– لە پەیوەست بە خامۆشبوونی رۆشنبیرە تێکۆشەرەکان –
دارا ئەحمەد : هۆشمەندیی چینە هەژار و بەرهەمهێنەرەکان پڕاوپڕە لە سۆز و جوانیی، لێ زۆر جار دەشێ بارودۆخی ناگزوور و نالەبار ئەو هۆشمەندییە بکڕی و بفرۆشی!
سەردەرکردن و دەرچوونی گوڵ لە نێو بەردەلانی هیشک و برینگ یان لە نێو تاشەبەرد و زناران تا رادەکی زۆر سەخت و ئەستەمە، لێ هەر رووش دەدا و جاروبارەک هێندەکیان رەگ و ریشەی خۆیان لە کەلەن و دەرەزی تەمۆخ و تیشەبەردان دادەکوتن و سەرکێشانە سەردەردەینن و خۆڕاگرانە بەرانگژی کەش و زەمینەی ناساز و نالەبار دەبنەوە و سەرچڵانە درێژە بە گەشەکردن و ژیانی خۆیان دەدەن.. بێجگە لەوەی سوودەکی فرە سروشتییانە بە تێکڕای گیانەوەران دەبەخشن سروشتیش لە جوانیی و بۆنوبەرامە دەگرن و چاو و دڵی مرۆڤانیش رۆشن دەکەنەوە، هەرچەندە زۆرەک لەو گوڵانە تا سەر خۆڕاناگرن؛ هێندەکیان هەر لەسەرەتاوە وەسەر لێواری بەردەکان لار دەبنەوە و گیانیان لەبەر دەبڕێ.. هێندەکیشان لە پاش چەند قۆناغەکی سەخت لە چرۆکردن و گەشانەوەیان ئیدی لە بەرانگژبوونەوە بێزرا دەبن و خۆ لەبەر گوشارەکان راناگرن و هێدی هێدی سیس و پووت و زەرد دەبن و لە تەمەنەکی کورت خۆ دەدەنە دەست و جوانەمەرگ دەبن.. وەلی هێشتا هێندەکیان نەک هەر کۆڵ نادەن و خۆیان رادەستی کەش و زەمینە ناساز و نالەبارەکە ناکەن بەڵکە سەرسەختانە بە درێژایی تەمەنی ئاسایی خۆیان رەگ و ریشەیان بەرەو ناخی زەوی شۆڕ دەکەنەوە و قەد و لکیان رووەو سەرێ بەژن دەکەن و بە چڵ و چڕۆ و توول و پەڕی گەش و رەنگاوڕەنگ بەرد و تەمۆخەکان دادەپۆشن.
ژیانی هەرزەکاریی من لە سەردەمانەکی فرە سەخت و خامۆش دەستی پێکرد؛ لەو سەردەماندا لەگەڵ ئەوەی سادەترین پێداویستییەکانی ژیان و گوزەران بەردەست نەبوون و ماف و ئازادییەکان تا رادەی نێزیک بە نەبوو بوون.. کوردانیش وەک میللەتەک نەک هەر هیچ مافەکی نەتەوەیی و نیشتیمانیان نەبوو بەڵکە خەریک بوو قەلاچۆش دەکران، کەچی زۆرینەی میللەت – هەرچەندە لەوان دەمان هیچ جۆرە ئامار و سەرژمێرییەک بوونی نەبوو – بە مەزەندەی من رەنگە لە سەتا نۆهەتی (بەعسی و ”ئەمن – ئاسایش – سیخوڕ” و سەرباز و ”جەیشی شەعبیی- سوپای میللیی” و ”چەکداری خۆفرۆش – لەگەڵ رێزم لۆ گێدرێژان کە بە ناوزەدکردنی ئەو چەکدارانە بە جاش سووکایەتییەکی گەورە بوو پێیان” و ملکەچ و بەرژەوەندخواز) بوون یان بە هەر جۆرەک لە جۆرەکان سەر بە رژێمی چەوسێنەر و دیکتاتۆری سەدام بوون.. لێ هێشتا – رێک وەک ئەو وێنەیەی گوڵی نێو بەردەلانان – کۆمەڵە تێکۆشەرەک لە نێو ئەو هەموو سەختیی و قاتوقڕییەدا سەریان دەکرد و سەرسەختانە بە شێوەی جۆراوجۆر بەرانگژی دەسەڵاتی دیکتاتۆریی و سیستەمەکە بوونەوە و بەشەکی زۆریش لە نێو ئەوانەدا کاری فەرهەنگییشیان ئەنجام دەدا.. تا سەرەنجام لە راپەڕینی بەهاری ١٩٩١ ئەو دەستکەوتانەی لێ وەبەرهەم هات کە لێیهات، وەلی ئەفسووس بەشەکی زۆریان هەر لە سەرەتاوە خۆیان رانەگرت و بوونە کاسەلێس و چەورە و پاسەوانی ئەو دەسەڵاتە پەڕپووت و خێڵەکییە میلیشیاییەی حیزبەکان کە بە ”حکومەتی هەرێمی کوردستان!” ناوزەدی دەکەن کە ساڵانەکی زۆرە خەڵکیان کردیتە قوربانی دزیی و راوڕووت و شەڕە سارد و گەرمەکانی نێوان خۆیان و سەرتاپای ژیانی ئەو میللەتەیان لە گەندەڵیی هەڵکێشایە.
