ئامۆژگاری بۆ پەروەردەکردنی منداڵ

دیسپلین لە خێزاندا
گرنگە گرنگی بە دیسپلین بدرێت لەناو هەموو خێزانێکدا، هەروەها سنوورێک بۆ ڕەفتارەکانی منداڵان دابنرێت، چونکە ئەمە یارمەتیدەرە بۆ زیادکردنی توانایان بۆ هەڵبژاردنی ڕەفتارە پەسەندکراوەکان و فێرکردنی خۆکۆنتڕۆڵکردن و کۆنترۆڵکردنیان، هەروەها دانانی سنوور یارمەتیدەرە بۆ ئامادەکردنی منداڵان بۆ ئەوەی ببنە بەرپرسیار دیسپلین کۆمەڵێک یاسا لەخۆدەگرێت کە لە ماڵەوە دادەنرێت بۆ نموونە: ڕێگە بە سەیرکردنی تەلەفزیۆن بدە دوای ئەنجامدانی ئەرکی ماڵەوە، ڕێگە بە لێدان نەدەیت بە هیچ هۆکارێک، یان ڕێگە نەدەیت گاڵتە بە کەس بکرێت.

دانانی هەندێک سزا لە شوێنی خۆیان یارمەتیدەرە بۆ زیادکردنی ڕێکخستن و دیسپلین لە ماڵەکەدا، وەک بەکارهێنانی سزای ئاگادارکردنەوەی یەکەم , پاشان سزای کات بەسەرچوون (ئینگلیزی: Time Out)، یان سزاکە بە بێبەشکردنی منداڵان لە ئیمتیازات یان شتە دڵخوازەکان بۆ منداڵان ، وەک چۆن زۆرێک لە دایک و باوک سزایەک بەکاردەهێنن بۆ دیسپلینکردنی منداڵەکە، و پشتگوێی دەخەن کاتێک منداڵەکە هەمان هەڵە دووبارە دەکاتەوە، ئەمەش یەکێکە لە هەڵە باوەکان لە پەروەردەکردنی کوڕەکانی منداڵدا.

پراکتیزەکردنی منداڵبوون و باوکایەتی
بەرپرسیارێتی باوکان لەژێر رۆشنایی ئەو تەمەنەی تێیدا دەژین زیاد دەکات، بەتایبەتی لەگەڵ زیادبوونی پێداویستییەکانی ژیان، بۆیە زۆرێک لە دایکان و باوکان گرنگی دانانی پرسی گەشەپێدانی کەسایەتی منداڵەکانیان و بەرزکردنەوەیان بە شێوەیەکی دروست لە لوتکەی ئەولەویەتەکانیاندا پشتگوێ دەخەن، و هەندێک دایک و باوکی بەڕێز هەن کە کات تەرخان دەکەن بۆ پەروەردەکردنی منداڵ، و بە ئاگادارییەوە پلانیان هەیە بۆ پەروەردەکردنی منداڵەکانیان باشە، هەموو دایک و باوکێک پێویستە شارەزا بێت لە چەمکی قوربانیدان و پێداویستی و ئەولەویەتەکانی منداڵەکەی لە سەرووی هەموو شتێکەوە دابنێت، لە هەمان کاتدا خۆیان پشتگوێ نەخەن، هەروەها گرنگە هاوسەرەکان هاوکاری بکەن لە چاودێریکردنی منداڵەکانیان بۆ ئەوەی هەریەکەیان بتوانێت هەندێک لە کارەکانی خۆی ئەنجام بدات، و بەگشتی لەکاتی پلاندانان بۆ بەرنامەی کار بۆ هەفتەکە گرنگە کە منداڵ و پێداویستییەکانی ببنە جێگەی سەرنجی سەرەکی دایک و باوک، لەگەڵ پێویستی کات بۆ بەسەربردنی لەگەڵ منداڵان دوور لە کار و ئەرکەکانی.

