنی ئینسان و جەرگ سوتانی دایک و باوکە نەحەساوەکان بەرپا دەکران، لەپیناو هیچ، هیچ بەمانای بەرژەوەندی تەسکی حزب و گروپ و کۆمەڵ.
لەم وڵاتە ناتوانێ لەهیچ شت بدوێی نەوەک ببێتە هۆی بەرپابونەوەی ناکۆکی، ناتوانی هەناسە بدەی ناتوانی بەئازدی بڵێی، بەئازادی بیربکەیتەوە، بە ئازادی کار بکەیت و هەڵبژێری، جەنگ و مەترسی هاتنەوە و سەرهەڵدانەوەی دوبەرەکی ناو خۆمان بەردەوام دیکتاتۆری زەوتکەری ئازادییەکانمان بووە، ئێمە گەر بمانەوێ شەڕی یەک بکەین پێویست نییە لە هۆکار بگەڕێین، تەنها ئاوردانەوەیەک لەو غەدرانەی لەیەکمان کردووە، بەسن بۆ ئەوەی ئامادەی سڕینەوەی یەک بین، ئەمەش وایکردوە جەنگ و مەترسی جەنگ، بەردەوام سێبەرمانە و لەهەر هەنگاوو جیگەیەکدا هاوڕێمانە، ئەگەرچی هەموو ماندو شەکەتی دەستی جەنگ و وڵات وێرانی دەستی جەنگ و جەرگ سوتاو و کۆست کەوتوی دەستی جەنگین، لێ تاکو ئێستا بیرمان لەوە نەکردۆتەوە رەمزو نمونەیەکمان بۆ ئاشتی و نەفرەت کردن لە جەنگ هەبێت لەگەڵ ئەو هەموو یادەوەری و سیمبولە هاندەرانەی بۆ جەنگ هەمانە.
بۆیە من لێرەوە دەخوازم بەهەموومان هەوڵی دروستکردنی پەیکەرێک بۆ ئاشتی بدەین، بۆ ئەوەی لەگەڵ دیتنی و ناوبیستنی لەناو هەموو یادەوەرییەکانی جەنگ شتێک هەبێ پەلكێشی ئاشتی و نەفرەتکردنمان لە رق لەیەک بوون بکات.
لێروە من داوا دەکەم با بیر لەهەموو کایەکانی ژیان بکەینەوە، کام کایە هەبوو تێکەڵ بەشەڕی کورد کوژی نەبووبێ، کام تاک هەبوو دەنگی نەفرەتکردن لەجەنگ بەرز بکاتەوە، ئەوکات گەر خۆ ویستی نا واقیعیمان نەکات لەناو هەموو دەنگە ناڕازییەکان دەگەینە ئەو کەسەی کەشایەن بە بەسیمبولکردنی ئاشتی بێت. زۆرن مرڤە ویژدان زیندووەکان، قەڵەمە بوێرەکان، بەڵام دەکرێ لەنێو هەموواندا کاریگەرترین و خێراترین رێگا دیاری بکەین کە لەگەڵ دەهۆڵەکانی شەڕ دەنگی ئاشتی و نەفرەتکردنی لەجەنگی دەگەیاندە هەر تاکێکی ئەو میللەتە، وەرن با پێکەوە لە کاریگەرترین و لایەنەکانی ژیان رامێنین کە هونەرە بزانین لەوکاتەی هونەرمەند دەبووە زوڕناو دەهۆڵ و هاندەری یەک کوشتن کام هونەرمەند توانی تەسلیم بە رێکلام بۆ جوانکاری جەنگ نەبووبێ، لەوێوە با رامێنین لە بێ دەنگی هونەرو بە جەنگاوەر بونی هونەرمەند و دابەشبونیان بەسەر لایەنەکانی جەنگ و لەو کاتیش لەهونەری بەرزی دیاری قەرەداغی رامێنین گوێ بۆ بەرهەمی سەرۆکەکان شلکەین، کە چۆن نەفرەت لە جەنگ دەکات و چ بەرپرسیارەتیەک دەخاتە ئەستۆی سەرۆکەکان، با گوێ لە بەرهەمی بۆنی خاک و نیشتیمانێک لە گوڵ بگرین کە چۆن هەوڵی ئاشتکردنەوەی خەڵک و خاک دەدات و چۆن سەرگەردان بونی تاکی کوردمان بیر دێنێتەوە، وەرن با پیکەوە بەراوردی پەیامەکانی دیاری قەرەداغی و هونەرمەندانی تر بکەین، ئەوکات پێکەوە وەک ڕیزێک بۆ هەڵوێستەکانی و تیکەڵ نەبونی بە هونەرێکی بازاڕی و تێکەڵ نەبونی بە کوتانی دەهۆڵی شەڕ و بەتێگەشتن بۆ هەوڵەکانی لە ئاشتکردنەوەمان لەگەڵ خاک و یەکدا تێدەگەین شایانە بەوەی پەیکەری ئاشتی بۆ ئەم هونەرمەندە بنیات بنرێت، و بکرێتە نوێنەری ئاشتی، کار کردن بۆ ئەم مەبەستە کارکردنە بۆ دروستکردنی بەدیلێکی دروست بۆ هەموو یادەوەرییەکانی جەنگ کارکردنە بۆ ریزگرتن لە مرۆڤی نیشتیمان پەروەر لەهەمبەر ئەوانەی وەک دیاری دەڵێ نیشتیمان لایان کاڵایە بازرگانی پێوە دەکەن.
روو لە خەمخۆرانی وڵات دەکەم، ئەوانەی گیرۆدەی ئازارەکانی کورد کوژین، ئەوانەی کە تێدەگەن لەو نەهامەتیانەی بەسەر وڵاتە مێژوو پڕلەخوێنەکەیان هاتووە، و دەخوازم پێکەوە کار بکەین بۆ دیاری کردنی سیمبولێک بۆ ئاشتی، کەسێک بکەینە نوێنەری ئاشتی دژایەتی خوێن رشتن و وڵات نابوتکردن.
لەگەڵ ئەم داواکارییەش لە خەمخۆرانی وڵات بیریان دەهێنمەوە کە دەبێت پەنا بۆ بوارێکی تر ببرێت دوور لەسیاسەت و کەسێک دیاری بکرێت دوور لەکەسایەتیە سیاسییەکان، وەک ئاماژەم کرد دەکرێت ئەو بوارەش بواری هونەر بێت، چونکە هونەر نەخشی هەبووە لەمێژوی هەموو میللەتان.