زۆرەک لەو تێکۆشەرانە – دیارە لێرەدا ئەمن مەبەستم لەو تێکۆشەرانەیە کە خەریکی کاری نووسین و هونەریی و رۆژنامەنووسیی و هێندەک بواری دیکەی فەرهەنگیی بوون کە لە کنە خۆمان پێیاندەگوترێ رۆشنبیران – تا رووخانی رژێمەکەی سەدامیش هەر لەسەر پێی خۆیان راوەستابوون و ملکەچ نەببوون، لێ پاش ئەوەی ئەو سەروەت سامانە زۆرەی کە خوون و ئارەقەی میللەتە بە شێوەی بوودجە گەیشتە دەستی دەسەڵاتداران و گەندەڵکاریی سەرتاپای ژیانی داگیرکرد.. بەشەکی دیکە لەو تێکۆشەرانە – کە لە لایەن حیزبەکانەوە وەک پیلانەک بە مەبەستی ملکەچپێکردنیان بێبەش و پەراوێز کرابوون – بە ناوی قەرەبووکردنەوەی مادیی لە بەرانبەر تێکۆشان و لەدەستدانی دەرفەتەکانی بنیاتنانی ژیان و گوزەرانیان پەتی کۆیلەییان خرایە مل و ئیدی هووردە هووردە بە (دامەزراندن لە فەرمانگە حیزبیی و بە ناو حکومییەکان و پێدانی پارچە زەوی و خانیی و پارەی مفت و دابەشکردنیان وەسەر دامودەزگە میدیاییەکان و… هتد) هێلی راست و چەپیان وەسەر خەباتی پڕ لە سەروەریی خۆیان داهینا!!!
سەرەنجام کارەسات و ئابڕووچوونە گەورەکە لەو دوواییانە بە دوو شێوە وەسەر ئەو رۆشنبیرە تێکۆشەرانەدا هات کە هێندەکیان بە پاگژیی مابوونەوە و زۆربەی زۆریشیان لاقەکیان لە نێو گەندەڵییەکە نوقم ببوو و لاقەکەی دیکەشیان لە دەرەوەی بوو:
١- حکومەتە عەنتیکەکەی کوردستان وەک ئەوەی بوودجە ئی میللەت نەبی و لە بەڕکی بارزانی و تاڵەبانیەوە دەرچووبی بە بێ ئەوەی پرسەگورگانەکیش بە میللەت بکەن بڕیارەکی قەرەقووشیانەیان دەرکرد و فەرموویان هەر کەسەک پێشمەرگەی پێش راپەڕین بی ئەوە با بێ و ناوی خۆی (لەکن حیزبەک لە حیزبەکان!!!) بنووسی تا (خانەنشین!!!) بکرێ و مانگانە پارەکی مفت وەربگری هەروا پارچە زەوییەک و پارەی خانیی دروستکردنیشی بدەنێ، ئیدی رۆشنبیرانی (تێ کوشەر و شۆڕش گێڕ!!!) بە بێ ئەوەی بەرسڤی هیچ یەکەک لەو پرسیارانەیان لەکن هەبی؛ کێ ئەو بڕیارەی دەرکردییە یان کێ مافی ئەو بڕیارەی هەیە؟ دەرکردنی ئەو بڕیارە چی لە پشتەوە هەیە و لە بەرژەوەندیی کێ دایە؟ کوو بە بێ پرسی میللەت ئەو بڕیارە دەرکرا؟ ئایە بە هەدەردانی ئەو هەموو سامانە لۆ ئەو هەموو پێشمەرگەیە لە ماوەی (١٩٦١ – ١٩٩١) چ رەواییەکی تێدایە؟ لەبەرچی دەبی پێشمەرگە بە (ئەرێ)ی حیزبەک ببیتە پێشمەرگە و پاشان حیزبەکە هەر بە ناوی ئەو پێشمەرگانە پارەی ساڵانەی بەشی حیزبەکان لە بوودجەی میللەت بدزی؟ کوو دەکرێ کەسەک هێشتا تەمەنی خانەنشینکردنی دانەهاتبی خانەنشین بکرێ یان کەسەک بتوانی کار بکا خانەنشین بکرێ و لەسەر بوودجەی میللەت بژی؟ یان ئایە وەرگرتنی کرێ لە بری خەباتی پێشمەرگایەتی ئەویش هەر بەکرێگیرایی نییە؟ و چەندین پرسیاری دیکەی لەو جۆرانە… هەر بابا بوو وەک ئەوەی هەنگینیان لە دار دیتبیتەوە هەڵمەتیان برد و خۆیان ناونووس کرد تەنانەت هێندەکیان ماوە و پلەی پێشمەرگایەتییان بە (واسیتە) بەرزتر کردەوە تا پارەی خانەنشینییەکەیان پتر دەربچی! ئەوە سەرەڕای ئەوەی بە سەدان چەکداری خۆفرۆشی سەردەمی رژێمی سەدام بە ناوی پێشمەرگەی دێرین خانەنشین کران.. زۆریش هەبوون پێشمەرگە بوون و خۆیان رادەستی رژێم کردبۆوە و هەشبوون هەر (فیرار و موتەخەلیف)ی سەربازیی بوون یان هەر لە گوندەکان و ئێران دانیشتبوون و یەک رۆژ چییە پێشمەرگایەتییان نەکردبوو ئەوانیش بوونە پێشمەرگەی دێرین و خانەنشین کران!!!! ئەوە سەیر نییە کەسانەکی گێژ و گەمژە و هەلپەرست ئەو مافە وەخۆیان بدەن، سەیرەکە لەوەیە رۆشنبیرەک پێی وابی کە ئەگەر چەند ساڵەک خەباتی کردبی ئێستا مافی خۆیەتی و پێی ئاسایی بی خەباتەکەی لە تەرازووی حکومەتەکی گەندەڵ و مافیایی بکێشرێ و لە بریدا پارە و زەوی و خانیی پێی ببەخشرێ.. ئەو پارە و زەوی خانییەش لە قووتی میللەتەک دەربچی کە بە پێی ژیانی سەردەم خەریکە لە برسان دەمری!!! دەک پیرۆزت بی ئەی رۆشنبیری (رائید و عەقید و نەقیب)!!!
٢- وەزارەتی رۆشبیریی و لاوان بە ناوی کۆمەککردنی داهێنەران کە گوایە پشتگیریی لە داهێنان دەکا.. لە جیاتی ئەوەی کۆمەڵەک لێژنەی لێوەشاوە لە خەڵکانی پسپۆڕ لە هەر بوارەک دابنێ و بەرهەمی پێشتری رۆشنبیران هەڵبسەنگێنن و لەسەر رۆشنایی ئەوەش لە رووی مادیی و مەعنەوییەوە کار لەسەر بەرهەمە چاکەکان بکرێ و چەند دەزگەیەکی بێ لایەن و دوور لە حیزبایەتیی و شایستە بە کاری رۆشنبیریی دابمەزرێندرێ کە ببنە هاندەر و رێخۆشکەری رۆشنبیران تا لە ئایندەدا کاری باشتر و بە پێزتر بکەن.. کەچی هەر لەو گۆڕە و وەک ئەوەی سەرکردەیەک بیەوێ بە پارەبەخشین خەڵک لەخشتە ببا بڕیاری دامەزراندنی ”سندوقی کۆمەکی داهێنان!!!”ی دا.. هەر بەو مەبەستەش یەک فۆڕمی هێندە سادە و لاواز و نابەجێی رێکخست کە هەر لە فۆڕمی دابەشکردنی شەکر و چا و ئازووقە دەچوو، فۆڕمەکەش لە رێگەی ناسیاویی و نێزیکایەتیی و خزم خزمێنە و حیزب حیزبێنە وەسەر بە ناو رۆشنبیران و چالاکوانان دابەش کرا.