هەرچەندە گرنگە کاتێکی خۆش لەگەڵ منداڵان بەسەر بەریت، بەڵام زۆرێک لە دایک و باوکانی کارکەر بەزەحمەت دەزانن دەبێت کاتێکی پێویست بدۆزنەوە بۆ ئەوەی لەگەڵ منداڵەکانیان بەسەری ببەن، دەزانن ئەمە شتێکە کە منداڵان لە دایک و باوکیان پێویستیان پێیەتی و ئەوەی زۆرترین دڵخۆشیان دەکات، بۆ نموونە دایکان و باوکان دەتوانن پێش کاتە دیاریکراوەکەیان لە خەو هەڵسن بۆ ئەوەی بتوانن لەگەڵ منداڵەکانیان نانی بەیانی بخۆن، یان دوای نانخواردن لەگەڵیان پیاسەیەک بکەن ژەمی ئێوارە، و ڕۆژێکی تەواو دەتوانرێت هەڵبژێردرێت بۆ بەسەربردنی لەگەڵ منداڵەکان، لەگەڵیان هەڵبژێردرێت، و وایان لێبکەن چۆن ئەو ڕۆژە بەسەر بەرن دیاری بکەن، هەروەها هەر چالاکیەک کە یارمەتی پەیوەندی نێوان دایک و باوک و منداڵ بدات دەتوانرێت مەشق بکرێت، وەک: پێکەوە دروستکردنی پۆپکۆرن، یاریکردن لەگەڵیان، و چالاکییە سادەکانی تر کە کاریگەری لەسەر منداڵان بەجێدەهێڵن هەمیشە لەبیری دەکەن، و گرنگە بزانن ئەو منداڵانەی کە سەرنجیان پێناگات زۆرجار هەندێک ڕەفتاری خراپ دەکەن؛ بۆ ئەوەی سەرنجی دایک و باوکیان بۆ لای ئەوان ڕابکێشن، گرنگە کات لەگەڵ منداڵەکان بەسەر بەرن، هەروەها ئاگاداریان بکرێتەوە کە گرنگی خۆیان بزانن.

گوێگرتن لە منداڵەکە
گرنگە منداڵ هان بدرێت بۆ دیالۆگ و قسەکردن و زیادکردنی توانای دەربڕینی خۆی لە قۆناغە سەرەتاییەکانی ژیانیەوە، ئەمەش توانای پەیوەندیکردن و کارلێککردنی لەگەڵ کەسانی دیکە لە داهاتوودا زیاد دەکات و لەلایەکی دیکەشەوە دەبێت دایک و باوک گوێی لێبگرن بۆ منداڵەکە، گفتوگۆی لەسەر بکەن، و دوورکەوتنەوە لە هاوارکردن بەسەریدا لە هەموو کاتێکدا. ، ئەمە یارمەتیدەرە بۆ کۆنترۆڵکردن و ئاراستەکردنی بە مەبەست، وە ئەگەر دایک و باوکەکە گفتوگۆکە لەگەڵ منداڵەکە پشتگوێ بخەن و بەردەوام بن لە هاوارکردنیان بەسەریاندا، ئەمە کاریگەری دەبێت لەسەر هەستی منداڵەکە لە… بێڕێزیکردن یان نەبوونی چاودێری.

دایک و باوک دەبێ دەرفەتێک بۆ منداڵەکە بڕەخسێنن کە بەدوای بەرژەوەندییەکانی خۆیدا بگەڕێت، بە ڕێگەی پێدانی ئەوەی لە کۆمەڵێک هەڵبژاردندا چی پێ باشترە هەڵبژێرێت، لەبری ئەوەی لەلایەن دایک و باوکەوە پابەندی بکەن بە یەک بژاردە، بۆ… بۆ نموونە، دایک و باوک دەتوانن یارمەتی منداڵەکە بدەن لە هەڵبژاردنی جلەکانی، لە هەمان کاتدا ڕێگەی پێدەدەن ئەو جلانە هەڵبژێرێت کە پێی باشە لەبەری بکات، هەروەها دەتوانرێت ڕێگەی پێبدرێت لەگەڵ هاوڕێکانی یاری بکات یان یاری بە یارییەکانی خۆی بکات بەبێ ئامادەبوونی دایک و باوکی، ئەمەش یارمەتیدەرە بۆ… کەسایەتی سەربەخۆی خۆی بە تێپەڕبوونی کات بنیات بنێت، و بۆ بەدەستهێنانی ئەمە گرنگە کۆمەڵێک بژاردە بۆ منداڵەکە دابین بکرێت، وەک دابینکردنی ٢-٣ بژاردە بۆ منداڵانی بچووکتر؛ ئەمەش بۆ ئەوەیە کە ڕێگەیان پێبدەن چییان پێ باشترە هەڵیبژێرن بەبێ ئەوەی بەرپرسیارێتییەکی زۆریان لەسەر دابنێن، هەروەها ژمارەی بژاردەکان لەگەڵ زیادبوونی تەمەنی منداڵەکەدا زیاد دەکات.