بەداخم ئەگەرچی هونەر ئەرکی ئاراستەکردنی خەڵک و جوانکردنی ژیان و پیرۆزکردنی مرۆڤایه‌تییە، بەڵام کاتێک هەبووهونەر لە وڵاتی ئێمە دەبووه بەشێک لە جەنگ و زۆرێك له هونەرمەندانیش دەبوونه ئاگرخۆشکه‌ری ئه‌و جەنگه.. من لێرەدا بەهۆی هه‌ستیاری بوارەکە لە هونەر دەدوێم، چونکە ئەوە ئەرکی هونەرە پێشەنگی جوانییەکان بێت نەوەک پاشکۆی قارەمانەکانی جەنگ و شیکاری بەرهەمەکانی دیاریش دەکەمە بەڵگە بۆ رەوابونی ئەم باسە.
هونەرمەندان بەر لە ئازادی دەنگی شۆڕشی کورد بوون
ئەوکاتەی هونەر په‌یامه‌که‌ی بزر ئه‌کات و بچوک دەبێتەوە بۆ به‌رژه‌وه‌ندی کارەکتەرەکانی و خه‌می کۆمه‌ڵگای لا ده‌بێته کێشه‌یه‌کی لاوه‌کیی، مانایەکی ئەوتۆ بۆخۆی ناهێڵێتەوە.
لەمێژووی زۆربەی گەلانی دنیا هونەر شوێنده‌ستێکی دیاری هەبووە، لە گۆرانکاری و ئاراستەکرنی میللەتاندا، لەنێو کوردیشدا زۆرن ئەو هونەرمەندانەی لەوبارەیەوە تێکۆشاون و توانیویانە جێگەو پێگەیەک بۆ هونەر لەمێژوی پر هەورازو نشێوی نه‌ته‌وه‌که‌دا دروست بکەن، لە سەردەمی شۆڕشی کورددا ، نموونه‌ی وه‌ك هونه‌رمه‌ندانی نه‌مر ره‌فیق چالاك و حه‌مه‌ساڵح دیلان و قادر کابان وفوئاد ئەحمەدو هه‌روه‌ها خالید دلێر، و ئیبراهیم خەیات و پاش ئه‌مانیش حه‌مه جه‌زای نه‌مر وشوان پەروەرو و ناسری رەزازی و نەجمەدینی خوڵامی و تیپی مۆسیقای سلێمانی به گشتی و چەندانی تر، کاریگەری خۆیان هەبووە لەسەر بەهێزترکردنی رۆحی بەرەنگاری و تێکۆشان بۆ ئازادی، بەشێوەیەک دوژمنانی کورد ئەوەندەی سوپایەک ترسیان لە کاسێتەکانی ئەو هونەرمەندانە هەبوو، بەڵام شکۆو خۆشویستنی هونەر لەناو کوردا بەسەر هەموو قەدەغەکاری و مەترسییەکانا زاڵ دەبوو، دەست بەدەست و دەرگا بەدەرگا بەرهەمی ئەو هونەرمەندانە دەگەڕان و داوای شۆرشیان لە خەڵک دەکرد و پێیان دەوتن ئازادی چی واتایەکی هەیە، بۆیە ئەو هونەرمەندانە شایەنی رێزن و دەبوو لەدوای ئازادی تەنها بە پاداشتی ئەو کارانەیان ژیانی شایستە بەخەباتیان هەبوایە.
هونەر لە شەڕی براکوژی
کاتێک ئه‌و رۆژگاره گۆڕاو، کورد لەشاخەوە بەرەو شارهات و لەشاردا خواسته‌کانی گەشتن بەدەسەڵات مێژویەکی خوێناوی نێوان لایەنەکانی کوردی تۆخکرده‌وه، تا ئاستی تەقینەوە و دووبارە هەڵچوونەوە و پەلاماردانەوەی یەک، دوای گەشتن بە ئازادی ئەم خوێنڕشتنه‌ی کورد بەدەستی کورد، ئازادی بێ بەها کردو پیرۆزی نیشتیمانی خسته مه‌ترسییه‌وه، ویستو پێداگرتنی ئازادکردنی وڵاته‌که‌ی لەئامانجی لایەنە بەشەڕهاتووەکان بچوک کرده‌وه بۆ دەستگرتن بەسەر تەپۆڵکەیەکی زیاترو دورخستنەوەی لایەنەکەی تری کورد، لە کوێرە گوندێکی تری کوردستان، بێ بیرکردنەوە لەوەی ئەویش دەریایەک خوێنی داوە بۆ گەشتن بەو ئازادییە، ئەمەش برواکردن بەخەباتی لەناو تاکی کورد کاڵکردەوە، بووە هۆی زیندووکردنەوەی بنەمای هۆزگەری و دروستبونی سۆز بۆ هۆز لەجێی سۆزداریی بۆ نەتەوە، بۆیە ماوه‌یه‌کی زۆر کورت خەڵکی کورد لە و په‌ری سه‌رکه‌وتن و گەشتن بە ئازادی توشی نیگەرانی و بێ هیواییه‌کی گەورە بوون، بەشێوەیەک ئەو دوژمنەی کورد خەباتی لەدژ دەکرد، بە سەدان ساڵی تریش هێندە گەورەو کاریگەر توانای دروستکردنی ئەم بێهیوایی و رەشبینییەی لەناو خەڵکی کورددا بۆ نه‌ده‌هاته دی ، لێره‌دا ئەوەی په‌یوه‌ندی بەم پرسەوە هەیە رۆلێ هونەرە، کە ئایا هونەر لەو دۆخەدا چی کردوو هونەرمەندان ئەرکیان چی بوو؟ ئایا پێشەنگی خێربوون؟ یان زوڕنای شەڕو دەهۆلێ سەرکەوتنی لایەنەکان بوون بۆ دەست بەسەرداگرتنی کوێره‌دێیه‌کی زیاتر؟. ئایا بێ دەنگ و دۆشداماوو بوون؟ یان هەستیار و ئاگادارو بەرپرس لەو رۆڵەی دەکەویتە ئەستۆیان؟. کە دژایەتی ناشیرینکردنی ئینسان و داژایەتی خوێن رشتن و دژایەتی نابووتکردنی وڵات و هەوڵی ئاراستەکردنی مرۆڤەکانە، بۆ ره‌وتی دروست و مرۆڤ دۆستی و نیشتیمان پەروەریی. بەداخەوە لەم دۆخە پڕلەنیگەرانییەی کورد، ئەو هونەرمەندانەی هەڵوێستیان هەبوو بە پەنجەکانی دەست دەژمێردران و ئەوانەشی ببونە دەهۆڵێ شەڕ لەشکرێکی بەناو هونەرمەندبوون، کە بەدەنگ و بە هونەریان بووبوونە ئاگر خۆشکەری جەنگ، هەشیان بوو لەناو جەرگەی کێشەکانەوە جیاوازتر لەهەموو هاواری دەکرد و ئەکڕوزایەوە بۆ وڵات، بێزاری خەڵکی لە کوشتنی کورد بەدەستی کورد دەردەبڕی و لەناو جەرگەی شارەکانی کوردستانه‌وه پەیامی ئاراستەی شەڕکەرەکان دەکرد کە دەیوت ” ئەم وڵاتە و ئەو تەپۆڵکانەی شەری لەسەر بەرپا کراوە، کێوی ئاڵتونی نین ئەم خوێنڕشتنەی لەسەر بکرێ”. ئەمەش وادەکات هەموو ئەوانەی لەدژی جەنگو خوێنڕشتن بوون، لە پێناو دوبارەنەبونەوەی کێشەی کورد بۆ کورد، لەپێناو زیاتر دروست بونی یەکڕیزی، لەپێناو نەفرەتکردن لە رۆژە رەشەکانی مێژوی دژایەتی و یەکتر کوشتن، بۆ لەیاد نەکردنی ئەورۆژانەی کە پەڵەی رەشیان لە دڵی هەرکورد و دڵسۆزێکی کورددا دروست کردووە، هەوڵ بدەین مافی خۆیانیان پێ بدەین و بیانکەینە سیمبوڵی ئاشتی لەوڵاتەکەماندا، وەک چۆن لەهه‌ستی هەر نیشتیمان دۆستێکدا جیگای شیاویان پێ دراوه، ئاواش به‌کردار له کوردستانیشدا ببنه سیمبوڵی ئاشتی من لێرەوە دیاری قه‌ره‌داغی وه‌بیر خۆم و خەلک ئه‌هێنمه‌وه وەک هه‌ڵسه‌نگاندنێک بۆ به‌رهه‌مه‌‌کانی له‌و کاته دژوارانه‌دا، کە ئەو جیاواز له‌و هونه‌رمه‌ند و نووسه‌رانه‌ی که له‌و کاته‌دا چه‌قۆیان بۆ ملی ئینسان تیژ ئه‌کرد، له پێناوی گیرفانی چڵکنی خۆیانا ئاماده‌بوون به به‌رهه‌مه قێزه‌ونه‌کان، هه‌موو کورد بکه‌ن به ماکینه‌ی کورد کوشتن، ئەو نەفرەتی لە جەنگ دەکرد.
دیاری قەرەداغی رەمزی ئاشتی و نه‌فرەت لەجەنگ
لەکودستان ئەوکاتەی خوێن بەرچاوی دەسەڵات بەدەستەکان دەگرێت برسێتی و ئابڵوقەی ئابوری سەر ولات گەنجەکانی کوردی ناچاردەکرد، ببنە نێچیری ئامانجه‌کانی شه‌ڕ، زۆربه‌ی هونەرمه‌ندانیش وەک هەرتاکێکی بێ ئاگای چاوسوور به خوێن و به‌رژه‌وه‌ندویستی کورد، ئاڵووده‌ی کوشتن بوو بوون، کوشتن کە زادەی ویست و گەشتنە دەسەڵاتی لایەنە بەشەڕهاتووەکان بوو، هەموو ده‌روویه‌کیان له‌و جه‌ماوه‌ره به‌شمه‌ینه‌ته قۆرغ کردبوو، نان لەگەروی جەنگدا بوو ، بۆیە هونەر لەجێی رۆڵ بینی خۆی چەپڵەی بۆ بکوژەکان لێ دەدا و سەمای بۆ سەرکەوتنی لایەنەکان بۆ گرتنی تەپۆڵکەیەکی زیاتر دەکرد، هونەرمەندیش “هۆیهای” لەگەنجی کورد دەکرد لەوڵاتی خۆی.
لەو کاتەدا کەنان لە بەرانبەر کوشتن دەدرا بەخەڵک، هونەرمەند وەک هێزە شەڕکەرەکان جه‌ماوه‌ری بۆ شه‌ڕ هان ئه‌دا و گەنجی کوردی له رووی ده‌روونیه‌وه بۆ شه‌ڕ ته‌یار دەکرد و سووکایه‌تیان به بیرورای خەڵک دەکرد، هونەرمەند لەو دەمەدا گۆرانی بۆ قارەمانەکانی کورد کوشتن دەوت و بەندی بەسەرۆک و سەرکەوتنی حزبەکاندا دەوت، لەوکاتەدا هونەرمەند ئاوازی بۆ خوێن دەوت و دەهۆڵی بۆ شەڕ لێدەدا، ئەوانەشی کە لەگەڵ ئەو کاره‌ساته نەبوون دەستیان بەکڵاوەکانیانەوە گرتبوو تا با نەیبات و بێ دەنگ و سەرکز و بێهه‌ڵوێست دانیشتبوون ملشۆڕ دانیشتبوون، لەناو ئەوانەشی کە لەهەندەران دەژیان تیاندابوو هەڵوێستی هەبێ و سەرگەردانیی تاکی کورد لە ئەنجامی ئەو دۆخە، بە هونەرەکەی بخاتەروو، وەک خالید رەشید کە بەمەستی خستنە رووی نارەزایەتی و پێشاندانی ئەو سەرگەردانییەی توشی کورد بووە، لەبەرهەمی غوربەتدا دەڵێت” لەکوردستان کوشتنەو لەدەرەوەش رۆح کێشان” و چەند بەرهەمێکی تریش، هەروەها نەریمان بابان و چەندانێکی تر هەڵوێستیان هەبوو.
بەڵام لێرەدا باسەکە ئەو هونەرمەندانەن لە ژێر رەحمەتی برسێتی و رێژەنەی گولەی شەڕی ناوخۆو عەقڵیەتی شەڕ، ویژدانی خۆیان نەفرۆشت و کوردایەتی راستەقینەیان کرد لەناو خۆی کوردستان، لەوکاتەدا شەڕ باڵی بەسەر ولاتدا کێشابوو ئەو هونەرمەندەی خەمەکانی خەڵکی لەکۆڵ نابوو دیاری قەرەداغی بوو، ئەو لەجێی سەماکردن بۆ شەڕو جنێودان بە لایەنێکی شەڕ بەگۆرانی وەک پشتگیری بۆ لایەکی تر، پر بەدەنگ به لەهەمبەر سەرۆکەکان هاواری دەکرد” لەم دەربەندە جەنگ سوارە.. نەفرەت لەجەنگ” لەوکاتەدا کە لەهەمبەر لایەنە شەرکەرەکان مرۆڤ خاوەنی غیرەت و ویژدانی خۆی نەبوو، ئەو نەترسانە روو لە سەرۆکەکان دەکات، وەک ئاماژەیەک بۆ شەری چەند ساڵەیان دەپرسێت” تەنافی ئەم گەمەیە چەند درێژە؟ چەند ئەستوورەو چەندی کێشا؟ دەپێم بڵێن؟ کوا سەرەتای ئەم چامەیە؟ کێ دەزانێ لەکوێدایە؟ کێ سەرژمێری رشتنی خوێنی کرد؟ ئێوەی سەرۆک؟!!!”.
