تابلۆ حه‌سه‌ن / ماسته‌ر له سایکلۆژی – ئه‌ڵمانیا : ترسناکترین شت له ژیانی مرۆڤ ترسانه له مه‌رگ یان هه‌ر شتێک له ده‌وروبه‌ری مه‌رگدا بخولێته‌وه، نزیکترین شتیش له مه‌رگ به پێی بیرکردنه‌وه‌ی خه‌ڵکی پیریه.
خه‌ڵکی ئه‌م زه‌مانه ئاشنایه‌تییان له گه‌ڵ جۆره‌های مه‌رگ هه‌یه ، به‌ڵام ئه‌وه‌ی جێگه‌ی سه‌رنج ڕاکێشانه ئه‌وه‌یه که له سه‌نعه‌تی مه‌رگدا دووانه‌یه‌ک هه‌یه که هاوته‌ریب پێکه‌وه به‌ره‌و پێشه‌وه ده‌رۆن، ده‌بینین مرۆڤ چه‌کێکی نوێ داده‌هێنێت و له هه‌مان کاتدا چه‌کێکێکی دژوار به‌و چه‌که دروست ده‌کات، هه‌روه‌کو ئه‌وه‌ی له هه‌ڵه‌بجه‌ی شه‌هیددا گازی خنکێنه‌ر به کار هێنرا که ده‌سکردی مرڤه که هه‌ر خۆشی مرۆڤه‌که ده‌مامکی تایبه‌تی و ده‌موچاوپۆشی دژ به ئه‌و جۆره گازانه درووست کردووه ، مرۆڤ تۆپ و پارچه‌تۆپ درووست ده‌کات و هه‌ر خۆشی زریپۆشی پۆڵایینی دژ به‌و چه‌که دروست ده‌کات ، کاتێک ئه‌مریکا بۆمبی ئه‌تۆمی به‌کارهێنا له ناکازاکی و هیرۆشیما یه‌کسه‌ر یه‌کێتی سۆڤێتی پێشوو لاساییان کرده‌وه و دواتریش فه‌ره‌نسییه‌کانیش لاساییان کرده‌وه‌و، لێره‌شدا جۆره هه‌ستێک دابه‌ش بووه سه‌ر مرۆڤه‌کان که مه‌رگ ته‌نها بۆ که‌سێک نیه به‌ڵکو بۆ هه‌موانه ، هه‌ر له‌به‌ر ئه‌و هاوته‌ریبییه له مه‌یدانی پیشه‌سازی چه‌کدا بیردۆزێک خۆی زه‌ق کرده‌وه له ژێر ناونیشانی ئاشتی هه‌میشه‌یی له نێوان مه‌رگ و مه‌رگ ، چونکه مه‌سه‌له‌ی ئه‌تۆم و به‌کارهێنانی مه‌سه‌له‌یه‌که له سه‌رووی تۆفانه‌که‌ی نوحه که ته‌نانه‌ت که‌شتیش فریای ناکه‌وێت.
هه‌ندێک له هۆزه دابراوه‌کان له شارستێنی پیره‌کانی خۆیان کۆ ده‌کرده‌وه و له ئاهه‌نگێکی پیرۆزدا له شیشیان ده‌دا چونکه باوه‌ڕیان وابووکه ئه‌وه‌ی له‌و گۆشته بخوات پاشماوه‌ی ته‌مه‌نی ئه‌و پیره ده‌چێته سه‌ر ته‌مه‌نی ، هه‌ندێکیانیش ته‌نها دڵی پیره‌کانیان ده‌خوارد بۆ هه‌مان مه‌به‌ست . هه‌رچی پیره‌کانیانه ده‌ستیا نه‌ده‌دا به ده‌ستی گه‌نجه‌کان نه‌وه‌کو ئه‌وانیش زوو پیر بن .