لە چوارچێوەی عەقڵدا پاداشتی منداڵان بدەنەوە
پێویستە دایک و باوک هانی منداڵ بدەن بۆ یارمەتیدانی کەسانی تر، بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی کە نابێت پاداشتی هەموو کارێکی باشی کە ئەنجامی بدات؛ چونكه‌ ئه‌مه‌ واده‌كات منداڵه‌كه‌ كاره‌ باشه‌كه‌ به‌ به‌ده‌ستهێنانی پاداشته‌وه‌ گرێبدات، و كاتێك پاش هه‌ر كارێكی باش پاداشتی نه‌درێته‌وه‌، فێر ده‌بێت كه‌ هه‌ستكردن به‌ ڕازیبوون له‌كاتی ئه‌نجامدانی كارێكی باش خۆیدا پاداشته‌، به‌ڵام له‌ هه‌مان كاتدا نابێت بەهیچ شێوەیەک لە پاداشت بێبەش بکرێت، و لە هەندێک بارودۆخدا پاداشت بکرێتەوە وەک ئەنجامدانی کارێک پێویستی بە هەوڵێکی زۆرە، یان لە خوێندنەکەیدا سەرکەوتوو بێت، چونکە پاداشتکردنی منداڵەکە جار جار ڕێگەیەکی جیاوازە بۆ ئەوەی دایک و باوک سوپاسگوزاری خۆیان بۆ نیشان بدەن کردارە جیاوازەکانی منداڵەکە.

پتەویی لەکاتی دیسپلینکردنی منداڵان
ڕەنگە هەندێک جار دایکان و باوکان لە کاتی پەروەردەکردنی منداڵدا مامەڵە بە توندی کەمتەرخەم بکەن، یان لە کاتی پاراستنی ڕێکوپێکیدا هەندێک یاسای بەرپرسیارانە بەجێبهێڵن بەهۆی خۆشەویستییان بۆیان، بەڵام نازانن لەوانەیە بەبێ مەبەست زیان بە منداڵەکانیان بگەیەنن، ئەو منداڵانەی بەپێی یاسایەکی ڕوون و پتەو دەڕۆن و سنوورەکان زیاتر بەرپرسیارن، و زیاتر توانای بڕیاردانی دروستیان هەیە، و پێکهێنانی پەیوەندی لەگەڵ ئەوانی تردا، یاسا ڕوونەکان دەبێتە هۆی دیسپلین.

چەند ئامۆژگاریەکی تر بۆ پەروەردەکردنی منداڵ

پێویستی و سنوورەکانی خۆت وەک دایک و باوک بزانە،

دایکان و باوکان، وەک سەرکردەی خێزان، پێویستە کۆمەڵێک چاوەڕوانی واقیعی بۆ خۆیان و منداڵەکانیان دابنێن، و لە ئایدیالیزم دوور بکەونەوە، پێویستە خاڵە لاوازەکانیان لەبەرچاو بگرن، بۆ ئەوەی بتوانن بە باشی منداڵەکانیان پەروەردە بکەن .هەموویان بە یەکجار چارەسەر بکەن، وە پێویستە کات لە ڕۆڵی خۆیان لە پەروەردەکردنی منداڵان وەربگرن و ئاگاداری ئەو بابەتە تایبەتانە بن کە دڵخۆشیان دەکەن، ئەمە خۆپەرستانە نییە لەلایەن ئەوانەوە؛ چونکە ئەوان شایەنی کاتەکانی خۆیانن، وە بەختەوەرییان لە خۆشی منداڵەکانیاندا ڕەنگ دەداتەوە، و دەیانکاتە نموونەیەک کە شوێنیان بکەوێت.

