حەيده ر عەبدولرەحمان : ئەكتەرێكی ژن و یەكێكی پیاو، بە سواری پایسكلێكەوە لە تاریكییەوە دێنە سەر شانۆ، لەسەر ئەرزێكی چنراو بەگەڵای زەردی هەڵوەریوی پایز، بە دەوری پیرە دارێكی وشكی بێ گەڵا دەسوڕێنەوە، كە لە ناوەڕاستی شانۆدا چەقیووە، بەدەم گفتو گۆ كردنەوە بەرەو دورگەیەكی دابڕاو لەهەموو دنیا، خانوویەك بۆ نیشتەجێ بون دەكڕن، كە بێجگە لەوان هیچ بنیادەمێكی لێ نیە، پێیان وایە ئەو شوێنە دوورە پەرێزە گونجاوە، بۆ ئەوەی بەردەوامی بە خۆشەویستی خۆیان بدەن و ژیانێكی ئارامی تێدا بگوزەرێنن.
نمایشەكە هەر لە دەستپێكدا ، كۆمەڵێ ئاماژەت بۆ دەردەخا، تا تۆش وەك بینەر بچیتە ناو ئەتمۆسفیری نمایش و رووداوەكانی، كاتێ چاوت بەو گەڵا وەریوە پایزیانە دەكەوێت ئەو دوو كاراكتەرە بە دەم گفتوگۆ كردن لەسەر ئەو هیوایەی بۆی دەچن، ئەو وشكە دارە بێ گەڵایە لە ناوەڕاستی شانۆدا دەبینی رەسمی ژیانێكی بێ هودەت بۆ دەكێشێ، هەست بەوە دەكەیت ئەو شوێنە شوێنی هیوای هەڵوەریووە، بۆیە زوو خەیاڵت بۆ ئەوە دەچێت، بەڵێ ئەو ژن و پیاوەش لە ئاكامی ئەو بێ هیواییە، رادەكەن و ئەو شوێنە بەجێ دێڵن ..بەڵام ئاخۆ راكردن و رووكردنە گۆشەگیریی، چارەی برینی ئەوان دەكات ؟
نەخێر كە ئەوان دەگەنە شوێنی مەبەست، لە پڕێكا هەستێكی نامۆ ژنەكە دادەگرێ، ترسێك ئەو شوێنە دادەپۆشێ، نیگەرانیەك وەك سێبەر بەدوایانەوە دێت، نیگەرانی ئەوەی كەسێك هەر دێت، دڵنیا لەوەی، كەسێك هەر دێت، بۆیە لەناو شەپۆلێك لەترس و رارایی، چەند جارێك بە پیاوەكە دەڵێت: چ روو دەدات ئەگەر كەسێ بێت ؟ رادەكشێ و گوێ لە زەویەكە ڕادەگرێ بۆ ئەوەی گوێ ی لە خشپە پێی هاتنی ئەو كەسە بێت كە دێت
(پێ دەچێ قەدەری ئێمە ئاوا بێت كە بەتەنیا نەژیین ! نەخێر لێ ناگەڕێن ئێمە بە یەكەوە بین! ئا ئەوەتا كەسێكمان لێ پەیدا دەبێت )
دواتر نەخۆشی ئەو گومانە لە ژنەكەوە دەگوازرێتەوە بۆ پیاوەكە، نیشانەی تووش بوون بەو نەخۆشی گومانە لای پیاوەكە لەوەوە دەست پێ دەكات، ئاخۆ چۆن ئەو ژنە مكوڕە لەسەر ئەوەی یەكێك هەر دێت ئەگەر خۆی بەو هاتنە نەزانێ ؟
بۆیە بەتوڕەیی هێرشی بۆ دەبات و پێی دەڵێ: پێم بڵێ كێیە دێت ؟
بەڵام دیسان بۆ چارەسەر كردنی ئەو هیستریایەی ژنەكەی گرتۆتەوە، پیاوەكە پەنا بۆ دڵ نەوایی و لە ئامێز گرتن دەبات، تەنیا بە لەئامێز گرتن دەتوانێت ئارامی بەژنەكە ببەخشێت و لەناو ئەو ترس و گومانە هێوری كاتەوە
دەرهیِنەریش بەهەمان فۆرم لەگەڵ لە ئامێز گرتنەكە، رووناكی كز دەكات و دەیانخاتە ناو گەرووی تاریكی، لەوێ جگەرەیەك دادەگیرسێنێ، هەردوكییان بە یەكەوە هەر جارەو قومێكی قوڵ لە جگەرەكە هەڵدەمژن و دوكەڵەكەی بەبا دەكەن، بۆ ئەوەی لەو ئەتمۆ سفیرە ئارامە، هەم ریتمی هەڵچوونی دەروونیی لای كاراكتەر هێور كاتەوە، هەمیش بینەر ئارام بێتەوە، بەڵام ئەو حاڵەتە كاتیەش دادیان نادات و گومانەكە بەتوندتر لە جاران دەگەڕێتەوە.