دوابه‌دوای جه‌نگی جیهانی دووه‌م خه‌ڵکی بایه‌خیان دا به مه‌سه‌له‌ی ته‌مه‌ن درێژی و هه‌مو جۆره خوارده‌مه‌نی و ده‌رمانێکیان تاقی ده‌کرده‌وه بۆ ئه‌و مه‌به‌سته بۆیه ده‌بینین جۆره‌های خواردنی تازه هاته مه‌یدان و له‌م باره‌یه‌وه ده‌یان پزیشک و کیمیاساز و زانا ده‌رکه‌وتن ، بۆ نمونه له روسیا بۆگۆ مۆڵتس ده‌رکه‌وت که جۆره ده‌رمانێکی له گیانی ئه‌سپه‌وه ده‌رهێنا بۆ ژیاندنه‌وه‌ی ماسکه‌کانی له‌شی مرۆڤ به مه‌به‌ستی درێژکردنه‌وه‌ی ته‌مه‌ن دیسان .له کۆریا جۆره درمانێکیان دروست کرد که پێکدێت له گه‌ڵاو لقوپۆپ و ڕه‌گی جۆره نه‌مامێک (گینسنگ)ی پێ ده‌ڵێن که گوایه گه‌نجێتی ده‌به‌خشێت به ئه‌ندامه‌کانی له‌شی مرۆڤ ، کۆرییه‌کان باوه‌ڕیان وایه که ئه‌و مرۆڤانه‌ی که ته‌مه‌نیان له سه‌رووی سه‌دساڵیه‌وه‌یه له شه‌وێکی ئه‌نگووسدا زه‌مین هه‌ڵێمژیون و دواتر تفاندوویه‌تیه‌وه دوای ئه‌وه‌ی ئه‌و رووه‌که پیرۆزه‌ی له ناو دڵیان چاندووه ، به زۆریش ئه‌و مرۆڤانه له لادێه‌کان ده‌ژین پێیان ده‌وترێت ( ئه‌وانه‌ی مه‌رگ له بیری کردوون ) .
له ساڵی 1946 و له زنجیره چیای ئۆڕاڵ هه‌واڵی مرۆڤێک بڵاو کرایه‌وه که ته‌مه‌نی سه‌د و په‌نجا ساڵ بوو ، ئه‌مه وای کرد که کۆمه‌ڵێک رۆژنامه‌نووس روو له‌و ناوچه‌یه بکه‌ن سۆراغی نهێنیه‌کانی ژیانی ئه‌و پیاوه بکه‌ن ، دوای پرسیارێکی زۆر کابرا ده‌ڵێ : هۆکاری سه‌ره‌کی مانه‌وه‌م ماسته و ته‌نهاش ماست، رۆژنامه‌نوسه‌کان بنیان ئه‌م کابرایه له گه‌ڵ منداڵه‌کانی له هه‌مان ژووردا ده‌نوێ له به‌ر ئه‌وه‌ی حه‌زی له قیژوقاژی منداڵانه ، هه‌روا له سه‌ر عه‌رز ده‌نوێ به پێ پیاسه ده‌کات هیچ جۆره گۆشتێک ناخوات به ماسیشه‌وه ، هه‌روا ڕۆن و شه‌کر و خوێ و به هیچ جۆرێک به‌کارناهێنێت ، سه‌ردانی پزیشک ناکات وهه‌روا سه‌ره‌نجیاندا که کاتی نووستنی هات به ده‌ست ئاماژه‌ی بۆ رۆژنامه‌نووسه‌کان کرد که دوور بکه‌ونه‌وه و هه‌ر له گه‌ڵ خۆرئاوادا به سه‌ر لای ڕاستیه‌وه لێی که‌وت بێجووڵه هه‌ر وه‌کو مردوویه‌ک تا ده‌رکه‌وتنی هه‌تاوی رۆژی دوایی بۆی نووست و کاتێکیش له خه‌و هه‌ڵسا به روویه‌کی