دیاری وەک بێ بەها پێشاندانی هەموو شتێک، لەهەمبەر خوێنی تاکی کورد و مرۆڤەکان، هەر لەو دەمەدا کە دەنگ و موسیک و شانۆ دەفرۆشرا بەنان، بیری سەرۆکەکانی دەهێنایه‌وە کە کەهیچ شتێک لەمرۆڤ بەبەهاتر نییە خوێنی لەپێناو بڕێژرێت و ئەو تەپۆڵکانە چین خوێنی لەپێناودا بڕژن و بەدەنگی بەرز لێیان دەپرسێت” ئەم دەڤەرە چ کانیاوێکی یاقوتییە؟ ئەم دەڤەرە چی شاخێکی ئاڵتونییە؟ تابگەڕی بۆ گەردنی ئێوەی گەورە؟” هەر لەوکاتەدا کە هونەرمەندی کورد گاڵی برا کوردەکانی خۆی ده‌دا بۆ کورد کوشتن لەپێناوی ناندا کە هونەرمەندی کورد بە بەندو بالۆرەو جنێوی قیزەون سوکایەتی بە هه‌موو مێژوی کورد دەکرد و له تاو برسێتیی هەڵدەهات و دۆخەکەی جێ دەهێشت. دیاری له‌و ساته دژوارانه‌دا، هاوار بۆ نەترسانی خەڵک دەکا، کەدەنگ هەڵبڕن و چیدی بێ دەنگی نەیانخوات و، روو لەسەرۆکەکانیش ده‌کات ودەڵێت، ئێوە بەم خوێنڕشتنی یەکترە خەونی لە مێژنەی میللەتێک لەبار دەبەن، لێیان دەپرسی ئیدی کامەیە سەروەری کورد؟ ” خەون بەئاڵا خەون بەسنور؟ خەونیشیمان نەماوە تالێی بترسین. ئێمەی بەترس گۆشکراو تۆوی کام سەروەری بچێنین؟؟”.
هەمان دەمی شەڕی ماڵوێرانی خۆبەخۆی کورد ئەو شەڕەی لە مێژووی دروستبوونی کوردەوە یەخەی گرتوین و ئەوەندەی دوژمنەکانی ئەم میللەتەی لەکورد کوشتووە و بێ هیوای کردووە، دیاری قەرەداغی بۆ بەرهەمەکانی پەنا بۆ هۆنراوەیەک نابا نانی پێ پەیدا بکات، لەوکاتەدا کە ماڵێک نەمابوو رۆڵەیەکی بەدەست خودی کورد لەناو نەچوبێت و مرۆڤێكی وێژدان زیندوو نەمابوو برینی ویژدانی ئازاری نه‌دابێ دیاری وەک گۆرانی بێژانی تر گۆرانی بۆ سنگ و مەمکی کچان نه‌ده‌ووت و خۆی و گەنجە گوێگرەکانیشی فریو نه‌دەدا، رووی ده‌کرده ئه‌و گەنجانەی کە مەرگ بەدەستی براکانیان چاوەڕێی دەکردن و، دەبووه دەنگی کوردە ویژدان زیندووەکان و لەجێی ئەوان دەنگی هەلدەبڕی و بەشەڕهاتووەکانی ئاگادار دەکردەوە چی کارەساتێکیان بەسەر وڵاتەکەیان هێناوە و چۆن ژیانیان بێ مانا کردووە دەیپرسی” لەم سەهۆڵبەندانی عەشق و وەرینی گوڵە گەنم و گریانی شەهیدستانە عەشق چۆن ئەڕوێ؟؟ لەترسی سێبەری چەقۆو ڕێژنەی گولەو تارمایی مەرگ. عەشق چۆن دەکرێ؟؟ لەسێبەر چۆن هەتاو دەچنی و گولە کوا خەندەی لێ ئەبێ و لەمەرگ کوانێ هەناسە؟ عەشق چۆن ئەژی؟”.
هۆشداریی دەدا ئەگەر ئەم رەوشە بەردەوام بێت، دەبێت وڵات بۆ خۆتان و چەکه‌کانتان جێ بهێڵین، بۆیە بەئاراستەی هۆشداری دانی چۆڵکردنی وڵات و جێ هێشتنی نیشتیمانی دایکی خۆشەویستی هەمووان، لە ئەنجامی ئەو جەنگە ماڵوێرانکەرەی کورد بەکورد و بۆ گەیاندنی پەیامی دڵی هەمو ئەوگەنجانەی وڵات و ئازیزەکانیان بەجێ هێشت بۆ لایەنە شەرکەرەکان، روو لە ئازیزەکەی دەیگووت: نیگاکانت کۆکەرەوە، دڵم دەڵێ عەشق لێرە، لەم زەوی وشک و بێرونە نەچرۆی ماچێ دەرئەکا، نەباران لێوی تەر ئەکا، نەبایەک قژی دادێنێ، نەبێشکەیەک رای ئەژێنێ، ئێرە کێڵگەی عەشق نییە، لێرە وەرزی عەشق نییە، ئێرە نیشتیمانی مەرگە، مەرگی هەتاو، مەرگی مەل و گوڵ و باران، ناڵەی لێکترازانی خاک و مەرگی شکۆ مەرگی سەنگەر، ئێرە دەڵاڵخانەی عەشق و مەزاد خانەی ئازادییە، عەشق لێرە خەرمانە سوتاوی شەڕی خۆکوژییە”.
لەسەردەمی شەڕی ناوخۆدا چۆن هەموو شت بەشبەشکرا هونەرمەندانیش خۆیان بەشکرد بەسەر لاکانی شەڕدا و کەوتنە کێبڕکێ سروود چڕین بۆ لایەنەکان، هونەریان بەکار دەهێنا بۆ شەڕی دەسەڵات و سووکایەتی کردن بەیەک، هونەریان دەخستە خزمەتی خوێنرشتن و لەجێی سروودی نیشتیمانی سروودیان بۆ حزب دەوت، بەڵام دیاری دیسان پێچەوانەی ئەوانی دەکرد و لەبەرهەمێکی تردا تارمایی مەرگی بەهەموومان پێشان دەدا، پێی ده‌گووتین: دیسان مێژووە ناشیرینەکە دوبارە دەبیتەوە “دیسان شەڕی دەست و دەستم .. دیسان رێژنەی چەک و تەرم” پێمانی ده‌گووت لە وڵاتێکی جواندا شەڕ هەموو مانایەک لە جوانیەکان و ژیان ئه‌سه‌نێته‌وه” رۆژێکی شوم لەم وڵاتی ساماڵەدا، تەمی شەڕ ئاسمانی تەنی، لەناو بارانی نۆتەدا تەمی شەڕ ئاسمانی تەنی، گۆرانییان باڵبەست دەکرد، گوڵیان لەگوڵ ئەتۆران، لەم وڵاتی ساماڵەدا هەتاویان لە هەتاو دەکرد”.
