ئه‌حمه‌د ره‌جه‌ب : له 10 ی حوزه‌یرانی ساڵی 2014 موسڵ دووه‌م شاری گه‌وره‌ی عێراق به پێی پیلانێكی توكمه‌ی دارێژراو له نێوان ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆگان سه‌رۆك كۆماری توركیاو ئه‌سیل نوجه‌یفی پارێزگاری موسڵ و به‌عسییه‌كان و سه‌ركرده‌كانی سوپاكه‌ی سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق نوری ئه‌لمالكی كه‌وت و له‌لایه‌ن ده‌وڵه‌تی ئیسلامی خوێنرێژه‌وه ( داعش) كۆنترۆڵ كراو ده‌ستیانكرد به كوشتن و خوێنرشتن و تاڵانكردنی ماڵ و سامانی دانیشتوانی شاره‌كه‌و بووه هۆی راكردن و هه‌ڵاتن و ئاواره‌بوونی هه‌زاران خێزان به تایبه‌ت كریستانییه‌كان ( مه‌سیحه‌كان) و ئێزدییه‌كان و شه‌به‌ك و كاكه‌ییه‌كان له ترسی كوشتن به هۆی ئاین و مه‌زهه‌به‌وه.
له‌م رۆژانه‌دا مقۆ مقۆیه‌كی خه‌ست و سه‌خت له نێوان ئه‌مریكاو توركیاو یاوه‌ره‌كانی و عێراق و پێشمه‌رگه‌و حه‌شدی شه‌عبی له ئارادایه‌و، هه‌ر یه‌ك له‌وانه پلان و ئه‌جیندای تایبه‌تی خؤی هه‌یه‌و به دوای به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانیان ئه‌گه‌رێن و، ئه‌مریكا به قورسایی خۆی و هه‌موو تواناكانیه‌وه ئهیهوێت به زووترین كات ده‌ستبكرێت به شه‌ری موسڵ و ببێت به پێشه‌نگ و، خاوه‌نی بریار له پاش نه‌مانی ده‌وڵه‌تی ئیسلامی ( داعش) و، بۆ ئه‌و مه‌به‌سته جگه له كاری عه‌سكه‌ری رووی كردووه‌ته كاری دیبلۆماسی و، له هه‌فته‌ی رابردوو شاندێكی ئه‌مریكا گه‌یشته به‌غداو، شانده‌كه پێكهاتبوو له ئه‌نتۆنی بلیكن یاریده‌ده‌ری وه‌زیری ده‌ره‌وه‌و، بریت ماگۆرك نوێنه‌ری تایبه‌تی سه‌رۆك ئۆباماو جۆزێف هاریس به‌رێوه‌به‌ری ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی بۆ كاروباری عێراق و، جۆزێف بینتگتۆن بریكاری وه‌زیری ده‌ره‌وه بۆ كاروباری رۆژهه‌ڵاتی ناوین و، شایانی ئاماژه‌یه شانده‌كه له گه‌ڵ گه‌وره به‌رپرسانی عێراق باسی هه‌نگاوه‌كانی شه‌ری موسڵیان كرد ئه‌مه له لایه‌ك و، له لایه‌كی تره‌وه توركیاش ئهیهوێت په‌له بكرێت له شه‌ری موسڵ و، به‌شداری تیادا بكات و، ئامانجی ئه‌وه‌یه چۆن له كاتی رۆخانی رژێمه دیكتاتۆرییه‌كه‌ی سه‌دام حوسه‌ێن هه‌رچی به‌ڵگه‌نامه‌و دیكۆمێنت هه‌یه له لایه‌ن ئه‌مریكاوه ده‌ستی به سه‌رداگیراو، هه‌ر هه‌مووی باسی له ره‌فتارو پرۆسه چه‌په‌ڵه‌كانی سه‌دام و حزبی به‌عسی عه‌ره‌بی و، هه‌لسوكه‌وتی رژێمه‌كه‌ی ئه‌كردو، توركیا له‌وه ترساوه به‌ڵگه‌كانی پاش نه‌مانی داعش بكه‌وێته ده‌ستی لایه‌نه‌كانی تر، كه چۆن ئه‌ردۆگان و توركیا یارمه‌تی داعشیانداوه‌و، توركیا نایه‌وێت هه‌رچی تاوان دژ به هه‌لسوكه‌وتی نامرۆڤانه‌ی داعش هه‌یه كه به فیتی ئه‌و كراوه بدرێته پاڵی و، تاوانبار بكرێت.
