رەهەنـدی نەتەوەیی و نیشـتمانی لە هـۆنـراوەی منداڵان..

ڕەزا شـوان

هـۆنراوەی منداڵان لقێکی گرنگە لە وێژەی منداڵان، رۆڵێکی گرنگی لە رۆشنبیریکردنی منداڵاندا هـەیە. فـۆرمێکی نایاب و سەرنجـڕاکێشە. جوانتریـن و ناسکـترین شـێوەیە، لە شێوەکانی هـونەر. نـزیکـترین هـونەرە لە دەروونی منداڵانەوە، چونکە بەهای دەنگی و وێنـەی هـونەری و چـنیـنی واژەیی لەخـۆگرتـووە. هـۆنـراوەی منـداڵان، لە ئەمـڕۆ و لە داهاتووشـدا، کاریگەرییەکی ئەرێنی گەورە و بەهـێز و ئەفـسووناوی لە پەروەردەکردنی منـداڵان هـەیە. رۆڵێکی کاریگەری لە دروستکردنی کەسایەتـی دروسـت و هـاوسـەنگی منـداڵان هەیە. هـۆنراوەی منداڵان، زۆربـەی هـونەری ژانـرەکانی تری وێـژەی منداڵانی لەخـۆگـرتـوون. بـۆیـە هـۆنـراوەی منـداڵان بـووە بە بـەشـێکی گـرنـگ؛ لـە بابـەتـەکانی پەرتووکی خوێندنەوە، بۆ قـوتابیانی پۆلەکانی قوتابخانەی بنەڕەتی، لە هەموو جیهاندا.

منـداڵان بە سـروشـتی، هـەر لە منـداڵـییەوە، هـۆگری هـۆنـراوە و گـۆرانی و سروودن. دایکانی کوردمان، بە دێڕە هـۆنراوەی فۆلکلۆری یان لە هەڵبەستی خۆیان، بە دەنگێکی ناسک و بە ئاوازێکی شیرین، جگەرگۆشەکانیان هەڵدەپەڕێنن. بە لایلایە دەیانـلاوێنن و چێژ و خۆشیی هـۆنراوە دەخەنە دڵی کۆرپەکانیان و دەیانکەنە خەوێکی خۆش و ئارام.
(لامارتین) دەڵێت:”جوانترین هـۆنـراوەر لە سەرانسەری جیهـاندا، لایـلایـەی دایکانە”.

هـۆنراوەی منـداڵان، سەرەڕای بەخـشینی چـێژ و خۆشی بە منـداڵان، چەندین پەیـام و بەها و رەهەنـدی لەخۆگـرتووە، وەک: پەروەردەیی، نەتەوەیی و نیشـتمانی پەروەری، کۆمەڵایەتی، مرۆڤایەتی، رەوشتی، سۆزداری، ژینگەپارێـزی، جوانی، زمانی،.. هـتد.

هـۆنـراوەی نیشـتـمانی کوردستانی، جـۆرێکی گرنگە لە جۆرەکانی هـۆنراوەی کوردی، کە دەربارەی سۆز و خوشەویستی و شکۆمەنـدیی کوردستانن، یان دەربارەی جوانی و ئەفـسووناویی سـروشتی کوردسـتانـن. دەربـارەی خەبـات و تـێکـۆشانـن، بۆ ئـازادی و بـۆ رزگارکردنی کوردسـتان لە داگـیرکەران. بـۆ پارێـزگاری و خۆبـەخـشـین لە پێـناوی کوردستانی نیشـتمانی پیـرۆزمان. ئەو هـۆنـراوانانەن کە یادی قـارەمانان و شەهـیدانی نەمـری کورد و کوردستان و داسـتانەکانی پێـشـمەرگە بـەرز رادەگـرن. ئـەم هـۆنـراوە کوردسـتانـییانەمـان، ئامـرازێـکی بەهـێـزن، بـۆ گـۆزارشـتکـردن لە خـۆشـەویـسـتی و هـاوبەستەبـوون بۆ کـورد و کوردسـتان.

هـۆنراوەی نیشـتمانی کوردستانی، بەشێکی گرنگە لە هـۆنـراوە بۆ منـداڵانی کوردمـان. لەم کورتە باسە چـڕ و پـڕەدا، باس لە رەهـەنـد و لە بەهـای نەتەوەیی و نیشـتمانی، لە هـۆنراوەی نیشـتمانی کوردستانی بۆ منـداڵان دەکەیـن، کە هـۆنراوەنووسانی پێـشـوو و ئـێستامان بە دەیان هـۆنـراوە و سـروودی کوردییـان، بۆ منـداڵانی کورد هـۆنیونەتەوە. کە دەربارەی سۆز و پەرۆش و خۆشەویستی و دڵسۆزی و هاوبەستەبوونن بۆ کورد و کوردسـتان. هـۆنـراوەی نـیـشـتمانی کوردسـتانی، پانتـاییەکی گـەورەیـان لە هـۆنـراوەی منـداڵانی کورد گـرتـووەتەوە.