وەهمەكە دەبێتە راستی، كەسێكی نامۆ پەیدا دەبێت كە فرۆشیاری خانووەكەیە و باوكو باپیرانی لەو خانووەدا نیشتەجێ بوونە، دەچێتە ناو ژیانیان، وەك گەردەلولێك دەیانخاتە گێژەنەیەك، وێڕای توڕەبوونی پیاوەكە و ئەو هەستە پڕ لە ئازارە دەروونییەی تووشی دەبێت ، ئەمجارە زۆر لە ژنەكە زێتر، گومان دەست دەخاتە قاقای و بەرەو شێت بوونی دەبات، ئەوەتا بە گومانەوە بە كچەكە دەڵێت: تۆ داوات كرد لە تەنیشتتەوە دانیشێ، چاو ببڕیتە ناو چاوی؟ بە تایبەت دوای ئەوەی ژنەكە قەبوڵی ئەوە دەكات پیاوەكە بەدەستی خۆی ژمارەی تەلەفونەكەی بخاتە نێو سوخمەكانییەوە، ئەویش قەبوڵی بكات، هەموو ئەوانە ترس و دڵە راوكێیەك لای پیاوەكە دروست دەكەن و دەگەڕێتەوە سەر ئەو گرێ كوێرە دەروونییەی ئازاری دەدات و ناوە ناوە بەژنەكە بڵێ: پێم بڵًێ زەروری بوو كە تۆ چاو ببڕیتە ناوچاوی ؟
ژنەكەش دەیەوێت لەو گومانەی دابڕێنێ و چەند جارێك دووپاتی دەكاتەوە: (بڕۆ بابچینە ژوورەوە) بۆ ئەوەی لەوێ غەریزەكانی خۆیان هەڵڕیّژن و كۆتایی بە نیگەرانیەكانیان بێنن.
بەڵام بینەر هەر زوو ئەو پرسیارەی لا دروست دەبێت، ئاخۆ هۆكاری نەرمی نواندنی ژنەكە بەرامبەر بە پیاوە خانوو فرۆشەكە چی بوو؟ لەبەر ئەوە بوو كە پیاوێكی دەوڵەمەندو خاوەن پارە بوو؟ یاخود لە بڕوا بەخۆ بوونی ژنەكە بوو بە خۆی، چونكە لە دایەلۆژێكا دەڵێ: من نە نەفرەتی لێ دەكەم، نە خۆشیشم دەوێ، بەڵام ئەو بڕوا بە خۆ بوونە بەهایەكی نەبوو لای پیاوەكە، تا لە ئاكامدا بە بەردەوامی لە سەر گومان دەگەڕێنەوە ناو تاریكیەكە و خانوو فرۆشكەش بەردەوام دەبێت لە سوڕ خواردنەوە بە دەوریاندا .