زۆر ئاساییە لە وڵاتەکدا سەرجەمی بوارەکان تێیدا لێوانلێو بی لە گەندەڵیی.. زۆرینەی رۆشنبیرانیش ئاڵوودەی نەخۆشیی گەندەڵیی ببن و هەر وەدوای قاچاندنەوەی پارە و قازانجی تایبەتیی خۆیان بکەون و ئەو هەلەی وەزارەت بقۆزنەوە و لە پێناو وەدەستهێنانی ئەو دوو تا هەشت ملیۆن دینارە بە چەندین درۆ و فرتوفێڵی ”داهێنەرانە!” فۆڕمی داهێنان زۆر بە جوانیی پڕ بکەنەوە تەنانەت ئەگەر شارەزاییان لە فۆڕم پڕکردنەوەش نەبی پەنا ببەنە بەر گەندەڵکارە بە ئەزموونەکان کە هەر لەسەردەمی رژێمی بەرییەوە تا ئێستا بە مێگەڵ هەمانە، وەلی ئەوەی ئاسایی نییە و زۆر جێی شەرمەزاریشە ئەو رۆشنبیرە تێکۆشەرە دێرین و تازانە بوون کە وا دەهاتە بەرچاوان بە هەر جۆرەک هەبووە تا ئێستا ملیان لۆ پارە و پوول کەچ نەکردییە و خۆیان نەدایتە دەست.. ئەوانیش بە داوەکەوە بوون و بوونە بەشەکی رەزاقورس لە ”٦٩٠ داهێنەر!!!”ەکە!
لە هەمووشی عەنتیکەتر ئەوەبوو لە پاش ئەوەی ویژدانی میللەت لێیان راپەڕی و لەسەریان کرایە تەپوتۆز.. هێندەکیان بە مەبەستی ئەوەی پەرێزی خۆیان پاگژ نیشان بدەن و فێڵەکی دیکە لە خەڵک بکەن.. دەستیان بە نووسین و بڵاوکردنەوەی ئاگاداریی و رۆنکردنەوان کرد کە گوایە پەژیوانن لە گاڵتەجاڕییەکەی فۆڕم پڕکردنەوە و ”کارگەی دروستکردنی داهێنەران!” و وەرگرتنی پارە مفتەکە!!! هەرچەندە باوەڕ ناکرێ هیچ کەسەک لەوە دڵنیا نەبی کە ئەگەر ئەو هەڵڵایەیان لەسەر دروست نەکرابا بە هیچ جۆر و شێوەیەک بە لای پەژیوانبوونەوە دانەدەچوون و بە بێدەنگیی پارەکەیان خیت دەکرد و لە یانەکانی ئێواران و شەوە پەمبەکان خەرجیان دەکرد، بەڵام خۆ ئەوانە بیانگەکانیان لە نەنگییەکانیان گەللەک گەورەتر بوون! چونکە وەک دیتمان و بیستمان ئەوانە زۆربەیان لەسەر ئەوە پەژیوان بوونەوە کە خۆیان لە ”داهێنەر!”ەکان بە مەزنتر و زاناتر و داهێنەرتر دەزانن و پێیان شەرم بوو ئەوانی دەستەبژێر لە رێزی ئەو هەموو داهێنەرە پووچانەدا بن و بازاڕیان داببەزی.. هەروا گللەییان لەوەش هەبوو کە ئەو بڕە پارەیەی تەرخان کرایە زۆر کەمە و بەشی داهێنانە زۆر و گرنگ و مەزنەکانی ئەوان ناکا! نەک ئەوەی بە راشکاویی دان بەوەدا بنێن کە هەڵەیەکی گەورەیان کرد خۆیان بە داهێنەر دانا و فۆڕمی داهێنان و داهێنەرییان پڕ کردەوە چونکە هەرگیز داهێنەر لە هیچ کونجەکەی ئەو جیهانە فۆڕمی داهێنانی پڕ نەکردیتەوە و کەسیش بە فۆڕم پڕکردنەوە نابیتە داهێنەر، هەروا دەبووا هەر لە سەرەتاوە فۆڕمەکەیان پڕنەکردباوە و رایانگەیاندبا کە لە نێو بارودۆخەکی ئەوها هەژار و بێ دەرەتانی خەڵکی زەحمەتکێش (وەک نەبوون و خراپیی ئاو ئاوەڕۆ و کارەبا و ئینتەرنێت و سوتەمەنیی و خراپیی رێگەوبان و خراپیی پەروەردە و خۆراکی بەسەرچوو و زۆریی دەرد و نەخۆشیی و خراپیی داودەرمان و خەستاخانەکان و تەنانەت نەبوونی پۆستە و… هتد) ئەو پارەیە کە لە قووتی میللەت دەردەچی مافی ئەوان نییە بەڵکە ئەوە وەزارەتە ناڕۆشنبیرییەکەیە دەیەوێ بە فیتی بەرپرسە دز و گەندڵکارەکان دانەخۆرەیان بکا و بە ناوی داهێنان و داهێنەریی گاڵەتەیان پێ بکا و ئابڕوویان ببا.