داوای لێبوردن لە کاتی هەڵەکردندا

دایک و باوک زۆرجار دەسەڵاتی خۆیان بەسەر منداڵەکانیاندا دەسەپێنن، دەڵێن ئەزموونەکەیان و… حیکمەت لە ژیاندا لە ئەزموونی منداڵان زیاترە، بەڵام لەوانەیە لە هەندێکیاندا هەڵە بکەن باشترە دایک و باوک دان بەم شتەدا بنێن و داوای لێبوردن بکەن، هەندێک لە پەروەردەکاران ئاماژەیان بەوە کردووە کە منداڵان بە تەواوی ئاگادارن کە دایک و باوکیان ئایدیاڵ نین، و پێویستیان بە گرنگیدان هەیە و… ڕێزگرتن، بۆ ئەوەی بتوانیت منداڵی باش ئامادە بکەیت.

دوور بکەوەرەوە لە دڕندەیی زۆر بە وشەکان

گرنگە بە توندی مامەڵە لەگەڵ منداڵ بکەیت تاوانبارە، بەڵام لە هەمان کاتدا دوور بکەوەرەوە لە دڕندەیی زیادەڕۆیی، جا لە چارەسەردا بێت، بە قسەی توند، یان بە دەنگێکی بەرز، زۆرێک لە توێژینەوەکان دەریانخستووە کە دڕندەیی زۆر بەرامبەر بە منداڵ لەوانەیە ئەنجامێکی دژە بەرهەم بهێنێت، چونکە ڕەفتاری منداڵەکە خراپتر دەبێت لەوەی کە پێشتر بووە گرنگە بۆ دایک و باوک ئاگاداری تەندروستی دەروونی و جەستەیی خۆیان بن، وەک چۆن دایک و باوک زۆرجار چاوپۆشی لەم بابەتانە بکەن کاتێک منداڵەکە لەدایک دەبێت، و پێویستە ئاگاداری خۆیان بن بۆ ئەوەی بتوانن بەسەر هەر کێشەیەکی تەندروستیدا زاڵ بن لە… داهاتوو، هەروەها گرنگە پەیوەندییەکی بەهێز لە نێوان هاوسەرەکاندا بپارێزرێت بۆ پاراستنی سەلامەتی منداڵەکە.