خۆشه‌وه سڵاوی له ئاماده‌بووان کرد و چووه مۆڵگای مانگاکان و ده‌می له گوانی مانگایه‌کیان گیر کرد تێرتێر له شێره‌که‌ی خوارده‌وه . ئه‌مه وای له پزیشکان کرد که بکه‌ونه سۆراخی ته‌مه‌ن درێژه‌کان له هه‌رکوێیه‌کی جیهان بن تا بگه‌نه نهێنی ته‌مه‌ندرێژییان ، له ئایسلاندا که‌سێکیان دۆزییه‌وه که ته‌مه‌نی 145 ساڵ بوو ، ده‌یگووت من رۆژی ژه‌مێک خواردن ده‌خۆم ئه‌ویش سه‌ر له به‌یان و دواتر ده‌نووم و شه‌وێ هه‌ڵده‌ستمه‌وه به هه‌مو لایه‌کدا رێ ده‌که‌م هه‌ر وا وتبووی ئه‌م کاره له نه‌هه‌نگه‌کانی ده‌ریاوه فێر بووم ، ئه‌وان وا ده‌که‌ن ، له وه‌ڵامی پرسیاره‌کانی دیکه‌دا کابرا وتبووی خواردنم ماسی وشک کراوه‌یه له گه‌ڵ پێکێک مه‌ی ومشتێک که‌رێ و که‌وچکێک هه‌نگوین ، نزیکه‌ی سه‌د ساڵێک ده‌بێت وا ده‌که‌م. له رۆژێکدا هه‌فتا جگه‌ره ده‌کێشم !! ، ژنم نه‌هێناوه ، به‌ڵکو ژنێکم هه‌یه به‌ڵام له گه‌ڵیا نانووم چونکه سه‌رێشه‌ی له گه‌ڵدایه منیش ڕقم له سه‌رێشه‌یه ، من له ژیانمدا تووشی سه‌رێشه نه‌بووم چوونکه بۆ هیچ کارێک هه‌ڵناچم ، لێی ده‌پرسن چۆن هه‌ڵناچیت ئه‌ی ئه‌گه‌ر ژنه‌که‌ت مرد هه‌ڵناچێت ؟
نا من خۆمیش ده‌مرم .
ئه‌ی ماڵه‌که‌ت رووخا هه‌ڵناچیت ؟
نا ماڵێکی دیکه‌م ده‌ستده‌که‌وێت تێیدا بژیم
ئه‌ی ئه‌گه‌ر ده‌ستێکت بشکێت هه‌ڵناچیت ؟
نا ، ده‌ستێکی ترم بۆ ده‌مێنێته‌وه !
ئه‌ی ئه‌گه‌ر هه‌ردوو قاچت بشکێت
خۆ دوو چاوم هه‌یه ، به چاوانم داوای یارمه‌تی له خه‌ڵکی ساغ ده‌که‌م !!
هه‌ر له ترسی پیریه که مرۆڤ کاتێک که خانه‌نشی ده‌کرێت وا هه‌ست ده‌کات که جامێک به‌فراو کراوه‌ته سه‌ر مه‌شخه‌ڵێک ئاگره‌وه ، به‌ڵام نازانم بۆ له وڵاتی ئێمه‌دا خه‌ڵکی و به تایبه‌تی خاوه‌نی وه‌زیفه گه‌وره‌کان هه‌ڵپه‌ی خانه‌نشینی ده‌که‌ن ، وه‌کوو ئه‌وه‌ی مووچه‌ی خانه‌نشینی هه‌موو شتێک بێت له ژیانیان .خۆزگه چاوێک ده‌خشێندرا به سه‌ر مه‌سه‌له‌ی خانه‌نشێنی له وڵاته‌که‌مان بۆ ئه‌وه‌ی ببین به کۆمه‌ڵگایه‌کی گه‌نج و ته‌مه‌ندرێژ . هه‌ڵبه‌ته منیش له ئاینده‌دا دیسان دێمه سه‌روگوێلاکی مه‌سه‌له‌ی مه‌رگ و ژیان و پیری .