شوێن لەجوگرافیای نمایشدا
شوێن لە نمایشەكەدا پرسیاری زۆر دروست دەكات، ئایا شوێن دەتوانێت ئاسوودەییەكی رەها دەستەبەر بكات ؟ یاشتێ لە هاوكێشە دەروونی و مرۆیی و كۆمەڵایەتیەكانەوە بگۆڕیێت ؟ یان جێ گۆڕكێ بەشوێن وەهمێكەو هەموو شوێنەكان وەك یەكن بۆ خۆشەویستی و ئارامی؟ تۆ بڵێ ی سوچێك هەبێت بە گۆڕانی شوێن كۆتایی بە گومان و نا ئارامی بێنێت ؟
یان دەگەیتە ئەو ئەنجامە نەخێر هەموو شوێنەكان وەك یەكن مادام بنیادەم لەسەر هەسارەیەكا دەژیت كە لە ژێر دەسەڵاتی مرۆڤ دایە
دەرهێنان:
هەر شانۆكارێك بیەوێت كار لەسەر شانۆگەرییەكانی (جۆن فۆسە) بكات، ئەوە دەبێت پێشتر ئەو نووسەرە شانۆكارە نەرویجیە بناسێت كە بەجێگرەوەی ئەبسن ـ ناونراوە، بەهۆی لێك نزیك بوونەوەی لە هونەری (ئەبسن) و ( بیكیت ) و كاریگەریەكانی ئەوان لەسەر بەرهەمەكانیدا
بە هۆی ئەو تایبەتمەندییەی ( فۆسە) هەیەتی، رەنگە بۆ دەرهێنەرێكی كوردی وەك ( مەهدی حەسەن ) كارێكی ئاسان نەبیت، بەڵام ئەوەش بەو مانایە نیە، كە دەرهێنەرە كوردەكان بەهۆی ئەو تایبەتمەندییەی فۆسەـ هەیەتی، نەتوانن خۆیان لەقەرەی بدەن، بۆیە خۆ لێدانی مەهدی لەو بەرهەمە، تاقیكردنەوەیەكی جیاوازە و كارێكی ئاسایی نەبووە
زۆربەی شانۆگەرییەكانی (فۆسە) وەك : پاڵتۆی زەرد، چەترێك بۆ باران، خەونی پایز، سۆزان ، بەچەندین زمانی جینهانییڤ لەشانۆ ئەوروپیەكاندا نمایش كراون، مەهدی حەسەن لە نێوان 30 دەقی شانۆیی ـ جۆن فۆسە ـ شانۆیی ( كەسێك هەر دێت ) ی دەست نیشان كردووە، كە فۆسەـ ساڵی 1994 نووسیویەتی و یەكێكە لە دیارترین بەرهەمەكانی ئەو لە لایەن ( هاودەم ساڵح جاف) لە نەرویجیەوە كراوە بە كوردی، دەرهێنەر بە سێ ئاراستە كاری لە سەر بەرهەمەكە كردووە كە بوونەتە كرۆكی بەرجەستە كردنی فەلسەفەی نمایشەكە : لەوانە:
1.موزیك:
ئەو فۆرمە نمایشانەی كە دەكەونە نێو ئەتمۆسفیرێكی سایكۆلۆژی و دەروونی لە ترس و نیگەرانی و رارایی لە چەشنی ستایلەكانی (بیكیت ) پێویستی زۆریان بە موزیك هەیە بۆ گوزارشت كردن لە ناخی كاراكتەرەكان و بەرجەستە كردنی رووداوەكان، واش باشترە كە موزیكی زیندوو تایبەت بە نمایشەكە هەبێت، ئەگەرچی ئێمە موزیك ژەنی درامی مان نیە، ئەگەرنا دەبێت موزیك هاوشان بێت لەگەڵ ریتمی نمایشەكە، لەو نمایشەدا موزیكێكی گونجاو لە گەڵ ریتمی نمایش هەیە كە بۆتە ئەلتەرناتیفی موزیكی زیندوو، بینەر هەست بەوە دەكات كە موزیك كاریگەرییەكی زۆری هەیە بە جێ هێشتووە لەسەر سینۆگرافیای نمایشەكە
2.تاریكی و رووناكی
لە نمایشەكەدا شوێن لەگەڵ زەمەندا لێك گرێ دراون، زەمەن ئێستایە، تەماشای چوار دەوری فەزای شانۆ بكە، هیچ دیكۆرێك نابینی جگە لە باگ راوندێكی رەش نەبێت ، كە فەزای نمایش بە رەشی بنوێنێ، لە بەر دوو هۆ: یەكێییان بۆ ئەوەیە كە تۆ وەك بینەر لەوە بگەیت كە رەنگی رەش رەنگی زەمەنێكی تاریكە