دیاریکردنی ئامانجی پەروەردەکردنی منداڵ

هەموو دایک و باوکەکان هەوڵدەدەن منداڵەکانیان بە شێوەیەک پەروەردە بکەن کە وایان لێبکات لە قوتابخانەدا جیاواز بن، بەرهەمدار بن، هەروەها توانای پێکهێنانی پەیوەندی کۆمەڵایەتی لەگەڵ کەسانی تردا هەبێت، بەرپرسیار و سەربەخۆ لە داهاتوودا هەروەها هەوڵدەدەن لایەنە سۆزدارییەکانیان پەرەپێبدەن و وایان لێبکەن زیاتر گرنگی بە تەندروستی خۆیان بدەن، بەڵام زۆربەی دایک و باوکان بۆ گەیشتن بەم ئامانجە پراکتیزەکردنی دروست پەیڕەو ناکەن، و لەمەشدا، پەروەردەکاران سیگل و برایسۆن لە کتێبەکەیاندا (منداڵەکەی تەواوی مێشک) ئاماژە بەوە دەکەن کە دایک و باوک یارمەتی منداڵەکانیان دەدەن بۆ مانەوە بەبێ ئەوەی گرنگییان پێبدەن بۆ یارمەتیدانیان بۆ گەشەکردن و گەشەکردن، و بۆ زاڵبوون بەسەر ئەمەدا، گرنگە ئارامگرتن بپارێزن، و دوورکەوتنەوە لە بێزاری، وەک چۆن ئەوان دەرئەنجامە خراپەکانی لەسەر مێشک و تەندروستی منداڵەکە دەبێت، شایەنی باسە کە دروستکردنی پەیوەندی باش لەگەڵ منداڵەکەدا یارمەتیدەر دەبێت بۆ گەیشتن بە ئامانجە بنەڕەتییەکان هەڵبژاردەکانی خۆیان، لەوانە هەڵبژاردنی شێوازەکانی سزادان، پلاندانان بۆ خشتەی ڕۆژانەیان، و ڕەخساندنی دەرفەتیان بۆ دانانی ئامانجەکانی خۆیان. بۆ منداڵانی دیسپلینتر و تەرکیزتر، و زیاتر توانای بڕیاردانی دروستیان هەبێت لە داهاتوودا، وە ئەگەر منداڵان بەشداری بکەن لە دیاریکردنی سزاکانی خۆیان، ئەمە وادەکات کەمتر یاساکان بشکێنن و تێپەڕێنن، هەروەها گرنگە ڕێگە بدرێت منداڵان ئەو سزایانە بدەن چالاکییە دڵخوازەکانیان هەڵبژێرن، و ئازادی زیاد بکەن بۆ ئەوەی لەگەڵ تەمەنیاندا هەڵبژاردەی خۆیان بکەن ; چونکە ئەوە دەبێتە هۆی ئەوەی لە داهاتوودا سەرکەوتووتر و بەختەوەرتر بن.

گرنگیدان بۆ بەرزکردنەوەی متمانەیان بە دەرکەوتنیان
گرنگە وێنەیەکی تەندروست لە جەستەدا بمێنێتەوە، چ بۆ مێینە و چ بۆ نێر، هەروەها توێژینەوەیەک دەریخستووە کە سێیەکی کچانی تەمەن ١٣ ساڵ لە شێوەی جەستە و کێشیان ڕازی نین، توێژینەوەیەکی دیکەش دەریخستووە کە ٦٩%ی دایکان ڕازی نین هەروەها لە شێوەی جەستەیان ناڕازین و ناڕەزایی خۆیان دەردەبڕن لەبەردەم منداڵاندا، کە لە ناڕازیبوونی منداڵان لە جەستەیاندا ڕەنگ دەداتەوە ئەگەر کێشیان زیاد بکات، هەروەها لێرەدا چەند پراکتیکێک دەخەینەڕوو کە متمانەی منداڵان بە شێوەی تەندروست لە جەستەیان بەرز دەکەنەوە:

• تەرکیزکردن لەسەر سوودە تەندروستییەکانی وەرزش زیاتر لە ڕۆڵی لە پاراستنی سیمای جەستەدا.
• تەرکیز لەسەر پەرەپێدانی توانا و کەسایەتی منداڵان بکە نەک لەسەر شێوەی دەرکەوتنیان.
• ئەنجامدانی وەرزش لەگەڵ باقی خێزانەکە.
• دوور بکەرەوە لە قسەکردن لەبەردەم منداڵان سەبارەت بە هەستکردن بە تاوان لە خواردنی جۆرێکی دیاریکراوی خۆراک.
• دوور بکەرەوە لە حوکمدان لەسەر شێوەی کەسانی تر.

هاوبەشکردنی مێژووی خێزانی دایک و باوک لەگەڵ منداڵەکان

هاوبەشکردنی مێژووی خێزانی دایک و باوک بەشدارە لە سەرکەوتن و بەختەوەری منداڵان لە داهاتوودا توێژینەوەکان کاریگەری زانیاری منداڵان لەسەر مێژووی خێزانەکەیان لە زیادکردنی توانای بەدەستهێنانی خود دەریانخستووە -ڕێزگرتن، و لەنێو ئەو شتانەی کە منداڵان دەتوانن بزانن: ئەو نەخۆشیانەی کە دایک و باوک تووشی بوون یان یەکێکیان لە ڕابردوودا، و هەندێک بارودۆخ کە دایک و باوک ڕووبەڕووی دەبنەوە لە گەنجیدا، ئەم شتانە یارمەتیدەر دەبن بۆ بەهێزکردنی پەیوەندییەکانی خێزان، و منداڵان زیاتر دەکات نەرم و نیان.