جەنگ لەکوردستان هەموو کایەکانی کردە لایەنداری جەنگ و هەموو کاراکتەرەکانیشی کردە جەنگاوەر، هەر کەسەو بەو چەکەی کاری پێ دەکرد، لە جەنگا بوو هونەرمەند بەهونەر خوێنی دەڕشت نوسەر بەقەڵەم تیخی جەنگی دەسوی، بۆیەش لەو کاتەدا لە قوتابخانەکان مێژووی حزبەکانیان دەکرده مێژووی میللەتێک و وانەی شەڕ بە مناڵەکان دەوترایه‌وە و مامۆستاکانیش بووبونە دوو بەش، لە گۆرەپانی قوتابخانەکان بەدەنگی بولبول ئاسای مناڵانی کورد، ئەو سروودانە دەوترانەوە، کە هونەرمەندان لەپێناوی ناندا بۆ لایەنە بەشەڕهاتووەکانیان دروست کردبوو، بەڵام قەرەداغی له هەمانکات روو لە مناڵان دەکات بەمەستی ئاشتکردنەوەیان لەگەڵ سرودەکانی وڵات و تاراندنیان لەسرودەکانی شەڕ، جیاواز لە زوڕنا ژەنەکانی جەنگ، ئەوانەی کە زیاتر دەبوونە هۆی خۆشکردنی ئەو ئاگرە ماڵسوتێنەرەی کورد بانگی ده‌کردن ” مناڵینە… مناڵینە… ئەمە مێژوی ئیوە نییە، وانەکانی نەخوێننەوە، شەر سرودێکە بۆ مردن، ئەو سرودە نەڵێنەوە” دیاری جیاواز لەوان لەو دەمەدا مناڵان بانگ دەکات بۆ سرودە جوانەکانی وڵات لە جێی سرودی حزب و داوایان لێ دەکات کە ” ببنە گمەی کۆترێک و سرودەکەی جاران بڵێنەوە”….
بە ئاوازێکی نەرم و سەرنج راکێشانێکی هونەریانە ئەو سروودەی پیویستە مناڵان لەجێی سروودی شەڕ بێڵێنەوە بیریان دێنێتەوە و پێیان دەلێت”هەموو رۆژێک کە کازیوە رووی دەکردە گەڵا زەردە، بەیانی باشی لێ دەکرد، گۆڕەپانی قوتابخانە دەبووە گەرووی سلێمانی و ئێوەش بەیەک دەنگ ئەتانوت: خوایە وەتەن ئاواکەی چەند دڵگیرو شیرینە، دەشتی خۆش و رەنگینە… ئاوی کەوسەرە، خاکی گەوهەرە، پڕ لە گوڵ و نەسرینە”.
لەقۆناغی شەڕی کورد کوژی بەدەستی کورد، ئەوەندە بەسە بۆ ئەوەی تێ بگەین بۆچی دیاری قەرەداغی شایەن بەوەیە له زۆرێك له‌وانه جیابکرێته‌وه که بە هه‌رشیوەیەک تێکەڵ بەو شەڕە ماڵوێرانەکەرە بووبوون، تێکەڵ بە توراندنی یەک لەیەک و رەنجاندنی یەک لەیەک بووبوون ، ئەوەندە بەسە بۆ ئەوەی ئەم هونەرمەندە بکەینە رەمزی ئاشتبونەوەو نەفرەتکردنمان لە جەنگ ، چونکە ئەگەر ئەوکات نان و سەرقاڵبونمان بەجەنگ، وەک جەنگاوەرێک لەپەیامەکانی ئەم گەنجە رۆح مەزنە دووری خستبووینه‌وه، خۆ ئەمرۆ دەزانین چی وتووە چی کردووە.
بەڵام ئەوەی زیاتر هانماندەدا دیاری قەرەداغی بکه‌ین به سیمبوڵی ئاشتی، ئەوەیە لە هەموو قۆناغە نائومێدییەکان لەگەڵمان بووە بۆ گێڕانەوەی هیوا.
لە دوای جەنگی کورد کوشتن بەدەستی کورد لەکوردستان قۆناغێکی تر دێتە پێش کە پێی دەوترێ قۆناغی بێ دادیی، ئەم قۆناغەش هێندەی فۆناغی شەڕ گەنجی لەوڵات تاراند و رەنجاندنی، دیسان لێرەش هونەرمەندان وەک هەر چینێکی تر تەسلێم بە قۆناغەکە بوون و ملی رێی ئەورپایان گرت و خەڵک و وڵاتیان بە تەنیا بۆ بی دادیی بەجێ هێشت، بەڵام دیاری لەو کاتەش لەگەڵ خەڵکی خۆی بوو وڵاتی جێ نەهێشت و گۆرانی بۆ ئاشتکردنەوەی ئێمەو وڵات دەوت و پێی دەوتین وڵات بەشێک نییە لە بێدادی، ئەوە ئێمەین بێدادیمان بەرپاکردووە، پێی دەوتین نابێ زەڕەیەک خاکی وەتەن بدەین بەقەسری قەیسەری، بۆیە بۆ سەلماندنی زیاتری شایستە بوونی ئەم مەزنە هونەرمەندەو ناساندنی وه‌ک سیمبوڵی ئاشتی، هەوڵەکانی لە قۆناغی بێدادیش دەخەمە روو.