توركیاو وڵاتانی كه‌نداو به تایبه‌ت عه‌ره‌بستانی سعودی و قه‌ته‌رو به‌عسییه‌كانی عێراق و هه‌ندی لایه‌نی تر له ژێر چاودێری ئه‌مریكا داعشیان دروستكردو، هه‌ر له سه‌ره‌تاوه توركیا یارمه‌تی داعشی داوه له هه‌موو روویه‌كه‌وه‌و، هه‌رچی كارو كرده‌وه‌ی نامرۆڤانه هه‌یه، داعش به فه‌رمانی توركیا ئه‌نجامیداوه‌‌و، له هه‌مووی زه‌قترو دزێوتر گرتنی شه‌نگاڵ بوو له 3 ی ئابی 2014 دژ به ئێزدییه‌كان و، ئه‌و كاره‌ش به پێی نه‌خشه‌یه‌كی دارێژراوو گوماناوی كراو، به‌بێ ته‌قه‌‌كردنی پێشمه‌رگه‌كانی پارتی دیموكراتی كوردستان كه پاراستنی شاره‌كه له ئه‌ستۆیان بوو.
ئەگەر موسڵ لەلایەن هەر هێزێکی تره‌وه داگیربکرێت و داعش تێکبشکێنرێت، ئەوا بەشێکی زۆر لەو تاوانانە ئه‌ردۆگان وحزبی “” دادو گه‌شه‌پێدان “” و توركیا ئه‌گرێتەوه‌و، تورکیا له مێژووەوە به یارمه‌تیدانی داعش تاوانباركراوه‌و ، ناوی چووه‌ته لیستی ره‌شه‌وه.
زلهێزەکانی دنیا کۆکن بە تێکرایی بچنە جەنگەوە دژ بەده‌وڵه‌تی ئیسلامی ( داعش) بۆ ئازاد کردنی شاری موسڵ و، هەر یەکە بە گوێرەی قورسایی و توانایی سەربازیی خۆی بەشدار ئه‌بێت و، لە کۆتاییدا پشکی خۆی وەرئه‌گرێت لە تاڵانی دوای جەنگی شاری موسڵ و،ئه‌مریكا بۆ گرتنی شاری موسڵ له كێبركێدایه له گه‌ڵ نه‌یارو دۆسته‌كانی و، هه‌وڵئه‌دات هه‌موو بۆشایه‌كان پربكاته‌وه‌و، به‌شدارییه‌كی به‌هێز بكات بۆ له‌ناوبردنی رێكخراوی داعش ، به مه‌به‌ستی قایمكردنی جێپێی خۆی له عێراقداو، ئێرانیش كار ئه‌كات پاڵ بنێت به حه‌شدی شه‌عبی شیعه‌كانی سه‌ر به‌خۆی بۆ به‌شداریكردن له شه‌ری موسڵداو، جێی خۆی له گۆره‌پانی شاردا دیاری بكات و، به‌و شێوه‌یه‌ش رێگای سوریا و عێراق خۆش ئه‌كات و، ئه‌توانێت به هێزی زه‌مێنی دۆسته‌كانی له عێراق و سوریا بپارێزێت، به‌ڵام توركیا به‌رامبه‌ر به‌وانه له رێی داروده‌سته‌ی سوننه‌كان و كوردانی یاوه‌ری ئهیهوێت بوونی خۆی له شاره‌كه پیشان بدات و، بتوانێت ده‌سكه‌وت و به‌رهه‌م دابین بكات و، له ئێستادا هه‌موو هه‌وڵێكی توركیاو یاوه‌ره‌كانی ئه‌وه‌یه رێگری له گرتننه‌وه‌ی موسڵ بكه‌ن و، نه‌هێڵن هیچ هێزێكی تر به‌شداری بكات و، توركیا وه‌ك شه‌ڕی سوریا ئهیهوێت هێز به راسته‌وخۆ به‌شداریی گرتنه‌وه‌ی شاری موسڵ پێبكات ئه‌وه‌ش به پێی رێككه‌وتن نامه‌یه‌ك له ساڵی 1926 شدا له نێوان زلهێزه‌كان واژوكراوه‌و ئه‌و مافه‌ی پێئدراوه.