یارمەتیدانی منداڵان بۆ دەربڕینی خۆیان

منداڵانی گەورەتر توانای دەربڕینی خۆیان و ئەوەیان هەیە کە پێویستیان پێیەتی، لە کاتێکدا زۆرێک لە توێژینەوەکانی پەیوەست بە گەشەکردنی منداڵان دەریانخستووە کە منداڵانی بچووکتر ئەمەیان نییە چونکە کۆمەڵەیەکی وشەسازیی تەواویان نییە کە شایستەی ئەوەیان پێبدات خۆیان و هەستەکانیان بە دروستی دەرببڕن، لەگەڵ ئەوەی منداڵان دەست دەکەن بە تێگەیشتن لە هەست و هەستەکانیان، وەک ترس، بێزاری، یان نائومێدی لە ماوەی ئەو تەمەنەدا کە تێیدا لە نێوان ٢-٥ ساڵدایە، بۆیە دەکرێت دایک و باوک یارمەتی منداڵەکانیان بدەن بۆ نموونە کاتێک باران دەبارێت یەکێک لە دایک و باوکەکان دەتوانێت بڵێت: (بەداخەوە کە… لە دەرەوە یاری بکە بەهۆی بارانەوە)، یارمەتی منداڵ دەدات هەستەکانی دەرببڕێت.

کەمکردنەوەی سەرقاڵکردن

لەوانەیە دایک و باوک هەندێک چالاکی ئەنجام بدەن لەکاتی بەسەربردنی کاتەکانیان لەگەڵ منداڵەکانیان، وەک گەڕان بەناو ئیمەیڵ یان تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان، و ئەم ڕەفتارەش وایە قبوڵ ناکرێت، بوونی ئەم جۆرە سەرقاڵکردنانە لەوانەیە ڕێگری بکات لە کارلێکی ڕاستەقینە لەگەڵ منداڵان، و لەوانەیە کاریگەری نەرێنی لەسەر منداڵان هەبێت کاتێک هەست دەکەن سەرنجی دایک و باوکیان لە نێوان ئەوان و سەرقاڵکردنەکاندا دابەش دەکەن، و پەروەردەکاران ئاماژەیان بەوە کردووە کە منداڵان پێویستیان بە پێشکەشکردنی چاودێری تەواو نییە لە 100% بۆیان بە درێژایی ڕۆژ، بەڵام لە بەرامبەردا دایک و باوک پێویستە سەرنج و سەرنجی تەواویان ئاراستەی منداڵان بکەن کاتێک لەگەڵیاندایت بەبێ هیچ سەرقاڵکردنێک.

بە ئەدەب بە

منداڵان زۆر شت فێر دەبن بە چاودێریکردنی ڕەفتاری گەورەکان و هەوڵدان بۆ تەقلیدکردنی خۆیان، وەک چۆنیەتی کارلێککردن لەگەڵ کەسانی تر، ئەگەر دایک و باوک بیانەوێت منداڵەکانیان پەروەردە بکەن بۆ ئەوەی بە ئەدەب بن، پێویستە گرنگی بە زیادکردنی چەندین دەستەواژە بدەن بۆ وشەسازی خۆیان، هەروەها لەم دەستەواژانە (تکایە) و (سوپاس)، بۆ ئەوەی منداڵان فێری ئەم دەستەواژانە بن و خۆیان جێبەجێیان بکەن، و بەگشتی ئەگەر کوڕەکە بینی کە دایک و باوکی مامەڵە لەگەڵ هەموو کەسێک دەکەن، بە ئەندامانی خێزانەکەی یان مامۆستاکانی دیکەشەوە بە ڕێز و ئەدەبەوە، ئەگەری زۆرە منداڵەکان ئەم کارەش ​​بکەن.