دیاری لە قۆناغی بێدادیی و رەنجان لەوڵات
شەڕی ناوخۆ دوای ئەوەی خوێنی براو رۆڵەو کەڵە ئینسانەکانی رشت و دڵی سەدان دایکی سووتان، به‌وه نه‌وه‌ستا بەرۆکمان بەربداو برواو بەسەر بچێ، لەم وڵاتە شەڕی ناخۆ بەڵایەیکی هێنا بەسەرماندا کە کوڕاو کوڕمان گیرۆدەی دەرئەنجامە بەدەکانی ئه‌بین، شەڕی ناوخۆ وێژدانی زۆربەمانی روخان و کوێرو کەڕ و نابینای کردین، خۆشەویستی لەنێوانمانا گۆڕی به کینه و ڕق، ئەوەی لەهەموو تراژیدیاکانی شەر تراژیدی ترە، ئەوەیە شەڕ حزبی لەکوردستان کردە قوتابخانەی جەهل و جەهلی کردە هزری بەرێوەبردنی وڵات، شەڕ بووە هۆی کێبڕکێیەکی ناشەریفانە لە نێوان خەڵک و لایەنەکان، کە کەس توانای لیپرسینەوەی دزو جەلادی نەبێ، لە ترسی لەدەستدانی و پەنانەبردنی بۆ لایەکی تر، ئاخر ئەمە بووە هۆی ئەوەی قارەمانە شەڕکەرەکان بڕیاربه‌ده‌ستبن لەناو حزب و لەڕێی حزبیشەوە لەنیو حکومەت، بۆیە لە کاتوساتێکی کورتا و لەدوای شەڕی ناوخۆ، ناعەدالەتی و نایەکسانی ژمارەی پێوانەیی بەزاند و رۆحی هەموومانی داڕزان، بێدادیی گەیشتە رۆحی هەموو تاکێکی کورد، هەموو ماڵێکی تەنی و گەیشتە بچوکترین دەزگای بەڕێوەبردنی ئەو وڵاتە، گەندەڵی بەشێوەیەک پەرەی سەند زۆرکات دەبیسترا خەڵک خۆزگەی بەژێر دەستەیی دەخواست، لەم کاتەدا تاکە چارەسەر بۆ زۆرینەی خەڵکی ئەو وڵاتە لەمه‌ترسیی له‌ده‌ستنه‌دانی ئازادی سەرکز گرتن و دەم داخستن بوو، لە ئاستی ئه‌و بێدادییه، هەوڵدان بوو بۆ بێدەنگ بوون لەپێناو ئەوەی زۆرداره‌کان تیکەنانی دەمی مناڵەکانی نەگرنەوە و لەبرسا لەناویان نەبەن، زۆرێکیش بەناچاری بۆ قبوڵنەکردنی ئەوەی کە قارەمانەکانی شەڕ بەپێش چاوییەوە وڵاتەکەی دادەدۆشن، ئەویش بۆ نانێ زیتەی چاوێ دێ، ڕێگای هات و نەهات و هەڵهاتن لە ئازارەکانی نیشتیمانیان گرتە بەر، لەم کاتەدا کە دیسان دەبێ هونەر هاواری نیشتیمان بێ بۆ رۆڵەکانی و خاڵی بەیەک گەیاندنەوەی خاک و خەڵک بێ، لەم کاتەدا کەدەبوو هونەر پێشەنگی بەرزکردنەوەی دەنگی نارەزایی خەڵک و پەیامی ئەو کارەسات و سەرلێشێواوییە بێ کە بەسەر تاکی کورددا دێت لە غوربەت و پەراگەندە بوونی، هونەر بێ دەنگ و هونەرمەند کپکراو و خەسێنراوبوو، هونەر بووە پەیامی حەزێکی هه‌رزه‌ی گه‌نجێکی هه‌رزه‌کار و حەزەکانی ئەوی دەلاوادەوە، بەڵام لەم دەمەشدا دیاری لەناو ئه‌و بێدادییه‌ی کە رۆحی خواردبووین، لەناو برسی کردن و سەختی ژیان لەو کاته‌ی ئەوەی حزبی نەبوایە بۆی نەبوو بژی، ئەوەی حزبی نەبوایە بۆی نەبوو کار بکات، ئەوەی حزبی نەبوایە هەناسەشی لێ زه‌وت دەکرا، لەو دەمەی بۆنی حزب تەنگی بە بۆنی نیشتیمان و نەتەوەو تەنانەت خێزانیش هەڵچنی بوو، دیاری دەروێش ئاسا بۆ وڵات بۆنی خاک دەکات، لەوکاتەدا کە شەڕو قارەمانەکانی شەڕباسکردنی نیشتیمانیان کردبووە نوکتەیەک بۆ پێکەنین، دیاری بەدەنگ هاوار ئەکا” تا دێ خاکی خۆشتر دەوێ چونکە وڵات لەدڵیایە… ئەگەر بەردێک لەو بنارە دا بتاشرێ ئازارێکەو لەبن نایە”.
لەو دەمەدا کە قسەکردن لە سه‌ر کوشتار و چەوسانەوە ببووە باسێكی رۆتین بەهۆی کوشتنی بەلێشاوو دەربەدەرکردنی یەک بەدەستی یەک، دیاری یه‌خه‌ی شه‌ڕانگێزه‌کان رائه‌ته‌کێنی و بێداریان ئه‌کاته‌وه، کە ئێمە چی بوین ئاخ بۆ بیرچونەوەو نەزانیمان هەڵەدەکێشێ کە دەڵێ” ئاخ ئێمە چی پاڵەوانێکی بێ شمشیربوین.. چ نوسەرێکی بێ قەڵەم و چی مێژویەکی بێ زمان بوین…. ئاخ ئێمە چی شاهیدێکی نابیناو چ بگۆیەکی بێ دەنگ و چی روبارێکی بێ رەوت و چ بزاوتێکی وەستاوبوین… سەرت بنێ بەسەرمەوە دەپێم بڵێ ئەوە زووڕەی نیشتیمان بوو هەڵدەکورووزا، یان زایەڵەی رۆحی ئێمە. یاخود هاواری کوردستان؟”.
هەر لەو کاتە کە دڵسۆزەکانی وڵات وڵاتیان بەبێ کەس چۆڵ دەکرد، بۆ جەلادەکان لەوکاتە کە خەڵک دەیوت هیچ من نابەستیتەوە بەم وڵاتەوە، لەو کاتەدا کەسمان لەخەمی وڵات نەدەگەشتین، قەرەداغی بەدەنگ بەهەموومانی دەوت من وەک ئێوە بێ ئەمەک نیم، لەهەمبەر دایکی وەتەن و نیشتیمانیشی دڵنیا دەکرد لەو پەری ناخۆشیەکانیش جێی ناهێڵێ، ئایی لەو نیشتیمان پەروەرییە، لەو کەتەدا کە گۆرانی بۆ نیشتیمان دەچووە خانەی شێتی و کۆمیدیاوە، بەهۆی گاڵته‌جاڕیی شەڕی کورد بەکورد، دیاری بە ئاوازو گەرویەکی پڕ گریان روو لە ئازیزانی دەکات و دەڵێت ” لەسوێرایی ئەشک و خەما من بەسراوم بەم خاکەوە… نیشتیمانم جێ ناهێڵم نیشتیمانە بێ باوکەکەم ئەی تۆ بۆچی بەجێت هێشتوم.. کەی دێیتەوە ناخى وێرانەی بێ دایکم، هۆ دایە گیان. بەستەم هاوار، رازم هاوار، شعرم سەدای بێ ئاسەوار “.