رەنگە باوترین و هەراسانکەرترین بیانووی خەڵکانەکی زۆر لە بەرانبەر ئەو هەڵوێست و تێڕوانینانەی نێو ئەو وتارە ئەوە بی کە:
”جا ئەگەر ئەو رۆشنبیرە تێکۆشەر و بە هەڵوێستانە کە ماندیی بوونە و قوربانییان دایە ئەو قەرەبوو و کۆمەکانەش رەت بکەنەوە و وەرینەگرن.. نەک هیچ لە مەسەلەکە ناگۆڕێ بەڵکە گەندەڵکاران پتر تێیدا سوودمەند دەبن، لەبەرئەوە هەر چاکترە ئەوان وەریبگرن…”.
لە بەرسڤی ئەوەشدا.. ئەگەر ئەو خاوەن بیانووانە بڕیاریان دایە هیچ قسەیەک وەرنەگرن – تا بە جێبەجێبوون و ئاساییبوونی ئەو جۆرە کۆمەک و قەرەبووانە لەو بوارە یان لە هەر بوارەکی دیکە ئەوانیش بێبەش نەبن یان ئەو کەسانەی هیچیان وەرنەگرتییە و ئەوەی ئێستا رەت دەکەنەوە ئەوانیش بتوانن رۆژەک لە رۆژان و لە دەرفەتەکدا بە بێ شەرمکردن و وەسەرخۆداشکانەوە لێی سوودمەند ببن – ئەوە پێویست بە هیچ دوانەک ناکا تەنیا ئەوە نەبی کە ببێژین دەک پیرۆزیان بی! ئەگەر نا.. ئەوە دەتوانین ببێژین: دەسەڵاتداران بە تایبەتییش ئەو دەسەڵاتدارە پەڕپووت و دز و گەندەڵکارەی کوردستان هەروەک کوو هەرگیز نەیویستییە و نایەوێ کۆمەک و قەرەبووی هیچ کەسەکی ماندیی و تێکۆشەر و قوربانییدەری نێو چین و توێژە هەژار و زەحمەتکێشەکان بکا.. هەر بەو جۆرەش هەرگیز نەیویستییە و نایەوێ کۆمەک و قەرەبووی رۆشنبیرە تێکۆشەرەکانیش – کە هەردەم بەربەستی گەندەڵکاریی و هەر جۆرە چەوسانەوەیەکن – بکا، ئاخەر ئەگەر بە ئاستەم چاومان بکەینەوە ئەوە دەیبینین کە ئەو کۆمەک و قەرەبووانە لە بنەڕەتدا لە پێناو دزینی پتر و پتری قووتی خەڵکە لە لایەن گەندەخۆرانی نێو دەسەڵات و دەوروبەرەکەی.. ئەنجا لە پاڵ ئەوەشدا دەیانەوێ راوی رۆشنبیرە تێکۆشەرەکانی پێ بکەن و بیانکڕن و بە هۆی پارەی مفت لە کۆششە فەرهەنگییەکانیان دابچۆڕن و بە ناوی داهێنان و داهێنەرییش بیانکەنە گاڵتەجاڕ، سەرەڕای ئەوەش بابەتەکەی مە لەسەر ئەوەیە کە نابی سەرچاوەی مادیی ژیانی رۆشنبیرانی دڵسۆز و تێکۆشەر وەک ئی گەندەڵکاران بی و سەرچاوەی مادیی بڵاوبوونەوە و پەخشبوونەوەی بەرهەمەکانیشیان بە کۆمەک و خێرپێکردن بی – کە رێک وەک گوژمە پارەی دزیی و راوڕووتە کە بە بڕیاری نابەرپرسان دەبەخشرێتەوە -، ئەگەر نا.. ئەوە دوان لە تێکۆشان و دڵسۆزیی و خۆڕاگریی و بەرهەمی رۆشنگەرانەی رۆشنبیران و خودی هەبوونی رۆشنبیر چەقەچەقەکی وەڕسکەر و کاتکوژە! سەرەنجامیش ئەو کۆمەک و قەرەبووکردنەوانە دەبنە هۆی وەراندنی پتر و پتری ئەو گوڵە گەش و سروشتییانەی کە لە کەش و زەمینەی نێو زنار و بەردەلانان چرۆیان دەرکردییە.