دووهەمیان: فەزای رەش دەتوانێ بەرجەستەی رەنگەكانی تر بكات و ئاوێزانی هەر رەنگێكی تر بێت ، بە تایبەت بۆ رووناكی سوورو شین و ئاوێتە بوونێكی هارمۆنی دروست بكات، بەتایبەت بۆ ئەو نمایشە كە تاریكی و رووناكی، دوو هێمای بنەڕەتی رەنگەكانن بۆ دوو رووی جیاوازو دوو فەلسەفەی دژ بە یەك ، بەڵام تاریكی لەم نمایشەدا زۆرینەی فەزاو پانتایی نمایشەكەی داگیر كردووە و لە ئاستی سینۆگرافیاو ستاتیكای شانۆیی جوانتر كردووە بۆ بەرجەستەكردنی دیمەنەكان، ئەوەتا دەسپێكی نمایش بە تاریكی دەست پێ دەكات و كۆتایی هاتنەكەشی بە تاریكی كۆتایی دێت
لە بەر ئەوەی گومان ساراپای نمایشەكەی داپۆشییووە ، هەمیشە پێویستیت بە تاریكی دەبێت، بۆ دەربڕینی حاڵەتەكانی ترس و كڵپە دەروونییەكان و سایكۆلۆژیەتی شوێن ، لە هەمان كاتیشدا حالەتەكانی ئارام بوونەوە ، بەتایبەت دوای ئەوەی لە هەندێ دیمەندا ریتمی نواندن بەرز دەبێتەوە و كاراكتەرەكان دەگەنە پۆپەی نیگەرانی و ترس و توڕەبوون و پیاوەكەو ژنەكە بۆ خۆ رزگار كردن لەو حاڵەتە هیستیریییانە بەگەڕانەوە بۆ ئامێزی یەكتر ئەو ریتمە خاو دەكەنەوە و حاڵەتێكی رۆمانسی دروست دەكەن، دیسان دەرهێنەر پێویستی بە تاریكی دەبێتەوە .
دەرهێنەر بایەخێكی ئەوتۆی بە دیكۆر نەداوە، بەڵكو سەراپای فەزای شانۆی بەرەنگی رەش داپۆشیووە، تیشك و سێبەری بەكار هێناوە، وەك هێمایەك بۆ گۆشەگیر بوونی ئەو دووكەسە لەجیهانی دەرەوەدا، هەردوو ئەكتەر لە سەرەتاوە لە تاریكییەوە دێن .
3.ئەكتەر:
ئەكتەر كرۆكی نمایشەكەیەو هەموو هیواكان بەتوانست و ئەدای ئەكتەرەوە بەندن، ئەگەر داینەمۆی نمایش كە ئەكتەرە هاوسەنگ نەبێت لەگەڵ ئەو چوارچیوە ستاتیكییەی بۆ ئەكتەر ئامادە كراوە، ئەوە هیچ لە ئامرازەكانی دیكەی سینۆگرافیا ناتوانن ببن بە ئەلتەرناتیلف بۆ ئەكتەر
دەرهێنەر بەدەستپێكێكی دروست دەستی پێكردووە كە سێ ئەكتەری بە توانای دەست نیشانكردووە بۆ رۆڵی كاراكتەرەكان كە بریتین لە
یوسف عوسمان ) فرۆشیاری خانوو:)
ئەكتەرێكیخاوەن ئەزموونە، تەمەنی ئەو و ئەو توانایەی لەرووی نواندنەوە هەیەتی، هەمیشە بوونەتە یاریدەدەر بۆ هەڵبژاردنی لەلایەن زۆر لە دەرهێنەرەكان بۆ بینینی رۆڵی كاراكتەرە بە تەمەنەكان، لەم بەرهەمەدا كە كەسی سێەمی نمایشەكەیە، رۆڵی ئەو پیاوە خاوەن خانووە دەبینێت ، كە دەبێتە فاكتەری دروست كردنی گومان و دووبەرەكی نانەوە، بۆ روخاندنی خۆشەویستی لەنێوان ژن و مێردەكە سەرچاوەی ترس و مردنە، تەنانەت تا ئەمڕۆش لەگەڵ دابێت ئەو كاراكتەرە وەك ئەهریمەن بەدوای تێكدان و دروست كردنی گومان لەسەر رۆحی مرۆڤایەتی دا هەر ماوەو هەر دەمێنێ .