له 24 /8/2016 هێزه‌كانی سوپای توركیا له ئۆپراسیۆنی (قه‌لغانی فورات) چونه ناو خاكی سوریاو شاروچكه‌ی جه‌رابلوسیان داگیركردو، له پاش رۆژێك توركیا تۆپبارانی ئه‌و ناوچانه‌ی كوردی تیابوو كردو، بووه هۆی شه‌هید بوونی ژماره‌یه‌ك هاوڵاتی و شه‌رڤانان و، وا دیاره به به‌ڵگه‌ی به‌شداركردن له گرتنه‌وه‌ی موسڵ توركیا ئۆپراسیۆنێكی تر ئه‌نجامئه‌دات و، دوور نییه ناوی ئۆپراسیۆنی ( قه‌ڵغانی دیجله) ی لێبنێت و، ئه‌وه‌تا سه‌رۆكی توركیا نایشارێته‌وه‌و رایگه‌یاند، باوه‌ڕیان وایه كرده‌وه‌ی هاوشێوه‌ی (قه‌ڵغانی فورات) له عیراقیش پێویسته هه‌ر وه‌ك چۆن له سوریا كردیان.
بۆ هه‌ركارێكی سه‌ربازی له عێراق توركیا ئاماده‌یه، چونكه خاوه‌ن ژماره‌یه‌كی زۆر بنكه‌ی سه‌ربازییه له خاكی كوردستان و، هێزێكی گه‌وره‌ی زه‌به‌لاحی له به‌عشیقه نزیك به پارێزگای موسڵ كۆكردووه‌ته‌وه‌و، ئه‌وترێت ته‌نها 10 كیلۆمه‌تر ماوه بگاته ناو شار.
بۆ ده‌ستێوه‌ردان له كاروباری عێراق توركیا پشت به رێكه‌وتنی زلهێزه‌كان ئه‌كات كه له ساڵی 1926 مۆركراوه‌و، دیاره توركیا ئه‌گه‌ر بۆی بره‌خسێت و، به‌شداری شه‌ری گرتنه‌وه‌ی موسڵ بكات و، نیمچه سه‌ركه‌وتنێك وه‌ده‌ستبهێنێت په‌لاماری شاری كه‌ركوك ئه‌دات و، ئه‌و كات ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆگان سه‌ڵته‌نه‌تی عوسمانلییه دۆراوه‌كان زیندو ئه‌كاته‌وه‌و، له پێش هه‌موو شتێك له دۆسته‌كانی هه‌ڵئه‌گه‌رێته‌وه‌و، خاكی وڵاته‌كانیان داگێر ئه‌كات و، كوردیتانیش دوور نییه له‌و نه‌خشه گڵاوه.
ئه‌مریكا، توركیا، ئێران، عێراق، سوننه به‌عسییه‌كان، پێشمه‌رگه‌و حه‌شدی شه‌عبی شیعه‌كان، هه‌ر هه‌موویان له سه‌ر خه‌تن و، چاوه‌روانی كاتی ده‌ستپێكن و، هه‌ر یه‌ك له سه‌ر ئاوازێك ئه‌خوێنێت و، داهاتووش هێشتا لێڵه‌و، كه‌س نازانێت كێ زیاتر خوێن ئه‌دات و، لافاوی خوێن كێ ئه‌گرێته‌وه‌و، كی ئاواره ئه‌بێت و، كێ وه‌ریان ئه‌گرێت و، كێ برسییه‌كان تێر ئه‌كات و، كێ شوێنی ژیانیان دیاری ئه‌كات، كێ ئه‌مرێت و كێ ئه‌مێنێته‌وه.
ئه‌وه‌ی بۆ ئێمه‌ی كورد گرنگه دوور بین له پیلانی دوژمنان و، بتوانین هێزی پێشمه‌رگه قاره‌مانه‌كان بپارێزین و، هه‌موومان پشتیوانیان بین و، به دروشمی زه‌ق و بریقه‌داری دوژمنان هه‌ڵنه‌خه‌ڵه‌تێن و، هه‌وڵ و تێكۆشانمان یه‌كبخه‌ێن له پێناو ده‌ركردنی دوژمنی سه‌رسه‌ختی گه‌ل و نه‌ته‌وه‌كه‌مان توركیای كه‌مالیست له خاكی كوردستان.
19/9/2016