پیویستە لە منداڵییەوە، لە باخچەی منداڵانەوە، منداڵانی کوردمان لە رێگەی هـۆنراوەی نیشـتـمانی کوردستانییەوە، بە هـەستی کوردایەتی و بە سـۆز پەرۆش و خۆشـەویـستی بۆ کوردستان، گـوش و پەروەردەیـان بکەیـن. تا لە ئەمـڕۆ و لە داهـاتـووشدا، شانـازی بە کوردبـوونی خۆیـان و بە کوردستانی نیشـتمانی هـەزاران هەزار ساڵەمانەوە بکەن.

هـۆنـراوەنووسی عـەرەب (سلێمـان ئەلعـیسا) دەڵێـت:”بـۆ ئەوەی منـداڵان زمـانەکەیان خۆشبوێـت، بۆ ئەوەی نیشـتمانەکەیان خۆشبویـت، بۆ ئەوەی خەڵکـیان خۆشبوێـت، بۆ ئەوەی گـوڵ و بەهـار و ژیـانیان خۆشـبوێـت، فـێری سـروودی خۆشـیان بکەن”.

خوێندنەوەی هـۆنراوەی و چـڕینی سـروودە کوردییـە کوردستانییەکانمان، بە تاک و بە کۆمەڵ بە جۆش و خرۆش و ئاوازەوە، لەلایەن منداڵانی کوردمانەوە؛ رۆحی کوردایەتی و کوردستان پەروەری، لەلایـان خۆشـەویـستر و شـیریـنتر دەکەن. ئەمـەش یەکـێکە لە گرنگـترین پەیـام و ئامانجەکانی هـۆنراوەی رەسەنی کـوردیمان بۆ منـداڵانـی کوردمان.

هۆنراوە و سروودی کوردی، رۆڵێکی گرنگ و کاریگەرییەکی زۆریان لە دروستکردنی کەسانی کوردستان پەروەر و تێکۆشەر و شۆڕشگـێڕی کوردمان هەبـووە و هـەیە. ئەو هـۆنـراوەنووسانەشمان، کە لە ئێستادا هـۆنراوەی کوردستانی بۆ منـداڵان دەنووسن. لە منـداڵـییانـدا، هـۆگـری هـۆنـراوە و سـروودی کـوردی ببـوون. کاریـگەرییـەکی زۆریـان لەسەریان هـەبـووە. یادەوەرییەکانی منـداڵـێیان هـێـناونەتەوە یـاد و بەرچـاوی خۆیان و ژیانی ئەمـڕۆی منداڵانی کوردستان لەبەرچاودەگـرن. بـوونە بە ئیـلهـام و بە هەوێن بۆ نووسینی هـۆنـراوە و سروودەکانیان، بۆ مـنداڵانی نەوەی ئەمڕۆی کوردمان. ئەگەر بە ژیاننامەی زۆربەی هـۆنـراوەنووسانی منـداڵانی کوردمـان بچـینەوە، ئـەو راسـتیـیەمان بـۆ دەردەکەوێـت، کە لە منـداڵییەوە دەستیان بە نووسینی هـۆنـراوەی ئاسان کـردوون.

(پاپـلـۆ نیـرۆدا) دەڵـێـت:”ئەگـەر هـۆنـراوەنـووس. ئـەو منـداڵـەی لـە نـاخـیـدا دەژیـت، لەدەست بـدات، ئـەوا هـۆنـراوەکـەشی لەدەســت دەدات”.

کەواتە هـۆنـراوە و سـروود، بە تایبەتیش هـۆنـراوەی نیشـتمانی کوردستانی، هـانـدەر و پاڵنەرن، بۆ ئەو منداڵە بەهـرەمـەندە کوردانەمان، کە ئارەزووی نووسـینی هـۆنـراوەیان هـەیە. مامۆستایانی وانەی زمانی کوردی، رۆڵیان هـەیە لە دۆزینەوەیان و لە پشتگیری و لە هانـدانیان. لە وڵاتی ژاپـۆن لە پـۆلی سێی بنەڕەتـییە، فـێری قـوتابییەکانیان دەکەن، کە (هـۆنـراوەی هـایکـۆ) بنووسن. هـایکۆ بە ژانـرە هـۆنراوەیەکی رەسەنی داهـێنراوی نیشـتمانیی ژاپـۆنی دەزانـن.

هـۆنراوە و سـروودی کوردیی نیـشـتمانی کوردستانی، بـێجـگە لە بەهـێزکـردنی سـۆز و هـەستی کوردایەتی و کوردستان پەروەری، رۆڵـیان لە بەرزکردنەوەی ئاستی ئاکادیـمی قـوتابیان و گەشەکردن و دەوڵەمەنـدکردنی زمـانی کوردی بە وشـە و بە زاراوەی نـۆی هـەیە. هـۆنراوەی نوێ بۆ منداڵان، ورووژێنەر و هـاندەری قوتابیانن، بۆ بیرکردنەوە و تێگەیشتن و رەخنەگرتن و گفتوگۆکردن، بۆ داهـێنان و پێشکەوتن. فێری ئەوە دەبن کە بە ئـازادی، گـوزارشـت لە هـەسـت و لە بیـرۆکە و لە را و لە بـۆچـوونەکانیـان بـکەن.

(رەسووڵ هـەمـزاتـۆڤ) دەڵـێـت:”بێگومـان ئێـمەی هـۆنـراوەنـووسان، بەرپـرسـیاریـن لە هـەمـوو جیهـان”.

نـەرویـج: ٢٠٢٤