یوسف عوسمان ـ لە رووی تەمەنەوە جیاوازییەكی زۆری هەبوو لەگەڵ ژنەكە بۆ ئەوەی هەوڵی دروست كردنی پەیوەندییەكی سۆزداری لەگەڵدا ببەستێت، بە حوكمی پارەو سەرو سامان كە زۆر جاران دەیوست بیكات بەكارتێك بۆ ئەوەی خۆشەویستیەكە لە كوڕەكە بستێنتەوە بۆ بەرژەوەندی خۆی، چونكە ئەو پێی وابوو پارە زۆر لە هاوكێشەكان دەگۆڕێت، چەند ئەوەندەی خۆشەویستی گەورە بێت، بەڵام رەنگە لە زۆر حاڵەتدا نەبێتە ئەلتەرناتیف بۆ دابین كردنی ژیانێكی ئارام و بەختەوەر، بۆیە بینەر وا هەستی دەكرد خەریكە بە نەرمی نواندنی ئەم گومانە ژنەكە ببێتە ئەمری واقیع ، ئەگەرچی نەرمی نواندنەكەی ژنەكە زۆر لێكدانەوەی جیا جیای بۆ دەكرێت
چاوان خەلیل:
كە بە داینەمۆی بنەڕەتی نمایشەكە دەهاتە بەرچاو، بە ئەداو نواندنی بوێرانەو داهێنەرانەی خۆی ، هەمیشە ریتمی نمایشەكەی لەسەر شانی خۆی راگرتبوو، وەك ئەكتەرێك تێگەیشتوو لە كاراكتەرەكەی خۆی و رۆڵەكەی ئازادییەكی رەهای لە نواندندا بە خۆی بەخشیبوو، بۆ ئەوەی بینەر هەست بە هیچ گرێیەك نەكا لە بەرجستە كردنی نواندنەكەی و دیمەنەكان تێر كات لە ستاتیكاو سینۆگرافیای شانۆیی بە جەستەو ئیلقاو دەنگ، چێژێكی زۆری بە بینەر بەخشی، بە تایبەت لەو شوێنانەی كە راجفرین و ترس و نیگەرانی لێ دەكەوتەوە ، یا لە كاتی لە ئامێز گرتن و ئاوێزان بوونە رۆحیەكان لەگەڵ دلًَدارەكەی دا
بۆیە ئێمە هەموومان چاوەڕوانی ئەوەمان دەكرد، كە خەڵاتی باشترین ئەكتەری ئافرەت بە چاوان ببەخشرێت ، كە وا دەرنەچوو، ئەگەرچی خەڵاتی راستەقینە لای بینەر بوو كە میدالی خۆشەویستی بەو ئەكتەرە داهێنەرە بەخشی كە شایەستەی زۆرتر بوو
: دلشاد شەهاب
ئەوبەرهەمە بۆ (دلشاد) دەرفەتێكی لە بار بوو، بۆ ئەوەی هەموو توانستێكی خۆی وەك ئەكتەر نیشان بدا، ئەگەرچی كارێكی سەخت بوو بۆ ئەو لەتەك ئەو توانستە فرە جەمسەرەی (چاوان) بتوانێت خۆی رابگرێت، بەڵام ئەو نەك هەر توانی هاوسەنگییەكە رابگرێت، بەڵكو تایبەتمەندییەكی خۆی بە كاراكتەرەكەی بەخشی بوو، بەشدار بوونێكی دیاری كرد، لە چێژ وەرگرتن و تێر كردنی سینۆگرافیای نمایشەكە
كەسێك هەر دێت .. منیش دەیبینم