لەو دەمەی دڵسۆزی بۆ نیشتیمان بەکڵاوی تەسکی حزب دەپێورێت و لە لولەی تەفەنگەکانی کوردکوشتنەوە نیشتیمان پەوەریی دەبیسترێ، مانەیەک بۆ وڵات لەدڵی تاکەکاندا نامێنێت، دیاری دەروێشانە زکری وڵات دەکات، نیشتیمان پەروەریی لای ئەم هونەرمەندە، دەگاتە ئاستێک کە لەناو نیشتیمانەوە هەست بە نائارامی ئەوانە دەکات کە وڵاتیان جێ هێشتووە تێدەگات دوور لەوڵات هیچ پەنایەک نییە ببێتە بەدیلی وڵات و دەشزانی وڵات بەشێکی زیندووی رۆحەو دورکەوتنەوەش لە رۆح بێ ناوەرۆککردنی مرۆڤ و داماڵینیەتی لە ژیان، بۆیە لەوێوە کە چاوەکانی لێکدەنێ بەخایاڵیش بێت رۆحی دەچێتە جەستەی کەسێکی پەڕاگەندەبوو لەوڵات، لەوێوە بە ئەدایەکی شیوەنئاسا بۆڵات گۆرانی بۆ زەلیل بونی بێ وڵاتی دەڵێت و تاڵی غوربەت بەگوێی هەمووماندا ده‌چڕێت، لەوکاتەدا کەهەموو هەڕەشەی جێهێشتنی وڵاتمان دەکرد، دیاری بەدەنگ و سەدایەکی رۆحانی لەدەرگای رۆحمان دەدات و دەڵێ نەکەن پەنا بەرنە بەر سەرگەردانی و دوری لەوڵات، توانەوەی خودی خۆشی بەخاکدا رۆحیەتێک بەو کوڕە دەدا، کە لەبەرهەم و تەمسیلکردنی کەسێکی دور لەوڵات واقێعیانە دەتوێتەوە، بەشێوەیەک لە ژینگەی خاوێنی هەندەرانەوە حەز بە هەناسەیەکی پڕ لەتۆز غوباری وڵات دەکات و تکا دەکات” کەچونەوە پڕ بەسییەک هەناسەی ئەوێی بۆ بینن واهەوای ئەو غەریبییە دەیخنکێنێ” لەژینگە هەمیشە سەوزەکانی غوربەتەوە پێمان دەڵێت دیواری خوربەت نابینای کردووە پێویستی بە بەهارە هەڵکروزاوەکانی وڵاتەکەیەتی داوا دەکات” کەچونەوە پڕ بەچاوێ سەوزایی خاکی بۆ بێنن… وا دیواری ئەو غوربەتە خەریکە چاوی دەردێنێ”. نیشتیمان پەروەری دیاری هیندە مەزن، جێی گرتووە لە رۆحیدا کە تەنها لە تەمسیلکردنی کەسێکی دور لەوڵات بەشێوەیەک وڵات دەلاوێنێتەوە کە تاکو ئێستاش هیچ کام لەوانه‌ی لەوڵات دوورن نەیانتوانیوە هێندە دروست ئەو خەمە گەورەی بێ وڵاتییە بخەنە روو، کە رۆحی خواردوون، بۆیە لەناوهەموو جەستەو لەنج و لاری کچانی بێگانەدا، ئەم رۆحە پەڕا گەندە یه داوای چنارێکی وڵات دەکات و بە هاوارێکی رۆحانی تکا دەکات” کەچونەوە هێندەی دەمێ ماچی کانی لێتان دەوێ،، چنارێکی ئەو قەد پاڵەی بۆ بخوازن با تەنیایی نەی خەوێنێ”.
دیاری بۆ بیرهێناوەی جوانیەکانی وڵات لە بەرهەمێکدا هەموو رووداوەکانمان پێ دەڵێ، بەر لەجهێشتنی وڵات لەو زەمەنەی بێدادیی نیشتیمانی لە رۆحماندا رەشکردبوو، بیری هێناینەوە کە ناکرێ نیشتمان لەو پەڕی سەختی ژیان جێ بهێڵین، لەئانو ساتی جێ هێشتنیش، نیشتمانەکەی بە نیشتیمانێکی بێ باوک پێ ناسانین. کە بەوەش نەیتوانی ئاوڕمان بەلای نیشتیمانی دایکدا پێ بداتەوە رۆحی پەراگەندەی دووری و غوربەت کردوو لەوێوە لە دەنگی خۆیەوە ئازاری رۆحی کوردێکی بێ نیشتیمانی بۆ ئاشکرا کردین، کە غوربەت و تاسەی وڵات خەریکە بی هەناسەو نابینای دەکات. کەلەوەش ناتوانێ بمان وەستێنێ و گرنگی ژیان لەناو نیشتیماندا بەهەموو هاوارەکانی ئەو بەیادمان نەهاتەوە. بیرمان دەخاتەوە کە جەلادان چواردەوری وڵاتەکەیان داوین و ئەویش پێوستی بە ئێمەیە، کە بەمەش ناتوانێ رۆحمان ئاشت بکاتەوە لە گەڵ نیشتیمان، بێ باکی ئێمە و بەڕێوەبەرانی ئەو ڵاتە بۆ خەمی وڵات و پیرۆزی نیشتمان لای خودی خۆی وره بەدیاری دەبەخشێت و بەدەنگ هاوار دەکات، “”زەرەیەک ئەحزانی خۆی نادا بە گشت خەمی دنیا،، رۆح دەبێتە بە بەهارو هاوین دەگری بەچواردەوریا،” پێمان دەڵێ زەرەیەک خاکی وەتەن نادا بەقەسری قەیسەری، جۆگەلەو کانی وەکو کەوسەر هەوای وەک جەنەتە..
هەر لەو کاتوساتانه‌ی هونەرمەندی کورد خەریکی هەڵدانە بەسینەو بەرۆکی دەسەڵاتی حزب لەو وڵاتە، دروست ئەو کاتەی کە هەندێ دەسەڵاتدار بە هۆی قۆستنه‌وه‌ی ئەو دەرفەتانەی کێشەو ئەنجامەکانی شەڕی ناخۆ دروستی کردبوو لەبەردەمیان، مافیا ئاسا کەوتبوونە رۆحی هەر تاکێکی وڵات و بەهەدەردانی سامانی وڵات، دروست ئەوکاتەی کە گەنجەکانی ئێمە لە گەنجێتی ئەخران و کەس نه‌بوو خەمەکانی ئەو تاکانه وەک مرۆڤ بلاوێنێتەوە، کەس نه‌بوو پیشانی دەسەڵاتی کوردستان و خودی مافیاکانیشی بدا، کە چ کارەساتێکیان بەرپا کردووە، جیا لە چەند هونەرمەندێک کە لەسەرەوە ئاماژەم پێدان، ئەوانی تر وەک ئەوەی راسپێردرا بن بۆ لەبیربردنەوەی خەمەکانی گەنج بوون لای گەنج، خەمەکانی ئینسان بوون لای تاکی کورد، وەک ئەوەی راسپیردرابن گەنجان بە حەزە لابەلاکان به‌نج بکه‌ن، وەک ئەوەی خەمێک نەبێ لێی بدوێن و بی لاوێننەوە، خەریکی گۆرانی و هۆنینەوە بوون بە سنگ و بەرۆکی کچان و جوانی باڵای کوڕان و قارەمانەکانی حزبدا، هەرگیز رۆژێک وەک خۆی لە دابڕانی نێوان خەڵک و خاک هەڵوەستەیەکیان نەکرد، ئه‌و کاتانه دیاری جیاوازتر کاری دەکرد و خەمەکانی وڵاتی دەیهێنایه قسەو کاری خەڵکە مافیا ئاساکان و سەرگەردان بونی تاکی کوردی بەگوێی هەموومان دا دەدایەوە، ئەو لە رۆحی گەنجە بێ هیواکان دەدوا، ئەوانەی کە عەشقی وڵات لایان کراوەتە بارگرانی، بۆیە دەبووه نوێنەری ئەم گەنجە تواراوانەو هاواری ده‌کرد” چی لە جەستەی نیشتیمان کەم، کەلاشەم ناڵەی روخان بێ… شادی و خۆشی بۆ من نییە، کە ژینم بێ چرا خان بێ”.
هاودەم رونی دەکرده‌وە، کێن ئەوانەی ئەم توورەبونە لە رۆحی گەنج دەخولقێنن، بەشێوەیەک نیشتیمان لای ببێتە شتێکی زیاد و نەتوانن پیرۆزییەکانی وەبیر خۆیان بهێننەوە، کە وەک ئاماژە دەڵێ” خوا پێ داوان ئەوانەی وا پێکی شەوی سوور هەڵ ئەدەن…. نیشتیمان لایان کاڵایەو بازرگانیی پێوە ئەکەن”.
ئەم هونەرمەندە دەست ئەخاتە سەر ئەو لایەنانەش کە ژیان و نیشتیمان بێ مانا دەکەن لەوێ ” لەم وڵاتە جەنگ و جوانی دوو هاڵاوی یەک هەناسەن … لەکام لاوە تەماشا کەی درۆو راستی یەک پێناسەن”.
بەڵام لەهەمان کات دیسان بیری ناچی کە ئەرکی دیاری نییە رەشبینی بچێنێ، وەک هونەرمەندێک لەهەمبەر نیشتیمانەکەی، بۆیە دوای ئەوەی کە دەڵێ چی نیشتیمانی لە بەرچاو رەشکردوین و ژیانی لەپێش چاو نابووت کردووین، ئەوەشمان بیر دێنێتەوە کە سەفەرو جێ هێشتنی وڵات، توانای نییە گەورەیی نیشتیمان لەرۆحمان بلەرزێنێ، و پێمان دەلێ بەهەڵەیەکی گەورەدا دەچین، ئەگەر پێمان وابێ سەفەر و دورکەوتنەوە لەوڵات، وەڵامێکی رۆحانیمان پێ دەدات، بۆیە دەڵێ”سەفەر کرا بە شێنەیی لەبۆ سەوز بوونی هیواکان.. . ئەو هیوایەی کە ئازیزان بێ بەش بوون لێی لە نیشتیمان.. وامان زانی ئەم هیجرەتە، کلیلی بەختی ئێمەیە.. نەمانزانی پایزێکە، گەڵاڕێزانی پێوەیە.. دەسا چی بکەم لەهەر کوێ بم، بۆ کوێ بچم نامۆیە دڵ .. لەتاراوگەی خەیاڵمدا نیشتیمانێک هەیە لەگوڵ”.
ئەمانە جیا کەرەوەی دیارین و خاڵی جیاوازیی ئەوو زۆربه‌ی هونەرمەندەکانی کوردە خاڵی جیاکەرەوەی دیاری و ئەو سیاسیانەیە کە وڵاتیان لا نابوت کردین و بەردەوامیش چەقۆ بۆ خوێن رشتن دەسوون، بۆیە دەبێ هەموو بزانین دیاری شایەنی ئەوەیە، بکرێتە سیمبوڵی ئاشتی له دڵی خەڵک، له هه‌مان کاتدا ببێته نیشانه‌ی نەفرینیش لە جەنگی لایەنەکان و کورد به کورد به کوشتدان . دیاری قه‌ره‌داغی نموونه‌ی هونه‌رمه‌ندی ره‌سه‌نه ئه‌و هونه‌رمه‌نده‌ی له پێش به‌های خۆیا به‌های خاك و هونه‌ره‌که‌ی به‌لاوه مه‌به‌سته، هه‌ر ئه‌م نموونانه‌ش گره‌وی سه‌ربه‌رزی ئه‌به‌نه‌وه و له ترۆپکی کێوی هونه‌ره‌وه، بۆ خزمه‌تی خاك و نه‌ته‌وه سه‌رچاوه ئه‌گرن.
بۆیە ئەرکی ئێمەیە، وەک ئەوانەیان بەردەوام هەبونی سێبەری جەنگ خزمەت بەمانەوەیان دەکات بیر نەکەینەوە، بەتێگەشتن لەپەیام و سات و دۆخی پەیامەکانی ئەم نمونە بۆ ئاشتی بنیات بنێین و بیکەینە نمونەی وەفاداریمان بۆ دڵسۆزی بۆ وڵات.
تێبینی مانشێتی یەکەم لەم بابەتە لە گۆرانییەکی دیاری وەرگیراوە کە بەداخەوەم دروست نازانم شاعیرەکەی کێیە تا بڵێم نوسینی ئەوە ………
بەرهەمەکانی دیاری قەرەداغی کە دەیسەلمێنن شایەن بەو رێزگرتنەیە
،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،
پەیامی دیاری بۆ سەرۆکەکان لەکاتی جەنگی کورد بەکورد
http://www.kurdistan.in/music_ku/dyare-qaradaxi/diary_serokekan.mp3
بەرهەمی دیاری بۆ بیرهێنانەوە کە نیشتیمان بی بەها کراوە و نەوایەک خۆشەویستی نەماوەتەوە بەهۆی چەکەوە
http://www.kurdistan.in/music_ku/dyare-qaradaxi/diary_ashqlera.mp3
بەرهەمی دیاری بۆ بیرهێنانەوەی مناڵان کە شەڕ وانەی ئەوان نییە
http://www.youtube.com/watch?v=–fXiEXCM08
بەرهەمی دیاری بۆ خۆشەوستی و پیرۆزی خاک و بۆنی نیشتیمان
http://www.kurdistan.in/music_ku/dyare-qaradaxi/diary_bonixak.mp3
بەرهەمی دیاری بۆ نەفرەت لە بازرگانی کردن بەوڵات خستنە رووی کاردانەوەکانی.
http://www.kurdistan.in/music_ku/dyare-qaradaxi/09nishtmanek-la-gul.MP3
